ബു​ദ്ധ​മ​തം കേ​ര​ള​ത്തി​ൽ എ​ങ്ങ​നെ തി​രോ​ഭ​വി​ച്ചു?

ഇ​ന്ത്യ​യി​ൽ ബു​ദ്ധ​മ​ത​​ത്തി​നേ​റ്റ തി​രി​ച്ച​ടി​ക​ൾ​ക്ക്​ പ​ല​ത​രം വ്യാ​ഖ്യാ​ന​ങ്ങ​ളാ​ണു​ള്ള​ത്. കൊ​ളോ​ണി​യ​ൽ ച​രി​ത്ര​കാ​ര​ൻ​മാ​രു​ടെ ഭാ​ഷ്യ​ങ്ങ​ൾ​ക്ക്​ ഒ​രു തി​രു​ത്ത്​ എ​ഴു​തു​ക​യാ​ണ്​ ലേ​ഖ​ക​ൻ. കേ​ര​ള​ത്തി​ൽ എ​ങ്ങ​നെ​യാ​ണ്​ ബു​ദ്ധ​മ​തം തി​രോ​ഭ​വി​ച്ച​ത്​ എ​ന്ന ​അ​ന്വേ​ഷ​ണം  ഇ​ക്കാ​ല​ത്ത്​ കൂ​ടു​ത​ൽ പ്ര​സ​ക്ത​മാ​കു​ന്നു.

കൊ​ളോ​ണി​യ​ൽ ച​രി​ത്ര​കാ​ര​ന്മാ​രു​ടെ വാ​ദ​മ​നു​സ​രി​ച്ച്, ബ​ഖ്തി​യാ​ർ ഖ​ൽ​ജി ന​ള​ന്ദ​യി​ലേ​ക്ക് ന​ട​ത്തി​യ പ​ട​യോ​ട്ട​മാ​ണ്​​ ബു​ദ്ധ​മ​ത​ത്തി​ന്റെ പ​ത​നം ഇ​ന്ത്യ​യി​ൽ സാ​ധ്യ​മാ​ക്കി​യ​ത്. അ​ത​നു​സ​രി​ച്ച്, ബ​ഖ്തി​യാ​ർ ഖ​ൽ​ജി​യു​ടെ​യോ ഏ​തെ​ങ്കി​ലും മു​സ്‌​ലിം സൈ​ന്യ​ത്തി​ന്റെ​യോ ഒ​രു​വി​ധ​ത്തി​ലു​ള്ള സാ​ന്നി​ധ്യ​വും ഇ​ല്ലാ​തി​രു​ന്ന ദ​ക്ഷി​ണേ​ന്ത്യ​യി​ലും വി​ശേ​ഷി​ച്ച് കേ​ര​ള​ത്തി​ലും ബു​ദ്ധ​മ​തം എ​ങ്ങ​നെ ഇ​ല്ലാ​താ​യി?

സി.ഇ. 13ാം ​നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​നുമു​മ്പേ കേ​ര​ള​ത്തി​ലും ബു​ദ്ധ​മ​ത​ത്തി​ന് അ​ധഃ​പ​ത​നം നേ​രി​ടേ​ണ്ടി​വ​ന്നു. അ​ത് ഉ​ത്ത​രേ​ന്ത്യ​ൻ നാ​ടു​ക​ളി​ൽ ബു​ദ്ധ​മ​ത​ത്തി​ന് നേ​രി​ടേ​ണ്ടി​വ​ന്ന അ​വ​സ്ഥ​യി​ൽ​നി​ന്ന് ഭി​ന്ന​മാ​യി​രു​ന്നു​വോ? നൂ​റ്റാ​ണ്ടു​ക​ളോ​ളം ബു​ദ്ധ​മ​ത​ത്തി​ന്റെ ക​ളി​ത്തൊ​ട്ടി​ലു​ക​ളാ​യി പ​രി​ല​സി​ച്ച ഭൂ​പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളി​ൽ​നി​ന്ന് അ​ത് എ​ങ്ങ​നെ തി​രോ​ഭ​വി​ച്ചു? കാ​ര​ണം, അ​ത് ബു​ദ്ധ​മ​ത​ത്തി​ന്റെ ഉ​ന്മൂ​ല​ന ച​രി​ത്ര​ത്തെ​പ്പ​റ്റി മാ​ത്ര​മു​ള്ള പ​ഠ​ന​മ​ല്ല. ബ്രി​ട്ടീ​ഷ് ആ​ധി​പ​ത്യ​ത്തി​ന് ശേ​ഷ​മു​ള്ള ന​മ്മു​ടെ ച​രി​ത്ര​സാ​ഹി​ത്യ​ത്തി​ൽ സം​ഭ​വി​ച്ച ദി​ശാ​മാ​റ്റ​ത്തി​ന്റെകൂ​ടി വ​ഴി​യാ​ണ്.

കേ​ര​ള​ത്തി​ലെ ബു​ദ്ധ​മ​ത​ത്തി​ന്റെ പ​ത​ന​ത്തെ​പ്പ​റ്റി ചി​ന്തി​ക്കു​ന്ന​തി​നു മു​മ്പ് ത​മി​ഴ്നാ​ട്ടി​ൽ അ​തി​ന് എ​ന്തു സം​ഭ​വി​ച്ചു എ​ന്ന് ആ​രാ​യേ​ണ്ട​തു​ണ്ട്. ബു​ദ്ധ-​ജൈ​ന മ​ത​ങ്ങ​ൾ​ക്കെ​തി​രെ സം​യു​ക്ത​മാ​യാ​ണ് ത​മി​ഴ്നാ​ടി​ന്റെ വി​വി​ധ ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളി​ൽ അ​തി​ക്ര​മ​ങ്ങ​ൾ ന​ട​ന്ന​ത്. ജൈ​ന​മ​ത​ക്കാ​രാ​യി​രു​ന്ന പ​ല്ല​വ, പാ​ണ്ഡ്യ രാ​ജാ​ക്ക​ന്മാ​രു​ടെ മ​തം​മാ​റ്റ​മാ​യി​രു​ന്നു അ​തി​ൽ പ്ര​ധാ​നം. രാ​ജാ​ക്ക​ന്മാ​ർ ഹി​ന്ദു​മ​ത​ത്തി​ലെ ശൈ​വ, വൈ​ഷ്ണ​വ ചി​ന്താ​ധാ​ര​ക​ളി​ലേ​ക്ക് മാ​റി​യ​തോ​ടെ ബു​ദ്ധ-​ജൈ​ന മ​ത​ങ്ങ​ൾ​ക്ക് എ​ല്ലാ അ​ർ​ഥ​ത്തി​ലു​മു​ള്ള ശ​ക്തി​ക്ഷ​യം സം​ഭ​വി​ച്ചു. ഏ​ഴാം ശ​ത​ക​ത്തി​ൽ ജീ​വി​ച്ച ശൈ​വ​മ​താ​ചാ​ര്യ​നാ​യ ത​മി​ഴ് ക​വി​യാ​ണ് തി​രു​ജ്ഞാ​ന സം​ബ​ന്ധ​ർ. അ​ദ്ദേ​ഹം പാ​ണ്ഡ്യ രാ​ജാ​വി​നെ രാ​ജ്ഞി​യു​ടെ​യും മ​ന്ത്രി​യു​ടെ​യും സ​ഹാ​യ​ത്തോ​ടെ ശൈ​വ മ​ത​ക്കാ​ര​നാ​ക്കി. തു​ട​ർ​ന്ന് ശൈ​വ​മ​തം സ്വീ​ക​രി​ക്കാ​ൻ കൂ​ട്ടാ​ക്കാ​ത്ത 8000 ജൈ​ന മ​ത വി​ശ്വാ​സി​ക​ളെ ക​ഴു​വേ​റ്റി​യ​താ​യി ച​രി​ത്ര​കാ​ര​ൻ​മാ​ർ രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​ട്ടു​ണ്ട്. തി​രു​ജ്ഞാ​ന​സം​ബ​ന്ധ​ർ​ക്ക് സ​മ​ശീ​ർ​ഷ​രാ​യ ജൈ​ന​സ​ന്യാ​സി​മാ​രെ​യാ​ണ് അ​ന്ന് വ​ധി​ച്ച​ത്. അ​തി​ന്റെ ആ​ഹ്ലാ​ദം പ്ര​ക​ടി​പ്പി​ക്കു​ന്ന ഒ​രു ആ​ഘോ​ഷം മ​ധു​ര​യി​ലെ ക്ഷേ​ത്ര​ത്തി​ൽ സ​മീ​പ​കാ​ലം വ​രെ​യും ന​ട​ന്നി​രു​ന്ന​താ​യി ഇ​ളം​കു​ളം കു​ഞ്ഞ​ൻ​പി​ള്ള സൂ​ചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു.1 ‘തേ​വാ​റം ഹ​ബ്ബ’ എ​ന്ന പേ​രി​ലാ​ണ് മ​ധു​ര മീ​നാ​ക്ഷി ക്ഷേ​ത്ര​ത്തി​ലും മ​റ്റു ശൈ​വ ദേ​വാ​ല​യ​ങ്ങ​ളി​ലും ആ ​ആ​ഘോ​ഷം ന​ട​ത്തി​യി​രു​ന്ന​ത്. ക​ളി​മ​ണ്ണി​ൽ കു​ഴ​ച്ചു​ണ്ടാ​ക്കി​യ ജൈ​ന പു​രോ​ഹി​ത​ന്മാ​രു​ടെ പ്ര​തി​മ​ക​ൾ ശൂ​ല​ത്തി​ലേ​റ്റു​ന്ന പ്ര​ത്യേ​ക​ത​രം ഉ​ത്സ​വ​മാ​യി​രു​ന്നു അ​ത്. 1967 വ​രെ​യും ആ ​ഉ​ത്സ​വം അ​വ​ർ ആ​ഘോ​ഷി​ച്ചു വ​ന്നു. 1967ന് ​ശേ​ഷം ആ ​ആ​ഘോ​ഷ​ത്തി​ൽ​നി​ന്ന് ജൈ​ന പു​രോ​ഹി​ത​ൻ​മാ​രു​ടെ പ്ര​തി​മ​ക​ളെ ശൂ​ല​ത്തി​ലേ​റ്റു​ന്ന ആ​ചാ​രം ത​മി​ഴ്നാ​ട് സ​ർ​ക്കാ​ർ നി​രോ​ധി​ച്ച​താ​യി ഡോ. ​പി.​ഡി. പ​ത്മ​കു​മാ​ർ രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നു.2 എ​ന്നാ​ൽ, തി​രു​ജ്ഞാ​ന സം​ബ​ന്ധ​രു​ടെ ‘തേ​വാ​രം’ എ​ന്ന ശൈ​വ​മ​ത ഗ്ര​ന്ഥ​ത്തി​ലെ ‘ആ​ല​വാ​യീ പ​തി​കം’ എ​ന്ന ഭാ​ഗ​ത്ത് ആ ​ച​രി​ത്രം മ​റ്റൊ​രു വി​ധ​ത്തി​ലാ​ണ് പ​രാ​മ​ർ​ശി​ച്ച​തെ​ന്ന് വി.​വി.​കെ. വാ​ല​ത്ത് വ്യ​ക്ത​മാ​ക്കി​യ​താ​യി കാ​ണാം. ശൈ​വ​മ​ത​ക്കാ​ര​നാ​യ സം​ബ​ന്ധ​മൂ​ർ​ത്തി (തി​രു​ജ്ഞാ​ന സം​ബ​ന്ധ​ർ) ത​ഞ്ചാ​വൂ​രി​ൽ​നി​ന്ന് സി.ഇ. 640​ൽ മ​ധു​ര​യി​ലെത്തി. അ​വി​ട​ത്തെ പാ​ണ്ഡ്യ രാ​ജാ​വി​നെ സ്വാ​ധീ​നി​ച്ച് ബു​ദ്ധ​ഭി​ക്ഷു​ക്ക​ളെ വ​ക​വ​രു​ത്തി. ആ​യി​ര​ക്ക​ണ​ക്കി​ന് ബു​ദ്ധ​ഭി​ക്ഷു​ക്ക​ളെ വാ​ദ​ത്തി​ൽ തോ​ൽ​പി​ച്ചെ​ന്ന് വ​രു​ത്തി ശൂ​ല​ത്തി​ൽ ത​റ​ച്ചു കൊ​ന്നു. മ​ധു​ര​യി​ലെ ശി​വ​ക്ഷേ​ത്ര​ത്തി​ന്റെ സ​മീ​പ​ത്തുകൂ​ടി ഒ​ഴു​കു​ന്ന വൈ​ഗാ ന​ദി​യു​ടെ തീ​ര​ത്താ​ണ് ആ ​കൂ​ട്ട​ക്കൊ​ല അ​ര​ങ്ങേ​റി​യ​ത് എ​ന്നും ‘ആ​ല​വാ​യീ പ​തി​ക’​ത്തി​ൽ ഉ​ള്ള​താ​യി അ​ദ്ദേ​ഹം സൂ​ചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു.3 മാ​ത്ര​വു​മ​ല്ല, മ​ധു​ര​യി​ലെ ശി​വ​ക്ഷേ​ത്ര​ത്തെ ‘ആ​ല​വാ​യി​ൽ’ എ​ന്ന് പ​റ​ഞ്ഞി​രു​ന്ന​താ​യി സാം​സ്കാ​രി​ക ച​രി​ത്ര​കാ​ര​നാ​യ എ​സ്.​കെ. വ​സ​ന്ത​ൻ രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​ട്ടു​ണ്ട്. മ​ധു​ര​യി​ലെ ശി​വ​ക്ഷേ​ത്ര​ത്തി​ന്റെ മാ​തൃ​ക​യി​ലാ​ണ് കേ​ര​ള​ത്തി​ലെ ആ​ലു​വാ​യി​ൽ പ​ണി​ത ശി​വ​ക്ഷേ​ത്രം. അ​താ​ണ് ആ​ലു​വാ​യ് എ​ന്ന സ്ഥ​ല​നാ​മ​ത്തി​ന്റെ ഉ​ൽ​പ​ത്തി​യെ​ന്നും വ്യ​ക്ത​മാ​ക്കി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. ആ​ലു​വ​യെ​പ്പ​റ്റി പ​രാ​മ​ർ​ശി​ക്കാ​ൻ നാ​ണു​ഗു​രു (ശ്രീ​നാ​രാ​യ​ണ ഗു​രു) ‘ആ​ല​വാ​യ്' എ​ന്നാ​ണ​ത്രേ എ​ഴു​താ​റു​ള്ള​ത്.4

സി.ഇ. ​ഏ​ഴും എ​ട്ടും ഒ​മ്പ​തും നൂ​റ്റാ​ണ്ടു​ക​ളി​ൽ ബു​ദ്ധ-ജൈ​ന മ​ത​ക്കാ​ർ​ക്ക് എ​തി​രെ ഹി​ന്ദു​മ​ത​ത്തി​ലെ ശൈ​വ​രും വൈ​ഷ്ണ​വ​രും ശ​ക്ത​മാ​യ പോ​രാ​ട്ട​മാ​ണ് ന​ട​ത്തി​യി​രു​ന്ന​ത്. അ​തി​ന് നേ​തൃ​ത്വം ന​ൽ​കി​യി​രു​ന്ന​ത് ത​മി​ഴ് ഭാ​ഷ​യി​ലെ പ്ര​മു​ഖ ക​വി​ക​ളാ​യി​രു​ന്നു. ത​മി​ഴ് സാ​ഹി​ത്യ​ത്തി​ൽ സ​മു​ന്ന​ത സ്ഥാ​ന​മാ​ണ് ആ ​ക​വി​ക​ൾ​ക്കു​ള്ള​ത്. മു​ക​ളി​ൽ പ​രാ​മ​ർ​ശി​ച്ച തി​രു​ജ്ഞാ​ന സം​ബ​ന്ധ​രു​ടെ​യും തി​രു​മ​ങ്കൈ ആ​ഴ്‌​വാ​രു​ടെ​യും മ​ണി​ക്യ​വാ​ച​ക​രു​ടെ​യും ക​വി​ത​ക​ളി​ൽ മ​ത​ഭ​ക്തി​യെ​ക്കാ​ളും മു​ന്നി​ട്ട് നി​ൽ​ക്കു​ന്ന​ത് മ​ത​വി​ദ്വേ​ഷ​മാ​ണെ​ന്നാ​ണ് ഇ​ളം​കു​ളം കു​ഞ്ഞ​ൻ​പി​ള്ള​യു​ടെ വീ​ക്ഷ​ണം. നാ​ഗ​പ​ട്ട​ണ​ത്തെ ബു​ദ്ധ​വി​ഹാ​ര​ത്തി​ൽ​നി​ന്ന് ബു​ദ്ധ​ന്റെ സ്വ​ർ​ണ​പ്ര​തി​മ മോ​ഷ്ടി​ച്ചാ​ണ് വൈ​ഷ്ണ​വ ഭ​ക്ത​ക​വി​യാ​യ തി​രു​മ​ങ്കൈ ആ​ഴ്‌​വാ​ർ ശ്രീ​രം​ഗം ക്ഷേ​ത്രം പ​ണി​ക​ഴി​പ്പി​ച്ച​തെ​ന്ന് അ​ദ്ദേ​ഹം സൂ​ചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു.5 ആ ​കാ​ല​ത്ത് ബു​ദ്ധ-​ജൈ​ന മ​ത​ങ്ങ​ൾ​ക്ക് എ​തി​രെ ഹി​ന്ദു​മ​ത​ത്തി​ലെ ശൈ​വ-വൈ​ഷ്ണ​വ പ്ര​സ്ഥാ​ന​ങ്ങ​ൾ ആ​വി​ഷ്ക​രി​ച്ച വി​ദ്വേ​ഷാ​ഗ്നി ത​മി​ഴ്നാ​ട്ടി​ലോ ദ​ക്ഷി​ണേ​ന്ത്യ​യി​ലോ പ​രി​മി​ത​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. ഉ​പ​ഭൂ​ഖ​ണ്ഡ​മാ​കെ അ​ത് അ​ല​യ​ടി​ച്ചു. ഒ​ടു​വി​ൽ ജ​ന്മ​നാ​ട്ടി​ൽ​നി​ന്നും ബു​ദ്ധ​മ​തം പി​ഴു​തെ​റി​യ​പ്പെ​ട്ട​താ​യി പ്ര​മു​ഖ ച​രി​ത്ര​കാ​ര​നും പു​രാ​വ​സ്തു ഗ​വേ​ഷ​ക​നു​മാ​യ ടി.​എ. ഗോ​വി​നാ​ഥ റാ​വു വ്യ​ക്ത​മാ​ക്കി​യി​ട്ടു​ണ്ട്. ബ്രാ​ഹ്മ​ണ​ർ അ​തി​നെ കൊ​ന്ന​താ​യും ബു​ദ്ധ​മ​ത വി​ശ്വാ​സി​ക​ളെ ആ​ട്ടി​യോ​ടി​ച്ച​താ​യും അ​ദ്ദേ​ഹം സൂ​ചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു.6

സി.ഇ. ​ഏ​ഴാം നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ന്റെ മ​ധ്യ​ത്തോ​ടെ ഇ​ന്ത്യ​യു​ടെ ഇ​ത​ര ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളി​ൽ ആ​രം​ഭി​ച്ച ബു​ദ്ധ​മ​ത ധ്വം​സ​നം കേ​ര​ള​ത്തി​ലും ശ​ക്തി​പ്പെ​ട്ടു. അ​തോ​ടെ ഇ​വി​ടെ​യും ബു​ദ്ധ​മ​തം അ​ധഃ​പ​തി​ക്കാൻ തു​ട​ങ്ങി. കാ​ഞ്ചി​യി​ൽ​നി​ന്നും കേ​ര​ള​തീ​ര​ത്തേ​ക്കു​ള്ള യാ​ത്ര​യി​ൽ ചൈ​നീ​സ് സ​ഞ്ചാ​രി​യാ​യ ഹു​യാ​ൻ സാ​ങ്ങി​ന് നി​ര​വ​ധി ബു​ദ്ധ​വി​ഹാ​ര​ങ്ങ​ളു​ടെ ത​ക​ർ​ന്ന അ​വ​ശി​ഷ്ട​ങ്ങ​ളാ​ണ് കാ​ണാ​ൻ ക​ഴി​ഞ്ഞ​ത്. അ​വ​യി​ൽ പ​ല​തി​നും മ​തി​ലു​ക​ൾ മാ​ത്ര​മേ ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു​ള്ളൂ. വി​ശ്വാ​സി​ക​ളാ​വ​ട്ടെ ന​ന്നേ കു​റ​വും. അ​തേ​സ​മ​യം നൂ​റു​ക​ണ​ക്കി​ന് ദേ​വീ​ക്ഷേ​ത്ര​ങ്ങ​ൾ അ​വി​ടെ ഉ​യ​ർ​ന്നു​വ​ന്ന​തും അ​ദ്ദേ​ഹം ക​ണ്ടു.7 ശൈ​വ വൈ​ഷ്ണ​വ ഭ​ക്തി​യു​ടെ ഭാ​ഗ​മാ​യി ഹി​ന്ദു​മ​ത​ത്തി​ൽ ഉ​ണ്ടാ​യ ന​വീ​ക​ര​ണ​മാ​ണ് കേ​ര​ള​ത്തി​ൽ ബു​ദ്ധ​മ​ത​ത്തി​ന്റെ​യും ജൈ​ന​മ​ത​ത്തി​ന്റെ​യും നാ​ശ​ത്തി​ന് കാ​ര​ണ​മാ​യ​ത് എ​ന്നാ​ണ് എ​സ്. ശ​ങ്കു അ​യ്യ​ർ വ്യ​ക്ത​മാ​ക്കി​യ​ത്.8 എ​ട്ടാം നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ലെ പ്ര​മു​ഖ പ​ണ്ഡി​ത​നാ​യ കു​മാ​രി​ല​ഭ​ട്ട​ൻ ബു​ദ്ധ​മ​ത​ത്തെ അ​ങ്ങേ​യ​റ്റം ആ​ക്ഷേ​പി​ച്ചു. ബു​ദ്ധ​മ​ത പ​ണ്ഡി​ത​ൻ​മാ​രെ​യും ആ​ചാ​ര്യ​ൻ​മാ​രെ​യും ശ​ങ്ക​രാ​ചാ​ര്യ​ർ വാ​ദ​ങ്ങ​ളി​ൽ തോ​ൽ​പി​ച്ചു. അ​തെ​ല്ലാം ബു​ദ്ധ​മ​ത​ത്തി​ന് ക​ടു​ത്ത ഹാ​നി​യാ​ണ് വ​രു​ത്തി​യ​ത്. അ​വ​യു​ടെ ശ​ക്ത​മാ​യ അ​നു​ര​ണ​ന​ത്തി​ൽ​നി​ന്ന് മു​ക്ത​മാ​വാ​ൻ കേ​ര​ള​ത്തി​നും ക​ഴി​ഞ്ഞി​രു​ന്നി​ല്ല.9 അ​തി​ന്റെ തു​ട​ർ​ച്ച​യാ​യി​ട്ടാ​ണ് കേ​ര​ള​ത്തി​ൽ ബു​ദ്ധ​മ​ത​ത്തി​ന്റെ ഉ​ന്മൂ​ല​നം ന​ട​ന്ന​തെ​ന്നാ​ണ് ഗ​വേ​ഷ​ക​ന്മാ​രു​ടെ വി​ല​യി​രു​ത്ത​ൽ. ആ​ല​വാ​ങ്കെ​ന്ന അ​ല​കു​പാ​ര ഉ​പ​യോ​ഗി​ച്ച് ന​ട​ത്തി​യ മ​ത​ഹിം​സ​യു​ടെ സ്മാ​ര​ക​മാ​ണ​ത്രേ ആ​ലു​വാ​യ് എ​ന്ന സ്ഥ​ല​നാ​മ​മെ​ന്ന് ബു​ദ്ധ​മ​ത ഗ​വേ​ഷ​ക​നാ​യ ഡോ. ​അ​ജ​യ് ശേ​ഖ​ർ രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​ട്ടു​ണ്ട്.10 അ​ഫ്ഗാ​നി​സ്താ​നി​ലെ ബാ​മി​യാ​നി​ലും ചൈ​ന​യി​ലെ ഹു​നാ​ൻ പ്ര​വി​ശ്യ​യി​ലും ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​തു​പോ​ലു​ള്ള ‘പെ​രി​യ പാ​വ രൂ​പ​ങ്ങ​ളാ​യ’ (വ​ലി​യ വി​ഗ്ര​ഹ​ങ്ങ​ൾ) ബു​ദ്ധ​പ്ര​തി​മ​ക​ൾ ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന ഊ​രെ​ന്ന അ​ർ​ഥ​ത്തി​ലാ​ണ് ‘പെ​രു​മ്പാ​വൂ​ർ’ എ​ന്ന സ്ഥ​ല​നാ​മ​മെ​ന്നും അ​ദ്ദേ​ഹം വ്യ​ക്ത​മാ​ക്കു​ന്നു.11 അ​തി​ന്റെ സ​മീ​പ​ത്തെ ഇ​രി​ങ്ങോ​ൾ കാ​വും ക​ല്ലി​ൽ ജൈ​ന​ക്ഷേ​ത്ര​വും മാ​ത്ര​മ​ല്ല, ആ ​മേ​ഖ​ല​ത​ന്നെ ബു​ദ്ധ-ജൈ​ന മ​ത​ങ്ങ​ളു​ടെ അ​ധി​വാ​സ കേ​ന്ദ്ര​മാ​യി​രു​ന്നു എ​ന്നാ​ണ് അ​ദ്ദേ​ഹം സൂ​ചി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​ത്; പെ​രു​മ്പാ​വൂ​രി​ന്റെ വ​ട​ക്കാ​യി സ്ഥി​തി​ചെ​യ്യു​ന്ന ‘അ​ശോ​ക മ​ന്ന​ന്റെ ഊ​രാ​യ’ അ​ശ​മ​ന്നൂ​രി​ലെ ക​ഴു​വേ​റ്റി​ക്ക​ല്ലും അ​തി​ലേ​ക്കു​ള്ള സൂ​ച​ന​യാ​ണ്. കേ​ര​ള​ത്തി​ൽ ബൗ​ദ്ധ​രെ​യും ജൈ​ന​രെ​യും ക​ഴു​വേ​റ്റി കൊ​ന്ന​തി​ന്റെ പു​രാ​വ​സ്തു തെ​ളി​വാ​ണ് അ​ശ​മ​ന്നൂ​രി​ലെ ആ ​ക​ഴു​വേ​റ്റി​ക്ക​ല്ല്. ഒ​രു ക​രി​ങ്ക​ൽ സ്തൂ​പ​ത്തി​ൽ ത​റ​ക്ക​പ്പെ​ട്ട മ​നു​ഷ്യ​ശ​രീ​ര​മാ​ണ് അ​തി​ലെ ദൃ​ശ്യം. ത​ല​യും കൈ​യും ഒ​രു​വ​ശ​ത്തേ​ക്കും കാ​ലു​ക​ൾ മ​റു​വ​ശ​ത്തേ​ക്കും തൂ​ങ്ങി​ക്കി​ട​ക്കു​ന്ന അ​വ​സ്ഥ​യി​ലാ​ണ് ആ ​ക​രി​ങ്ക​ല്ലി​ൽ കൊ​ത്തി​യി​ട്ടു​ള്ള മ​നു​ഷ്യ​രൂ​പം. ‘കൊ​ല​ക്ക​ല്ല്’ എ​ന്ന് നാ​ട്ടു​കാ​ർ പ​റ​ഞ്ഞി​രു​ന്ന ആ ​ശി​ൽ​പം വ​യ​ലി​ൽ ഉ​പേ​ക്ഷി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട നി​ല​യി​ൽ വീ​ണു കി​ട​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. ച​രി​ത്ര​ഗ​വേ​ഷ​ക​നാ​യ വി.​വി.​കെ. വാ​ല​ത്താ​ണ് അ​ത് ക​ണ്ടെ​ത്തി​യ​ത്.12 കേ​ര​ള​ത്തി​ന്റെ മ​റ്റു ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളി​ൽ മാ​ത്ര​മ​ല്ല, കു​ട​കി​ലും മൈ​സൂ​രു​വി​ലു​മെ​ല്ലാം അ​ത്ത​രം കൊ​ല​ക്ക​ല്ലു​ക​ൾ ഉ​ണ്ടെ​ന്നാ​ണ് ച​രി​ത്ര​കാ​ര​ന്മാ​ർ ന​ൽ​കു​ന്ന സൂ​ച​ന. കേ​ര​ള​ത്തി​ൽ അ​ത്ത​ര​ത്തി​ലു​ള്ള മ​റ്റൊ​രു കൊ​ല​ക്ക​ല്ല്, കോ​ട്ട​യം ജി​ല്ല​യി​ലെ പു​രാ​ത​ന​മാ​യ തൃ​ക്കൊ​ടി​ത്താ​നം അ​മ്പ​ല​ത്തി​ന്റെ പ​രി​സ​ര​ത്തു​നി​ന്ന് ക​ണ്ടെ​ത്തി​യ​താ​യി ഡോ. ​അ​ജ​യ് ശേ​ഖ​റും വ്യ​ക്ത​മാ​ക്കി​യി​ട്ടു​ണ്ട്.13 മ​ധു​ര​യി​ലേ​തി​ന് സ​മാ​ന​മാ​യി കേ​ര​ള​ത്തി​ലും ബു​ദ്ധ-​ജൈ​ന മ​ത​ങ്ങ​ൾ ക്രൂ​ര​മാ​യി ഹിം​സി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​തി​ന്റെ ഭൂ​ത​കാ​ല ച​രി​ത്ര​മാ​ണ് അ​ശ​മ​ന്നൂ​രി​ലെ​യും തൃ​ക്കൊ​ടി​ത്താ​ന​ത്തെ​യും ക​ഴു​വേ​റ്റി​ക്ക​ല്ലു​ക​ൾ.

കേ​ര​ള​ത്തി​ലെ ബു​ദ്ധ​മ​ത​ത്തി​ന്റെ പ​ത​ന​ത്തി​ന് പി​ന്നി​ലും സം​ബ​ന്ധ മൂ​ർ​ത്തി​യു​ടെ സ്വാ​ധീ​നം ഉ​ണ്ടെ​ന്നാ​ണ് ച​രി​ത്ര​കാ​ര​ൻ​മാ​രു​ടെ വി​ല​യി​രു​ത്ത​ൽ. ഇ​ന്ന​ത്തെ ആ​ലു​വാ മ​ണ​പ്പു​റ​ത്തു വെ​ച്ചും ബു​ദ്ധ​ഭി​ക്ഷു​ക്ക​ളോ​ട് ത​ർ​ക്കി​ച്ച് ജ​യി​ക്കാ​ൻ സം​ബ​ന്ധ മൂ​ർ​ത്തി വെ​ല്ലു​വി​ളി ഉ​യ​ർ​ത്തി​യി​ട്ടു​ണ്ടാ​വാം എ​ന്നാ​ണ് വി.​വി.​കെ. വാ​ല​ത്തി​ന്റെ പ​ക്ഷം. അ​തി​ന്റെ തു​ട​ർ​ച്ച​യാ​യി​ട്ടാ​വാം പെ​രി​യാ​റി​ന്റെ തീ​ര​ത്തും (ആ​ലു​വാ​പ്പു​ഴ) പെ​രു​മ്പാ​വൂ​രി​ന്റെ പ​രി​സ​ര​ങ്ങ​ളി​ലും കൊ​ല​മ​ര​ങ്ങ​ൾ നാ​ട്ട​പ്പെ​ട്ട​ത്. വാ​ദ​ത്തി​ൽ തോ​ൽ​പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട ഭി​ക്ഷു​ക്ക​ളെ വൈ​ഗാ ന​ദി​യു​ടെ തീ​ര​ത്തെ​ന്ന​പോ​ലെ ആ​ലു​വാ​പ്പു​ഴ​യു​ടെ തീ​ര​ത്തും ശൂ​ല​ത്തി​ൽ ക​യ​റ്റി​യി​രി​ക്ക​ണം എ​ന്നാ​ണ് വി.​വി.​കെ. വാ​ല​ത്തി​ന്റെ നി​രീ​ക്ഷ​ണം. വൈ​ഗ​യു​ടെ തീ​ര​ത്ത് അ​ര​ങ്ങേ​റി​യ ആ​ല​വാ​യി, ആ​ലു​വാ​പ്പു​ഴ​യു​ടെ തീ​ര​ത്തും ആ​വ​ർ​ത്തി​ച്ച​തി​ന്റെ സൂ​ച​ന​ക​ൾ ആ​ലു​വാ എ​ന്ന സ്ഥ​ല​നാ​മ​ത്തി​ൽ​ത​ന്നെ ഉ​ണ്ടെ​ന്നാ​ണ് അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ പ​ഠ​നം.14 മ​ധു​ര​യി​ലെ വൈ​ഗാ ന​ദീ​തീ​ര​ത്തെ​ന്ന​പോ​ലെ പി​ൽ​ക്കാ​ല​ത്ത് ആ​ലു​വാ​പ്പു​ഴ​യു​ടെ തീ​ര​ത്തും പി​തൃ​ക്ക​ളു​ടെ സ്മ​ര​ണ പു​തു​ക്ക​ൽ ജ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ പ​തി​വാ​യി. പി​ൽ​ക്കാ​ല​ത്ത് ബു​ദ്ധ​മ​ത​ക്കാ​രു​ടെ അ​നാ​ഥ​രാ​യ ത​ല​മു​റ അ​റി​ഞ്ഞോ അ​റി​യാ​തെ​യോ ഹി​ന്ദു​മ​ത​ത്തി​ലെ താ​ണ ജാ​തി​ക്കാ​രാ​യി മാ​റി. അ​തോ​ടെ, ബ​ലി​യി​ട​ലി​ന്റെ ആ​ദ്യം പ​റ​ഞ്ഞ ഉ​ദ്ദേ​ശ്യം വി​സ്മ​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു. പ​ക​രം ഹി​ന്ദു മ​താ​ചാ​ര​മാ​യി ആ ​ബ​ലി​ധാ​ന​ങ്ങ​ൾ പ്ര​തി​ഷ്ഠ നേ​ടു​ക​യാ​ണു​ണ്ടാ​യ​ത്. ശൈ​വ​മ​ത വി​ജ​യ​ത്തി​ന്റെ​യും ബു​ദ്ധ​മ​ത ഉ​ന്മൂ​ല​ന​ത്തി​ന്റെ​യും പ്ര​തീ​ക​മാ​ണ് ആ​ലു​വ ശി​വ​രാ​ത്രി​യും ശി​വ​ക്ഷേ​ത്ര​വു​മെ​ന്ന് ആ ​പ​ഠ​ന​ത്തി​ൽ ഊ​ന്നി​പ്പ​റ​യു​ക​യാ​ണ് വി.​വി.​കെ. വാ​ല​ത്ത്.15

രാ​ജാ​ക്ക​ന്മാ​രു​ടെ സ​ഹാ​യ​ത്തോ​ടെ ബു​ദ്ധ​മ​ത ധ്വം​സ​നം ആ​സൂ​ത്രി​ത​മാ​യി ന​ട​ത്തി​യ ശൈ​വ വൈ​ഷ്ണ​വ ആ​ചാ​ര്യ​ന്മാ​രു​ടെ അ​തി​ക്ര​മ​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി സാ​മൂ​ഹി​ക ച​രി​ത്ര​കാ​ര​നും നി​യ​മ​ജ്ഞ​നു​മാ​യ എ​ൻ.​ആ​ർ. കൃ​ഷ്ണ​നും രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​ട്ടു​ണ്ട്. ബു​ദ്ധ​വി​ഹാ​ര​ങ്ങ​ൾ ത​ക​ർ​ത്തും ബു​ദ്ധ​ഭി​ക്ഷു​ക്ക​ളെ ഉ​ന്മൂ​ല​നം​ചെ​യ്തും ബു​ദ്ധ​മ​ത ഗ്ര​ന്ഥ​ങ്ങ​ൾ ചു​ട്ടു​ക​രി​ച്ചും ശൈ​വ-വൈ​ഷ്ണ​വ ആ​ചാ​ര്യ​ന്മാ​രു​ടെ നേ​തൃ​ത്വ​ത്തി​ൽ ബ്രാ​ഹ്മ​ണ മേ​ധാ​വി​ത്വം ന​ട​ത്തി​യ ക്രൂ​ര​ത​ക​ളെ അ​ദ്ദേ​ഹം സൂ​ചി​പ്പി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു.16 ആ ​ക്രൂ​ര​ത​ക​ൾ​ക്ക് നേ​തൃ​ത്വം ന​ൽ​കി​യ​വ​രി​ൽ ഒ​രാ​ൾ ശൈ​വ ഭ​ക്ത ക​വി​യാ​യ സം​ബ​ന്ധ മൂ​ർ​ത്തി​യാ​യി​രു​ന്നു. അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ നി​ർ​ദേ​ശ​പ്ര​കാ​രം രാ​ജ​കി​ങ്ക​ര​ന്മാ​ർ ആ​യി​ര​ക്ക​ണ​ക്കി​ന് ബു​ദ്ധ​ഭി​ക്ഷു​ക്ക​ളെ പ​ശ്ചി​മ തീ​ര​ത്തു നി​ന്ന് ബ​ന്ധ​ന​സ്ഥ​രാ​ക്കി മ​ധു​ര​യി​ലേ​ക്ക് കൊ​ണ്ടു​പോ​യി. അ​വി​ടെ വെ​ച്ച് അ​വ​രെ​യെ​ല്ലാം, വൈ​ഗാ ന​ദീ​തീ​ര​ത്ത് നി​ര​ത്തി നി​ർ​ത്തി​യ ശൂ​ല​ങ്ങ​ളി​ൽ ക​യ​റ്റി ജീ​വ​നോ​ടെ കൊ​ല്ലു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു എ​ന്ന് അ​ദ്ദേ​ഹം രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​ട്ടു​ണ്ട്. അ​ന്ന​ത്തെ ആ ​കൂ​ട്ട​ക്കൊ​ല​യു​ടെ സ്മ​ര​ണ​ക്കാ​യി വൈ​ഗാ ന​ദീ​തീ​ര​ത്ത് ‘ക​ഴു​വേ​റ്റി​ത്തി​രു​വി​ക’ എ​ന്ന പേ​രി​ൽ അ​റി​യ​പ്പെ​ടു​ന്ന ഒ​രു ആ​ഘോ​ഷം മ​ധു​ര​യി​ലെ ബ്രാ​ഹ്മ​ണ​ർ കൊ​ണ്ടാ​ടു​ന്ന​താ​യും എ​ൻ.​ആ​ർ. കൃ​ഷ്ണ​ൻ സൂ​ചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു.17

കേ​ര​ള​ത്തി​ലെ വി​വി​ധ പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളി​ൽ നി​ല​നി​ന്ന ബു​ദ്ധ-​ജൈ​ന കേ​ന്ദ്ര​ങ്ങ​ൾ ന​ശി​പ്പി​ക്കാ​ൻ നേ​തൃ​ത്വം ന​ൽ​കി​യ ശൈ​വ മ​താ​ചാ​ര്യ​നാ​യി​രു​ന്നു സം​ബ​ന്ധ മൂ​ർ​ത്തി. അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ പ്ര​വ​ർ​ത്ത​ന​ങ്ങ​ളി​ൽ​നി​ന്ന് ഒ​ട്ടും വ്യ​ത്യ​സ്ത​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല വൈ​ഷ്ണ​വ മ​താ​ചാ​ര്യ​നാ​യ വി​ല്വ​മം​ഗ​ല​ത്ത് സ്വാ​മി​യു​ടെ​യും പ്ര​വ​ർ​ത്ത​ന​മെ​ന്ന വി​ല​യി​രു​ത്ത​ലാ​ണ് ഈ​ഴ​വ​രെ പ​റ്റി​യു​ള്ള പ​ഠ​ന​ങ്ങ​ളി​ൽ. ബു​ദ്ധ​വി​ഹാ​ര​ങ്ങ​ൾ ന​ശി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തി​ന് ബ്രാ​ഹ്മ​ണ വൈ​ദി​ക​ർ പ്ര​ത്യേ​ക വി​ഭാ​ഗ​ത്തെ പ​രി​ശീ​ലി​പ്പി​ച്ച​താ​യി എ​ൻ.​ആ​ർ. കൃ​ഷ്ണ​ൻ സൂ​ചി​പ്പി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. അ​ര​നൂ​റ്റാ​ണ്ട് കാ​ലം അ​വ​രു​ടെ ആ​ക്ര​മ​ണം നീ​ണ്ടു​നി​ന്നു. കൊ​ടു​ങ്ങ​ല്ലൂ​രി​ൽ​നി​ന്ന് ആ​രം​ഭി​ച്ച, സ്വാ​മി​യാ​രു​ടെ നേ​തൃ​ത്വ​ത്തി​ലു​ള്ള ജൈ​ത്ര​യാ​ത്ര ബു​ദ്ധ​മ​ത​ത്തി​ന്റെ കേ​ര​ള​ത്തി​ലെ വേ​ര​റു​ത്ത​താ​യി ഈ​ഴ​വ​രെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ച ച​രി​ത്ര​ഗ്ര​ന്ഥ​ങ്ങ​ളി​ൽ കാ​ണാം. എ​ന്തെ​ല്ലാം ആ​ക്ര​മ​ണ മാ​ർ​ഗ​ങ്ങ​ളാ​ണ് അ​വ​ർ അ​വ​ലം​ബി​ച്ച​ത്? പ​ട​യ​ണി തു​ള്ളി​യും തീ​വെ​ച്ച് ന​ശി​പ്പി​ച്ചും മ​ദ്യാ​ഭി​ഷേ​ക​വും ജ​ന്തു​ഹിം​സ​യും ന​ട​ത്തി​യും ബൗ​ദ്ധ​വി​ഹാ​ര​ങ്ങ​ളെ ഹി​ന്ദു ക്ഷേ​ത്ര​ങ്ങ​ളാ​ക്കി രൂ​പാ​ന്ത​ര​പ്പെ​ടു​ത്തി​യ​താ​യി അ​ദ്ദേ​ഹം വ്യ​ക്ത​മാ​ക്കി​യി​ട്ടു​ണ്ട്.18

ബു​ദ്ധ​മ​തം കേ​ര​ള​ത്തി​ൽ അ​ധഃ​പ​തി​ക്കാ​ൻ ഇ​ട​യാ​യ മു​ഖ്യ​കാ​ര​ണ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്ക് വെ​ളി​ച്ചം വീ​ശു​ന്ന പ്ര​ധാ​ന സം​ഭ​വ​മാ​ണ്, പ​ള്ളി​ബാ​ണ പെ​രു​മാ​ൾ എ​ന്ന പേ​രി​ൽ അ​റി​യ​പ്പെ​ടു​ന്ന ബാ​ണ​പെ​രു​മാ​ളു​ടെ ബു​ദ്ധ​മ​താ​ശ്ലേ​ഷ​വും തു​ട​ർ​ന്നു​ണ്ടാ​യ സം​ഭ​വ​ങ്ങ​ളും. ദ്രാ​വി​ഡ നാ​ട്ടി​ലെ ബാ​ണ​പു​ര​ത്തു​നി​ന്ന്, ബാ​ണ​പ്പെ​രു​മാ​ളെ രാ​ജാ​ധി​കാ​രം ഏ​റ്റെ​ടു​ക്കാ​ൻ കൊ​ടു​ങ്ങ​ല്ലൂ​രി​ലേ​ക്ക് (അ​ല്ലൂ​ർ) ക്ഷ​ണി​ച്ച​ത് ബ്രാ​ഹ്മ​ണ​രാ​യി​രു​ന്നു. പ​ന്തീ​രാ​ണ്ട് 12 കൊ​ല്ലം കേ​ര​ളം വാ​ഴാ​ൻ അ​വ​ർ, പ​ള്ളി​ബാ​ണ പെ​രു​മാ​ളോ​ട് ക​ൽ​പി​ച്ചു. അ​ങ്ങ​നെ ഭ​ര​ണം ന​ട​ത്തു​ന്ന കാ​ല​ത്ത് ബു​ദ്ധ​മ​ത പ്ര​ബോ​ധ​ക​ന്മാ​ർ അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ കൊ​ട്ടാ​ര​ത്തി​ലെ​ത്തി. അ​വ​രു​ടെ പ്ര​ബോ​ധ​ന​ത്തി​ൽ ആ​കൃ​ഷ്ട​നാ​യ പ​ള്ളി​ബാ​ണ പെ​രു​മാ​ൾ ബു​ദ്ധ​മ​തം സ്വീ​ക​രി​ച്ചു. ‘‘ഇ​ത​ത്രേ നേ​രാ​കു​ന്ന​ത്’’ എ​ന്നാ​ണ് ബു​ദ്ധ​മ​ത ത​ത്ത്വ​ങ്ങ​ൾ അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന് ബോ​ധി​ച്ച​തി​നെ​പ്പ​റ്റി ‘കേ​ര​ളോ​ൽ​പ​ത്തി’​യി​ൽ19 പ​രാ​മ​ർ​ശി​ച്ച​ത്. മാ​ത്ര​വു​മ​ല്ല മ​റ്റു​ള്ള​വ​രെ ബു​ദ്ധ​മ​തം സ്വീ​ക​രി​ക്കാ​ൻ അ​ദ്ദേ​ഹം പ്രേ​രി​പ്പി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തു. എ​ന്നാ​ൽ, അ​തി​ൽ അ​തൃ​പ്ത​രാ​യ ബ്രാ​ഹ്മ​ണ​ർ തൃ​ക്ക​രി​യൂ​രി​ൽ ചെ​ന്ന് ജം​ഗ​മ മ​ഹ​ർ​ഷി​യോ​ട് സ​ങ്ക​ടം ഉ​ണ​ർ​ത്തി. പ​ര​ദേ​ശ​ത്തു​നി​ന്ന് എ​ത്തി​യ ആ​റ് ശാ​സ്ത്രി​ക​ൾ അ​വി​ടെ ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ഒ​ടോ​ചാ​ര്യ​ൻ, ഭാ​ട്ട​ബാ​ണ​ൻ, ഭാ​ട്ട​വി​ജ​യ​ൻ, ഭാ​ട്ട​മ​യൂ​ര​ൻ, ഭാ​ട്ട​ഗോ​പാ​ല​ൻ, ഭാ​ട്ട​നാ​രാ​യ​ണ​ൻ എ​ന്നി​വ​രാ​യി​രു​ന്നു അ​വ​ർ. ഭാ​ട്ട​ബ്രാ​ഹ്മ​ണ​ർ എ​ന്നും അ​വ​ർ അ​റി​യ​പ്പെ​ടു​ന്നു. അ​വ​ർ കൊ​ടു​ങ്ങ​ല്ലൂ​രി​ൽ​നി​ന്നു വ​ന്ന ബ്രാ​ഹ്മ​ണ​രെ സ​ഹാ​യി​ക്കാ​ൻ ത​യാ​റാ​യി. കൊ​ടു​ങ്ങ​ല്ലൂ​രി​ലെ​ത്തി​യ അ​വ​ർ പ​ള്ളി​ബാ​ണ പെ​രു​മാ​ളെ ക​ണ്ട് ബു​ദ്ധ​മ​ത​ക്കാ​രു​മാ​യി വാ​ദ​പ്ര​തി​വാ​ദ​ത്തി​ന് അ​വ​സ​രം ചോ​ദി​ച്ചു. രാ​ജാ​വ് അ​തി​ന് അ​വ​സ​രം ഒ​രു​ക്കി. തോ​ൽ​ക്കു​ന്ന​വ​രു​ടെ നാ​വ് മു​റി​ച്ച് നാ​ട്ടി​ൽ​നി​ന്ന് പു​റ​ത്താ​ക്ക​ണ​മെ​ന്ന ഉ​പാ​ധി​യും ഭാ​ട്ട​ബ്രാ​ഹ്മ​ണ​ർ​ക്ക് ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ആ ​വാ​ദ പ്ര​തി​വാ​ദ​ത്തി​ൽ ബു​ദ്ധ പ​ണ്ഡി​ത​ൻ​മാ​ർ പ​രാ​ജ​യ​പ്പെ​ട്ടു. തു​ട​ർ​ന്ന് അ​വ​രെ ശി​ക്ഷി​ക്കാ​ൻ ബാ​ണ​പെ​രു​മാ​ൾ നി​ർ​ബ​ന്ധി​ത​നാ​യി. അ​തി​ൽ മ​നം​നൊ​ന്ത് അ​ദ്ദേ​ഹം സ്ഥാ​ന​ത്യാ​ഗം ചെ​യ്തു. ‘‘ബൗ​ദ്ധ​ശാ​സ്ത്രം ഞാ​ൻ അ​നു​സ​രി​ക്ക​ക്കൊ​ണ്ട് എ​നി​ക്ക് മ​റ്റൊ​ന്നി​ലും നി​വൃ​ത്തി ഇ​ല്ല’’20 എ​ന്ന് പ​റ​ഞ്ഞാ​ണ​ത്രേ അ​ദ്ദേ​ഹം കൊ​ടു​ങ്ങ​ല്ലൂ​ർ വി​ട്ട​ത്.

എ​ന്നാ​ൽ, അ​വി​ടെ ന​ട​ന്ന വാ​ദ​പ്ര​തി​വാ​ദ​ത്തി​ൽ ഭാ​ട്ട​ബ്രാ​ഹ്മ​ണ​ർ വി​ജ​യി​ച്ച​തി​നെ​പ്പ​റ്റി വ്യ​ത്യ​സ്ത​മാ​യ മ​റ്റൊ​രു വീ​ക്ഷ​ണ​വും നി​ല​നി​ൽ​ക്കു​ന്നു​ണ്ട്. കൊ​ടു​ങ്ങ​ല്ലൂ​ർ കു​ഞ്ഞി​ക്കു​ട്ട​ൻ ത​മ്പു​രാ​ന്റെ ‘കേ​ര​ളം’ കാ​വ്യ​ത്തി​ൽ അ​ത്ത​ര​ത്തി​ലു​ള്ള ഒ​രു ച​രി​ത്ര​സം​ഭ​വം പ​രാ​മ​ർ​ശി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. പ​ള്ളി​ബാ​ണ പെ​രു​മാ​ളു​ടെ കാ​ല​ത്ത് ബൗ​ദ്ധ​രും ബ്രാ​ഹ്മ​ണ​രും ത​മ്മി​ൽ ന​ട​ന്ന വാ​ദ​പ്ര​തി​വാ​ദ​ത്തി​ൽ ആ​ർ​ക്കും വി​ജ​യം സി​ദ്ധി​ച്ച​താ​യി രാ​ജാ​വി​ന് തോ​ന്നി​യി​ല്ല. അ​തി​നാ​ൽ ‘ഫ​ണി​കും​ഭ’ എ​ന്ന പേ​രി​ൽ അ​റി​യ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്ന, ആ ​കാ​ല​ത്തെ ഒ​രു സ​ത്യ​പ​രീ​ക്ഷ ന​ട​ത്തി വി​ജ​യി​ക​ളെ ക​ണ്ടെ​ത്താ​ൻ പ​ള്ളി​ബാ​ണ പെ​രു​മാ​ൾ തീ​രു​മാ​നി​ച്ചു.

‘‘മീ​മാം​സ​ക പ്ര​വ​ര ബൗ​ദ്ധ​രി​ലാ​ർ​ക്കു സാ​ക്ഷാ​ൽ

പ്രാ​മാ​ണ്യ​മെ​ന്നു, ഫ​ണി​കും​ഭ പ​രീ​ക്ഷ​യാ​ലേ

തീ​ർ​മാ​ന​മാ​ക്കു​വ​തി​ന​ന്നൊ​രു, സ​ർ​വ​ലോ​ക

സാ​മാ​ന്യ​മാം സ​ഭ, മ​ഹാ​പ്ര​ഭു നി​ശ്ച​യി​ച്ചു.’’ (കേ​ര​ളം 4:40) 21

അ​ത​നു​സ​രി​ച്ച് ക​ല്ലു​കൊ​ണ്ട് ഉ​ണ്ടാ​ക്കി​യ കു​ട​ത്തി​ൽ ഒ​രു പാ​മ്പി​നെ അ​ട​ച്ചു​വെ​ച്ചു. വാ​ദ​പ്ര​തി​വാ​ദ​ത്തി​ന് ത​യാ​റാ​യി നി​ൽ​ക്കു​ന്ന ഭാ​ട്ട​ബ്രാ​ഹ്മ​ണ​രോ​ടും ബു​ദ്ധ​മ​ത പ​ണ്ഡി​ത​ന്മാ​രോ​ടും ‘‘ഇ​തെ​ന്ത്?’’ എ​ന്ന് ആ​രാ​ഞ്ഞു. ബൗ​ദ്ധ​ർ പാ​മ്പെ​ന്ന് പ​റ​ഞ്ഞ​പ്പോ​ൾ ബ്രാ​ഹ്മ​ണ​ർ പ​ങ്ക​ജ​മെ​ന്ന് (താ​മ​ര) മ​റു​പ​ടി ന​ൽ​കി. ഒ​ടു​വി​ൽ സം​ശ​യം തീ​ർ​ക്കാ​ൻ കു​ടം പൊ​ട്ടി​ച്ച് നോ​ക്കി​യ​പ്പോ​ൾ അ​തി​ൽ താ​മ​ര​യാ​ണ​ത്രേ ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​തെ​ന്ന് ‘കേ​ര​ളം’ എ​ന്ന കാ​വ്യ​ത്തി​ന്റെ നാ​ലാം സ​ർ​ഗ​ത്തി​ൽ കു​ഞ്ഞി​ക്കു​ട്ട​ൻ ത​മ്പു​രാ​ൻ രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​ട്ടു​ണ്ട്.22 പി​ന്നീ​ട് കൊ​ടു​ങ്ങ​ല്ലൂ​ർ വി​ട്ട​ശേ​ഷം കി​ളി​രൂ​രി​ലും നീ​ല​മ്പേ​രൂ​രി​ലു​മാ​യി​രു​ന്നു പ​ള്ളി​ബാ​ണ പെ​രു​മാ​ളു​ടെ ശി​ഷ്ട​ജീ​വി​തം. അ​തി​ന്റെ അ​ട​യാ​ള​ങ്ങ​ൾ ആ ​പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളി​ൽ ഇ​ന്നും നി​ല​നി​ൽ​ക്കു​ന്ന​താ​യി മു​ൻ അ​ധ്യാ​യ​ത്തി​ൽ വ്യ​ക്ത​മാ​ക്കി​യി​ട്ടു​ണ്ട്. മാ​ത്ര​മ​ല്ല, നീ​ല​മ്പേ​രൂ​ർ പ​ള്ളി ഭ​ഗ​വ​തി ക്ഷേ​ത്ര​ത്തി​ലെ ചേ​ര​മാ​ൻ പെ​രു​മാ​ൾ സ്മാ​ര​ക​ത്തി​ലാ​ണ് പ​ള്ളി​ബാ​ണ പെ​രു​മാ​ൾ അ​ന്ത്യ​വി​ശ്ര​മം കൊ​ള്ളു​ന്ന​ത്. അ​തു​കൊ​ണ്ടാ​വാം പ​ള്ളി​ബാ​ണ പെ​രു​മാ​ൾ എ​ന്ന് പി​ൽ​ക്കാ​ല ച​രി​ത്ര​ത്തി​ൽ അ​ദ്ദേ​ഹം അ​റി​യ​പ്പെ​ട്ട​ത്. പൊ​തി​യാ​ർ​മ​ല, മ​ട​വൂ​ർ​പാ​റ എ​ന്നി​വി​ട​ങ്ങ​ളി​ലെ വി​ഹാ​ര​ങ്ങ​ൾ; നീ​ല​മ്പേ​രൂ​ർ, കി​ളി​രൂ​ർ തു​ട​ങ്ങി​യ പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളി​ൽ ഇ​ന്നും നി​ല​നി​ൽ​ക്കു​ന്ന വി​ഹാ​ര​ങ്ങ​ൾ, ശ്രീ​മൂ​ല​വാ​സം തു​ട​ങ്ങി​യ​വ കേ​ര​ള​ത്തി​ലെ ആ​ദ്യ​കാ​ല ബു​ദ്ധ​മ​ത സ്മാ​ര​ക​ങ്ങ​ളും കേ​ന്ദ്ര​ങ്ങ​ളു​മാ​ണ്. അ​മ്പ​ല​പ്പു​ഴ​യി​ലെ ക​രു​മാ​ടി, ക​രു​നാ​ഗ​പ്പ​ള്ളി​യി​ലെ മ​രു​തൂ​ർ​കു​ള​ങ്ങ​ര, മാ​വേ​ലി​ക്ക​ര​യി​ലെ അ​ച്ച​ൻ​കോ​വി​ലാ​ർ, ഭ​ര​ണി​ക്കാ​വി​ലെ പ​ള്ളി​ക്ക​ൽ, അ​ടൂ​ർ​പ​ള്ളി​ക്ക​ൽ, ചെ​ങ്ങ​ന്നൂ​ർ, തൃ​ശൂ​ർ ജി​ല്ല​യി​ലെ കോ​ട്ട​പ്പു​റം, പാ​ല​ക്കാ​ട് ജി​ല്ല​യി​ലെ ആ​ല​ത്തൂ​ർ, പ​ട്ടാ​മ്പി, കോ​ഴി​ക്കോ​ട് ജി​ല്ല​യി​ലെ കൊ​യി​ലാ​ണ്ടി തു​ട​ങ്ങി കേ​ര​ള​ത്തി​ന്റെ വി​വി​ധ ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളി​ൽ​നി​ന്ന് ല​ഭി​ച്ച 15 ബു​ദ്ധ​മ​താ​വ​ശി​ഷ്ട​ങ്ങ​ളെ​യും അ​വ​യു​ടെ ച​രി​ത്ര​പ​ര​മാ​യ പ്രാ​ധാ​ന്യ​ത്തെ​യു​മാ​ണ് മു​ക​ളി​ൽ ഇ​തു​വ​രെ പ​രാ​മ​ർ​ശി​ച്ച​ത്. ആ ​വി​ഗ്ര​ഹ​ങ്ങ​ളും സ്മാ​ര​ക​ങ്ങ​ളും കേ​ര​ള​ത്തി​ൽ നൂ​റ്റാ​ണ്ടു​ക​ൾ​ക്ക് മു​മ്പേ പ്ര​ച​രി​ച്ച ബു​ദ്ധ​മ​ത​ത്തി​ന്റെ സ്വാ​ധീ​നം വി​ളി​ച്ചോ​തു​ന്നു. ഉ​പേ​ക്ഷി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട നി​ല​യി​ൽ ക​ണ്ടെ​ത്തി​യ അ​ത്ത​രം വി​ഗ്ര​ഹ​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം ഒ​രു​കാ​ല​ത്ത് സം​ഘാ​രാ​മ​ങ്ങ​ളി​ൽ ആ​രാ​ധി​ച്ചി​രു​ന്ന​താ​യി വി.​ആ​ർ. പ​ര​മേ​ശ്വ​ര​ൻ​പി​ള്ള രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​ട്ടു​ണ്ട്.23 മു​ക​ളി​ൽ പ​രാ​മ​ർ​ശി​ച്ച വി​വി​ധ ദേ​ശ​ങ്ങ​ളി​ലെ ബു​ദ്ധ​മ​ത സ്ഥാ​പ​ന​ങ്ങ​ളും സ്മാ​ര​ക​ങ്ങ​ളു​മാ​യ വി​ഹാ​ര​ങ്ങ​ൾ, വി​ഗ്ര​ഹ​ങ്ങ​ൾ, ആ​രാ​ധ​നാ​ല​യ​ങ്ങ​ൾ ഉ​ൾ​പ്പെ​ടെ​യു​ള്ള മ​റ്റു നി​ർ​മി​തി​ക​ൾ തു​ട​ങ്ങി​യ പു​രാ​വ​സ്തു തെ​ളി​വു​ക​ളും; ക്ഷേ​ത്രാ​ചാ​ര​ങ്ങ​ൾ, ഉ​ത്സ​വ​ങ്ങ​ൾ, സ്ഥ​ല​നാ​മ​ങ്ങ​ൾ പോ​ലു​ള്ള ഇ​ത​ര സാം​സ്കാ​രി​ക മു​ദ്ര​ക​ളു​മെ​ല്ലാം വി​ര​ൽ ചൂ​ണ്ടു​ന്ന​ത് കേ​ര​ള​ത്തി​ൽ ബു​ദ്ധ​മ​ത​ത്തി​ന് ഒ​രു​കാ​ല​ത്ത് ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന വ​ലി​യ പ്ര​ചാ​ര​ത്തെ​യാ​ണ്. അ​ത്ത​ര​ത്തി​ലു​ള്ള ബു​ദ്ധ​വി​ഗ്ര​ഹ​ങ്ങ​ളോ സ്മാ​ര​ക​ങ്ങ​ളോ സാം​സ്കാ​രി​ക മു​ദ്ര​ക​ളോ ക​ണ്ടെ​ത്തി​യ പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം, ബു​ദ്ധ​മ​ത വി​ശ്വാ​സി​ക​ളു​ടെ അ​ധി​വാ​സ കേ​ന്ദ്ര​ങ്ങ​ളാ​യി​രു​ന്നു എ​ന്നാ​ണ് ച​രി​ത്ര​കാ​ര​ന്മാ​ർ ന​ൽ​കു​ന്ന സൂ​ച​ന. ഓ​രോ പ്ര​ദേ​ശ​ത്തും മ​ത​പ​ര​മാ​യ സ്ഥാ​പ​ന​ങ്ങ​ൾ ഉ​യ​ർ​ന്നു​വ​രു​ന്ന​ത്, അ​ത​ത് ദേ​ശ​ത്തെ വി​ശ്വാ​സി​ക​ൾ​ക്ക് മ​ത​പ​ര​മാ​യ അ​നു​ഷ്ഠാ​ന​ങ്ങ​ൾ നി​ർ​വ​ഹി​ക്കാ​ൻ വേ​ണ്ടി​യാ​ണ്. അ​തി​നു​മാ​ത്രം അം​ഗ​ങ്ങ​ൾ ആ ​പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളി​ലെ​ല്ലാം ബു​ദ്ധ​മ​ത​ത്തി​ന് ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു എ​ന്ന് കൂ​ടി​യാ​ണ് അ​തി​ൽ​നി​ന്ന് മ​ന​സ്സി​ലാ​ക്കാ​ൻ ക​ഴി​യു​ന്ന​ത്. അ​തി​നാ​ൽ ബു​ദ്ധ​വി​ഗ്ര​ഹ​ങ്ങ​ളും സ്മാ​ര​ക​ങ്ങ​ളും ക​ണ്ടെ​ത്തി​യ ദേ​ശ​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം ആ​ദ്യ​കാ​ല ബു​ദ്ധ​മ​ത കേ​ന്ദ്ര​ങ്ങ​ളാ​യി​രു​ന്നു എ​ന്ന​തി​ൽ ത​ർ​ക്ക​മി​ല്ല. ക്രി​സ്തു വ​ർ​ഷ​ത്തി​ന്റെ ആ​ദ്യ ദ​ശ​ക​ങ്ങ​ളി​ൽ വ​ർ​ത്ത​മാ​ന​കാ​ല​ത്തെ കേ​ര​ളം​കൂ​ടി ഉ​ൾ​പ്പെ​ട്ട ചേ​ര, ചോ​ള, പാ​ണ്ഡ്യ ദേ​ശ​ങ്ങ​ൾ രാ​ഷ്ട്രീ​യ​മാ​യി അ​നൈ​ക്യ​ത്തി​ലാ​ണ് വ​ർ​ത്തി​ച്ച​ത്. എ​ങ്കി​ലും അ​വ​യെ​ല്ലാം സാം​സ്കാ​രി​ക​മാ​യി ഒ​ന്നാ​യി​രു​ന്നു. സ​ഹ്യ​പ​ർ​വ​ത​മോ രാ​ജാ​ക്ക​ൻ​മാ​ർ ത​മ്മി​ലു​ള്ള യു​ദ്ധ​ങ്ങ​ളോ ജ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ ഐ​ക്യ​ത്തി​നും ആ​ദാ​ന പ്ര​ദാ​ന​ങ്ങ​ൾ​ക്കും ത​ട​സ്സ​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. ചേ​ര-ചോ​ള-പാ​ണ്ഡ്യ എ​ന്ന പേ​രി​ലു​ള്ള ആ ​മൂ​ന്ന് ദേ​ശ​ങ്ങ​ളാ​ണ് ത​മി​ഴ​ക​മെ​ന്ന് സ്വ​ദേ​ശ​ത്തും, ത്രൈ​രാ​ജ്യം എ​ന്ന് വി​ദേ​ശ​ത്തും അ​റി​യ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്ന​ത്. അ​തി​നാ​ൽ, ത​മി​ഴ​ക​ത്തി​ന്റെ ഒ​രു ഭാ​ഗ​ത്ത് ഉ​ണ്ടാ​വു​ന്ന ച​ല​ന​ങ്ങ​ൾ ഇ​ത​ര ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളെ​യും സ്വാ​ധീ​നി​ച്ചു. അ​തു​കൊ​ണ്ടാ​ണ് ത​മി​ഴ​ക​ത്തി​ന്റെ മ​റ്റു ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളോ​ടൊ​പ്പം ബു​ദ്ധ-ജൈ​ന മ​ത​ങ്ങ​ൾ കേ​ര​ള​ത്തി​ലും പ്ര​ചാ​രം നേ​ടി​യ​തും അ​തേ കാ​ര​ണ​ത്താ​ൽ​ത​ന്നെ ത​ക​ർ​ന്ന​തും.

അ​വ​ലം​ബം:

1. എ​ഡി. ഡോ. ​എ​ൻ. സാം -​ഇ​ളം​കു​ളം കു​ഞ്ഞ​ൻ​പി​ള്ള​യു​ടെ തി​ര​ഞ്ഞെ​ടു​ത്ത കൃ​തി​ക​ൾ -പു: 245. ​കേ​ര​ള സ​ർ​വ​ക​ലാ​ശാ​ല - കാ​ര്യ​വ​ട്ടം, 2005.

2. ഡോ. ​പി.​ഡി. പ​ത്മ​കു​മാ​ർ -വി​വ​ർ​ത്ത​നം: വി.​വി. ജി​തേ​ന്ദ്ര പ്ര​സാ​ദ് -ജൈ​ന​ധ​ർ​മം കേ​ര​ള​ത്തി​ൽ -പു​റം: 70. വ​യ​നാ​ട് ജൈ​ന സ​മാ​ജം -ക​ൽ​പ​റ്റ; മാ​തൃ​ഭൂ​മി ബു​ക്സ് -കോ​ഴി​ക്കോ​ട്- 2006.

3. വി.​വി.​കെ. വാ​ല​ത്ത് -ച​രി​ത്ര​ക​വാ​ട​ങ്ങ​ൾ - പു​റം: 61, 62, നാ​ഷ​ന​ൽ ബു​ക്ക് സ്റ്റാ​ൾ -കോ​ട്ട​യം- 1977.

4. എ​സ്.​കെ. വ​സ​ന്ത​ൻ -കേ​ര​ള സം​സ്കാ​ര ച​രി​ത്ര നി​ഘ​ണ്ടു. വാ​ല്യം: ഒ​ന്ന്. പു​റം: 117. കേ​ര​ള ഭാ​ഷാ ഇ​ൻ​സ്റ്റി​റ്റ്യൂ​ട്ട് -തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​രം.

5. ഇ​ളം​കു​ളം കു​ഞ്ഞ​ൻ​പി​ള്ള​യു​ടെ തി​ര​ഞ്ഞെ​ടു​ത്ത കൃ​തി​ക​ൾ -പു​റം: 245.

6. T.A. Gopinatha Rao -Travancore Archaeological Series - Vol - Two and Three-Page: 123. Department of Cultural Publications - Government of Kerala -Thiruvananthapuram - 1992 (1908).

7. Translation from the Chinese of Hietn Tsiang- (AD - 629). Samuel Beal - Buddhist Records of The Western World, Vol: Two - Page: 231. Asian Educational Services New Delhi - 2003 (1884).

8. എ​സ്. ശ​ങ്കു അ​യ്യ​ർ - ബു​ദ്ധ​-ജൈ​ന മ​ത​ങ്ങ​ൾ കേ​ര​ള​ത്തി​ൽ - കേ​ര​ള​ച​രി​ത്രം- വാ​ല്യം: ര​ണ്ട്. പു​റം: 323. ഹി​സ്റ്റ​റി അ​സോ​സി​യേ​ഷ​ൻ - എ​റ​ണാ​കു​ളം, 1974.

9. അ​തേ ഗ്ര​ന്ഥം - പു​റം: 323.

10. ഡോ. ​അ​ജ​യ് ശേ​ഖ​ർ -പു​ത്ത​ൻ കേ​ര​ളം- പു​റം: 16. കേ​ര​ള ഭാ​ഷാ ഇ​ൻ​സ്റ്റി​റ്റ്യൂ​ട്ട് -തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​രം- 2019.

11. അ​തേ ഗ്ര​ന്ഥം -പു​റം: 105.

12. വി.​വി.​കെ. വാ​ല​ത്ത് -കേ​ര​ള​ത്തി​ലെ സ്ഥ​ല​നാ​മ ച​രി​ത്ര​ങ്ങ​ൾ - എ​റ​ണാ​കു​ളം ജി​ല്ല. പു​റം: 131. കേ​ര​ള സാ​ഹി​ത്യ അ​ക്കാ​ദ​മി - തൃ​ശൂ​ർ, 2006 - (1991).

13. പു​ത്ത​ൻ കേ​ര​ളം - പു​റം: 105.

14. വി.​വി.​കെ. വാ​ല​ത്ത് -ച​രി​ത്ര ക​വാ​ട​ങ്ങ​ൾ- പു​റം: 62. നാ​ഷ​നൽ ബു​ക്ക് സ്റ്റാ​ൾ- കോ​ട്ട​യം - 1977.

15. അ​തേ ഗ്ര​ന്ഥം -പു​റം: 62, 63.

16. എ​ൻ.​ആ​ർ. കൃ​ഷ്ണ​ൻ -ഈ​ഴ​വ​ർ അ​ന്നും ഇ​ന്നും- പു​റം: 41. ക​റ​ന്റ് ബു​ക്സ് -തൃ​ശൂ​ർ- 1967.

17. അ​തേ ഗ്ര​ന്ഥം -പു​റം: 41.

18. അ​തേ ഗ്ര​ന്ഥം -പു​റം: 41.

19. ഹെ​ർ​മ​ൻ ഗു​ണ്ട​ർ​ട്ട് -കേ​ര​ളോ​ൽ​പ​ത്തി- പു​റം: 123. നാ​ഷ​നൽ ബു​ക്ക് സ്റ്റാ​ൾ - കോ​ട്ട​യം- 2014, (1868).

20. അ​തേ ഗ്ര​ന്ഥം - പു​റം: 124.

21. കൊ​ടു​ങ്ങ​ല്ലൂ​ർ കു​ഞ്ഞി​ക്കു​ട്ട​ൻ ത​മ്പു​രാ​ൻ -കേ​ര​ളം- പു​റം: 97. കേ​ര​ള ബു​ക്ക് ഹൗ​സ്- കൊ​ടു​ങ്ങ​ല്ലൂ​ർ- 1959.

22. അ​തേ ഗ്ര​ന്ഥം -പു​റം: 96, 97.

23. വി.​ആ​ർ. പ​ര​മേ​ശ്വ​ര​ൻ പി​ള്ള -പ്രാ​ചീ​ന ലി​ഖി​ത​ങ്ങ​ൾ- പു​റം: 121. നാ​ഷ​ണ​ൽ ബു​ക്ക് സ്റ്റാ​ൾ- കോ​ട്ട​യം 1964.