മ​ഞ്ഞി​െ​ന്റ മ​ണ​മു​ള്ള ശ​ത​ത​ന്ത്രി വീ​ണ

മേ​യ്​ 10ന്​ ​വി​ട​പ​റ​ഞ്ഞ സ​ന്തൂ​ർ വാ​ദ​ക​നു​ം സം​ഗീ​ത​ജ്​​ഞ​നു​മാ​യ പ​ണ്ഡി​റ്റ് ശി​വ്കു​മാ​ർ ശ​ർ​മ എ​ങ്ങ​നെ​യൊ​ക്കെ​യാ​ണ്​ ഒാ​ർ​മി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ക? അ​ദ്ദേ​ഹംആ​സ്വാ​ദ​ക​ർ​ക്ക്​ ന​ൽ​കി​യ സം​ഗീ​തം എ​ത്ത​ര​ത്തി​ലു​ള്ള​താ​യി​രു​ന്നു?

പ​ണ്ഡി​റ്റ് ശി​വ്കു​മാ​ർ ശ​ർ​മ​ക്ക് പ​തി​നാ​ല് വ​യ​സ്സു​ള്ള​പ്പോ​ൾ അ​ച്ഛ​ൻ ഉ​മാ​ദ​ത്ത് ശ​ർ​മ മ​സ്‌​ലി​ൻ തു​ണി​യി​ൽ പൊ​തി​ഞ്ഞ ഒ​രു ബോ​ക്‌​സ് ന​ൽ​കി. ആ​കാം​ക്ഷ​യോ​ടെ തു​റ​ന്ന് നോ​ക്കി​യ​പ്പോ​ൾ അ​തൊ​രു സ​ന്തൂ​റാ​യി​രു​ന്നു. ശ​ത​ത​ന്ത്രി​ക​ളു​ള്ള ആ ​സം​ഗീതോ​പ​ക​ര​ണ​ത്തെ ശി​വ്കു​മാ​ർ ശ​ർ​മ അ​വി​ശ്വ​സ​നീ​യ​തോ​ടെ​യും തെ​ല്ല് അ​ത്ഭു​ത​ത്തോ​ടെ​യും നോ​ക്കി നി​ന്നു. ''ഇ​തി​െന്റ പേ​രി​ലാ​യി​രി​ക്കും ഇ​നി മു​ത​ൽ നീ ​അ​റി​യ​പ്പെ​ടാ​ൻ പോ​കു​ന്ന​ത്.'' ക​ശ്‍മീ​രി​ലെ സൂ​ഫി സം​ഗീ​ത സ​ദ​സ്സു​ക​ളി​ൽ മാ​ത്രം വാ​യി​ച്ചി​രു​ന്ന സ​ന്തൂ​റി​െ​ന്റ വി​ധി മാ​റ്റി എ​ഴു​തി​യ​ത് ഉ​മാ​ദ​ത്ത് ശ​ർ​മ​യു​ടെ ഈ ​വാ​ച​ക​ങ്ങ​ളാ​യി​രു​ന്നു.

ഉ​മാ​ദ​ത്ത് ശ​ർ​മ പ്ര​ശ​സ്ത​നാ​യ ഒ​രു വാ​യ്പാ​ട്ടു​കാ​ര​നും ത​ബ​ല വാ​ദ​ക​നു​മാ​യി​രു​ന്നു. ബ​നാ​റ​സി​ലെ ബ​ഡെ രാം​ദാ​സ് ജി​യു​ടെ കീ​ഴി​ൽ പ​രി​ശീ​ല​നം നേ​ടി​യ അ​ദ്ദേ​ഹം ചെ​റു​പ്പ​ത്തി​ൽ ത​ന്നെ ബ​ഡെ ഗു​ലാം അ​ലി​ഖാ​െ​ന്റ​ പ​രി​പാ​ടി​ക​ളി​ൽ പ​ങ്കെ​ടു​ത്തു. ജ​മ്മു​വി​ലെ​യും ശ്രീ​ന​ഗ​റി​ലെ​യും റേ​ഡി​യോ​യി​ൽ ജോ​ലി ചെ​യ്യു​മ്പോ​ൾ അ​ദ്ദേ​ഹം സ​ന്തൂ​ർ സൂ​ഫി​യാ​ന ശൈ​ലി​യി​ൽ വാ​യി​ക്കു​ന്ന​ത് ശ്ര​ദ്ധി​ച്ചു. അ​പൂ​ർ​വ​മാ​യ സം​ഗീ​ത ഉ​പ​ക​ര​ണ​ങ്ങ​ളി​ൽ താ​ൽ​പ​ര്യം ഉ​ള്ള​തി​നാ​ൽ അ​ദ്ദേ​ഹം സ​ന്തൂ​റി​ലേ​ക്ക് ആ​ക​ർ​ഷി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു. അ​തി​നെ ക്ലാ​സി​ക്ക​ൽ സം​ഗീ​ത​ത്തി​ന് അ​നു​യോ​ജ്യ​മാ​യ രീ​തി​യി​ൽ മാ​റ്റി​യെ​ടു​ക്കാ​ൻ പ​റ്റു​മെ​ന്ന് തോ​ന്നി. അ​തീ​വ ഹൃ​ദ്യ​മാ​യ സ്വ​ര​മാ​ധു​രി​യും അ​തി​െ​ന്റ സം​ഗീ​ത സാ​ധ്യ​ത​ക​ളു​മാ​യി​രു​ന്നു അ​ങ്ങ​നെ ചി​ന്തി​ക്കാ​ൻ കാ​ര​ണം.

ജ​മ്മു​വി​ലെ ദോ​ഗ്രി​യി​ൽ ഒ​രു ബ്രാ​ഹ്മ​ണ കു​ടും​ബ​ത്തി​ൽ 1938 ജ​നു​വ​രി 13നാ​ണ് ശി​വ്കു​മാ​ർ ശ​ർ​മ ജ​നി​ച്ച​ത്. ഉ​മാ​ദ​ത്ത് ശ​ർ​മ മ​ക​നെ അ​ഞ്ചു വ​യ​സ്സ് മു​ത​ൽ വാ​യ്പ്പാ​ട്ടി​ലും ത​ബ​ല​യി​ലും പ​രി​ശീ​ല​നം ന​ൽ​കി. ശി​വ്കു​മാ​ർ കു​ട്ടി​ക്കാ​ല​ത്ത് ത​ബ​ല​യി​ലാ​യി​രു​ന്നു കൂ​ടു​ത​ൽ ശ്ര​ദ്ധി​ച്ചി​രു​ന്ന​ത്. സം​ഗീ​ത​ത്തോ​ടൊ​പ്പം അ​ക്കാ​ദ​മി​ക യോ​ഗ്യ​ത നേ​ടാ​നും അ​ച്ഛ​ൻ മ​ക​നെ പ്രോ​ത്സാ​ഹി​പ്പി​ച്ചു. ഇം​ഗ്ലീ​ഷ് സാ​ഹി​ത്യ​ത്തി​ലും സാ​മ്പ​ത്തി​ക ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ലും ശി​വ് കു​മാ​ർ ശ​ർ​മ ബി​രു​ദം നേ​ടി. അ​തി​നി​ടെ ഒ​രു ത​ബ​ല​വാ​ദ​ക​നെ​ന്ന നി​ല​യി​ൽ പാ​ട്ടു​കാ​ർ​ക്ക് അ​ക​മ്പ​ടി​യാ​യി വാ​യി​ക്കാ​റു​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.

സ​ന്തൂ​റി​ന്റെ ഉ​ദ്ഭ​വ​ത്തെ പ​റ്റി പ​ല ക​ഥ​ക​ളു​ണ്ട്. പേ​ർ​ഷ്യ​ൻ നാ​ടോ​ടി ഉ​പ​ക​ര​ണ​മാ​യ സ​ന്തൂ​ർ ഹി​മാ​ല​യം വ​ഴി ക​ശ്മീ​രി​ൽ എ​ത്തി​യ​താ​ണെ​ന്ന് ചി​ല പ​ണ്ഡി​ത​ന്മാ​ർ പ​റ​യു​ന്നു. ശ​ത​ത​ന്ത്രി വീ​ണ പു​രാ​ത​ന കാ​ലം മു​ത​ൽ​ക്കേ ഇ​ന്ത്യ​യി​ൽ ഉ​ള്ള​താ​യി പ്രാ​ചീ​ന ഗ്ര​ന്ഥ​ങ്ങ​ളി​ൽ കാ​ണാം. ക​ശ്മീ​രി​ൽ സൂ​ഫി​ക​ൾ വാ​യി​ച്ചി​രു​ന്ന ഒ​രു സം​ഗീ​തോ​പ​ക​ര​ണം എ​ന്ന​ത് മാ​ത്ര​മാ​ണ് ഇ​തി​നെ കു​റി​ച്ച് കൃ​ത്യ​മാ​യി പ​റ​യാ​ൻ ക​ഴി​യു​ന്ന ഏ​ക കാ​ര്യം. ഇ​റാ​നി​ലും ഗ്രീ​സി​ലും ചൈ​ന​യി​ലും യൂ​റോ​പ്പി​ലെ ചി​ല രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളി​ലു​മെ​ല്ലാം ഇ​തി​ന് സ​മാ​ന​മാ​യ ഉ​പ​ക​ര​ണ​ങ്ങ​ൾ കാ​ണാം. ഗ്രീ​സി​ൽ സ​ന്തൂ​രി എ​ന്ന് വി​ളി​ച്ചി​രു​ന്നു. ചു​റ്റി​ക​കൊ​ണ്ട് അ​ടി​ക്കു​ന്ന ഒ​രു നാ​ട​ൻ ത​ന്ത്രി​വാ​ദ്യം എ​ന്നാ​ണ് ഇ​തി​നെ വി​ശേ​ഷി​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്ന​ത്.

പി​താ​വി​െ​ന്റ പ്ര​ചോ​ദ​നം ഉ​ൾ​ക്കൊ​ണ്ട് ശി​വ്കു​മാ​ർ ശ​ർ​മ ഉ​പ​ക​ര​ണ​ത്തി​െ​ന്റ രൂ​പ​ക​ൽ​പന​യി​ലും വാ​ദ​ന​ത്തി​ലും ചെ​റു​തും വ​ലു​തു​മാ​യ പ​രീ​ക്ഷ​ണ​ങ്ങ​ൾ ന​ട​ത്തി. ശാ​സ്ത്രീ​യ സം​ഗീ​ത​ത്തി​െ​ന്റ സൂ​ക്ഷ്മ​ത​ക​ൾ ഏ​റ്റെ​ടു​ക്കു​ന്ന​തി​ന് പെ​ട്ടി​യു​ടെ വ​ലു​പ്പം മാ​റ്റി. ക​മ്പി​ക​ളു​ടെ എ​ണ്ണം, ക​മ്പി​ക്കാ​യി ഉ​പ​യോ​ഗി​ച്ച വ​സ്തു​ക്ക​ൾ എ​ന്നി​വ​യി​ൽ മാ​റ്റം വ​രു​ത്തി. പ​ത്തു​വ​ർ​ഷ​ത്തെ ക​ഠി​ന​മാ​യ ഗ​വേ​ഷ​ണ​ത്തി​നും പ​രീ​ക്ഷ​ണ​ത്തി​നും ശേ​ഷം സം​ഗീ​ത​ത്തി​െ​ന്റ​ വ്യാ​പ്തി മെ​ച്ച​പ്പെ​ടു​ക​യും ശ​ബ്ദ​ത്തി​െന്റ മു​ഴ​ക്കം വ​ർ​ധി​പ്പി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തു. ശു​ദ്ധ​മാ​യ സ്വ​ര​ക​ൾ സൃ​ഷ്‌​ടി​ക്കാ​ൻ ഉ​പ​യോ​ഗി​ക്കു​ന്ന ക​മ്പി​ക​ൾ വ​ല​തു വ​ശ​ത്തേ​ക്ക് നീ​ക്കി. കൂ​ടാ​തെ കോ​മ​ൾസ്വ​ര​ക​ൾ സൃ​ഷ്‌​ടി​ക്കു​ന്ന​തി​ന് ഇ​ട​ത്തേ​ക്ക് നീ​ക്കി വാ​യി​ക്കാ​ൻ സൗ​ക​ര്യ​മൊ​രു​ക്കി. സൂ​ഫി ദ​ർ​ഗ​ക​ളി​ൽ വാ​യി​ച്ചി​രു​ന്ന പ​ര​മ്പ​രാ​ഗ​ത​മാ​യ ഉ​പ​ക​ര​ണ​ത്തി​ൽ​നി​ന്ന് വ​ലി​യ മാ​റ്റ​ങ്ങ​ൾ വ​രു​ത്തി. സ​ങ്കീ​ർ​ണ​മാ​യ രാ​ഗ​ങ്ങ​ളെ വാ​യി​ക്കാ​ൻ പ​റ്റു​ന്ന രീ​തി​യി​ൽ സ​ന്തൂ​റി​നെ മാ​റ്റി​യെ​ടു​ക്കാ​ൻ അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന് ക​ഴി​ഞ്ഞു. നൂ​റു ത​ന്ത്രി​ക​ൾ ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന പ​ഴ​യ സ​ന്തൂ​റി​ന് മ​ധ്യ​സ്ഥാ​യി​ലെ ഷ​ഡ്‌​ജം മു​ത​ൽ താ​ര​സ്ഥാ​യി​ലെ ഗാ​ന്ധാ​രം വ​രെ മാ​ത്ര​മേ റേ​ഞ്ച് ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു​ള്ളൂ. ആ ​പ​രി​മി​തി​യെ മ​റി​ക​ട​ക്കാ​ൻ നൂ​റു ത​ന്ത്രി​ക​ൾ​ക്ക് പ​ക​രം നൂ​റ്റി പ​തി​നാ​റ് ത​ന്ത്രി​ക​ളാ​യി പ​രി​ഷ്‌​ക​രി​ച്ചു.

നാ​ടോ​ടി ഉ​പ​ക​ര​ണ​ത്തെ ശാ​സ്ത്രീ​യ സം​ഗീ​ത ഉ​പ​ക​ര​ണ​മാ​ക്കി മാ​റ്റാ​നു​ള്ള ശ്ര​മ​ങ്ങ​ളെ​ക്കാ​ൾ പ്ര​യാ​സ​മേ​റി​യ​താ​യി​രു​ന്നു അ​തി​നെ പ​രി​ഹ​സി​ച്ച നി​രൂ​പ​ക​രും സു​ഹൃ​ത്തു​ക്ക​ളു​മാ​യി ന​ട​ത്തേ​ണ്ടി​വ​ന്ന യു​ദ്ധം. 1950ക​ളി​ൽ അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന് സ​ഹി​ക്കേ​ണ്ടി​വ​ന്ന നി​ന്ദ​ക​ളും നേ​രി​ടേ​ണ്ടി​വ​ന്ന മു​ൻ​വി​ധി​ക​ളും അ​ത്ര​ക്ക് ക​ഠി​ന​മാ​യി​രു​ന്നു. 1955ൽ ​ബോം​ബെ​യി​ൽ ന​ട​ന്ന ഒ​രു സു​പ്ര​ധാ​ന സം​ഗീ​ത ക​ച്ചേ​രി​യി​ൽ, സം​ഗീ​തപ്രേ​മി​ക​ളും പ്ര​ശ​സ്ത​രാ​യ നി​രൂ​പ​ക​രും ഉ​ൾ​െ​പ്പ​ടെ​യു​ള്ള ശ്രോ​താ​ക്ക​ൾ ശി​വ്കു​മാ​റി​ന്റെ പ്ര​തി​ഭ​യെ​യും സ​ന്തൂ​റി​െ​ന്റ സ്വ​ര​മാ​ധു​ര്യ​ത്തെ​യും അം​ഗീ​ക​രി​ക്കാ​ൻ നി​ർ​ബ​ന്ധി​ത​രാ​യി. മോ​ഹ​ൻ​നാ​ദ് ക​ർ​ണി​യെ​പ്പോ​ലെ ഒ​രു വി​ഖ്യാ​ത സം​ഗീ​ത നി​രൂ​പ​ക​ന് ഈ ​പു​തി​യ ഉ​പ​ക​ര​ണ​ത്തി​െ​ന്റ സം​ഗീ​ത സാ​ധ്യ​ത​ക​ളും അ​ത് വാ​യി​ക്കു​ന്ന ആ​ളു​ടെ സൃ​ഷ്ടി​പ​ര​മാ​യ പ്രേ​ര​ണ​ക​ളും അം​ഗീ​ക​രി​ക്കേ​ണ്ടി വ​ന്നു. സ​ന്തൂ​ർ കൂ​ടു​ത​ൽ മി​ക​ച്ച​താ​ക്കാ​നും ക​ച്ചേ​രി​ക്ക് യോ​ഗ്യ​മാ​ക്കാ​നും ശി​വ്കു​മാ​റി​ന് അ​ഞ്ചു വ​ർ​ഷം​കൂ​ടി വേ​ണ്ടി​വ​ന്നു. 1960ക​ളി​ലും 1970ക​ളു​ടെ തു​ട​ക്ക​ത്തി​ലും രാ​ജ്യ​ത്തെ മു​ൻ‌​നി​ര വാ​യ​ന​ക്കാ​രി​ൽ ഒ​രാ​ളാ​യി അ​ദ്ദേ​ഹം ഉ​യ​ർ​ന്നു.

1960ൽ ​ശി​വ്കു​മാ​റി​െ​ന്റ ജീ​വി​ത​ത്തി​ൽ ഒ​രു വ​ഴി​ത്തി​രി​വ് ഉ​ണ്ടാ​യി. റേ​ഡി​യോ ജ​മ്മു​വി​ൽ മ്യൂ​സി​ക് പ്രൊ​ഡ്യൂ​സ​റാ​യി ജോ​ലി കി​ട്ടി. എ​ന്നാ​ൽ ജോ​ലി കി​ട്ടി​യ​താ​യി​രു​ന്നി​ല്ല, അ​ത് ഉ​പേ​ക്ഷി​ച്ച​താ​യി​രു​ന്നു ജീ​വി​ത​ത്തി​ലെ വ​ഴി​ത്തി​രി​വ്. സാ​മ്പ​ത്തി​ക സു​ര​ക്ഷി​ത​ത്വം ത​രു​മെ​ന്ന​തി​നാ​ൽ ജോ​ലി ഏ​റ്റെ​ടു​ക്ക​ണം എ​ന്ന് അ​ച്ഛ​ൻ ആ​വ​ശ്യ​പ്പെ​ട്ടു. പ​ത്തു​മ​ണി മു​ത​ൽ അ​ഞ്ചു​മ​ണി​വ​രെ​യു​ള്ള ജോ​ലി അ​ത് സം​ഗീ​ത​വു​മാ​യി ബ​ന്ധ​പ്പെ​ട്ട​ത് ആ​ണെ​ങ്കി​ൽ പോ​ലും ഏ​റ്റെ​ടു​ക്കാ​ൻ ശി​വ്കു​മാ​ർ ശ​ർ​മ​ക്ക് താ​ൽ​പ​ര്യ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. നി​ർ​ബ​ന്ധം കൂ​ടി​വ​ന്ന​പ്പോ​ൾ അ​ദ്ദേ​ഹം വീ​ട് വി​ട്ടി​റ​ങ്ങി. അ​ന്ന് അ​ങ്ങ​നെ ചെ​യ്തി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ൽ റേ​ഡി​യോ നി​ല​യ​ത്തി​െ​ന്റ ചു​വ​രു​ക​ൾ​ക്കു​ള്ളി​ൽ ത​െ​ന്റ ജീ​വി​തം ത​ള​യ്ക്ക​പ്പെ​ട്ടു​പോ​കു​മാ​യി​രു​ന്നു എ​ന്ന് അ​ദ്ദേ​ഹം പി​ന്നീ​ട് പ​റ​ഞ്ഞു.

കാ​ൾ ഓ​ഫ് ദ ​വാ​ലി എ​ന്ന ആ​ൽ​ബ​ത്തി​ലൂ​ടെ​യാ​ണ് സ​ന്തൂ​ർ സാ​ധാ​ര​ണ ശ്രോ​താ​ക്ക​ൾ​ക്കി​ട​യി​ൽ അ​റി​യ​പ്പെ​ട്ടു​തു​ട​ങ്ങി​യ​ത്. ഇ​ന്ത്യ​യി​ൽ മാ​ത്ര​മ​ല്ല അ​ന്ത​ർ​ദേ​ശീയ ത​ല​ത്തി​ൽത​ന്നെ ശ്ര​ദ്ധി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട സം​ഗീ​ത ആ​ൽ​ബ​മാ​യി​രു​ന്നു. ശി​വ്കു​മാ​ർ ശ​ർ​മ​യു​ടെ സ​ന്തൂ​റും ഹ​രി​പ്ര​സാ​ദ് ചൗ​ര​സ്യ​യു​ടെ ബാ​ൻ​സു​രി​യും ബ്രി​ജ് ഭൂ​ഷ​ൺ കാ​ബ്ര​യു​ടെ ഹ​വാ​യി​യ​ൻ ഗി​ത്താ​റും ചേ​ർ​ന്നു​ള്ള ഒ​ര​പൂ​ർ​വ ശ്ര​വ്യാ​നു​ഭൂ​തി. 1967ൽ ​ഇ​റ​ങ്ങി​യ ആ​ൽ​ബം വി​ദേ​ശ​ത്തെ സം​ഗീ​ത ആ​സ്വാ​ദ​ക​രു​ടെ ഇ​ട​യി​ൽ വ​ലി​യ പ്ര​ചാ​രം നേ​ടി. ജോ​ർ​ജ് ഹാ​രി​സ​ണും പോ​ൾ മെ​ക്കാ​ർ​ട്ടി​നി​യും ബോ​ബ് ഡി​ല​നു​മൊ​ക്കെ ഇ​തി​െ​ന്റ ആ​രാ​ധ​ക​രാ​യി മാ​റി. ക​ശ്‌​മീ​ർ താ​ഴ്വ​ര​യി​ലെ ആ​ട്ടി​ട​യ​െ​ന്റ ഒ​രു ദി​വ​സ​ത്തെ ജീ​വി​ത​മാ​യി​രു​ന്നു അ​തി​െ​ന്റ പ്ര​മേ​യം. കാ​സെ​റ്റും ഓ​ൺ ചെ​യ്‌​തു​വെ​ച്ച് ക​ണ്ണ​ട​ച്ചി​രു​ന്നാ​ൽ ഹി​മാ​ല​യ​ത്തി​െ​ന്റ താ​ഴ്വ​ര​ക​ളും മ​ഞ്ഞു മൂ​ടി​ക്കി​ട​ക്കു​ന്ന പ​ർ​വ​ത​നി​ര​ക​ളും അ​വി​ടെ വീ​ശു​ന്ന കാ​റ്റി​നെ​യും അ​നു​ഭ​വി​ക്കാ​നാ​വും. ആ​ഹി​ർ​ഭൈ​ര​വി​നും ദേ​ശി​നും പ​ഹാ​ഡി​ക്കും പീ​ലു​വി​നും ഭൂ​പി​നും നാ​ടോ​ടി സം​ഗീ​ത​ത്തി​െ​ന്റ മ​ണം അ​നു​ഭ​വ​പ്പെ​ടും. ശാ​സ്ത്രീ​യ സം​ഗീ​ത ആ​ൽ​ബ​മാ​ണ് എ​ന്ന തോ​ന്ന​ൽ​പോ​ലും ഉ​ണ്ടാ​കി​ല്ല.

വാ​യ്പാ​ട്ടി​ലും ഉ​പ​ക​ര​ണ സം​ഗീ​ത​ത്തി​ലു​മു​ള്ള അ​വ​ഗാ​ഹം ദ്രു​പ​ദ്-​അം​ഗ്, സി​ത്താ​ർ -ബാ​ജ് എ​ന്നി​വ സ​ന്തൂ​റി​ലേ​ക്ക് കൊ​ണ്ടു​വ​രാ​ൻ സ​ഹാ​യി​ച്ചു. പ​രി​ഷ്ക​രി​ച്ച ഉ​പ​ക​ര​ണ​ത്തി​െ​ന്റ ച​ട്ട​ക്കൂ​ടി​ൽ സ​രോ​ദ്, സി​ത്താ​ർ വാ​ദ​ക​ർ പി​ന്തു​ട​ർ​ന്ന അ​ലാ​പ്-​ജോ​ഡ്-​ജാ​ല രീ​തി​ക​ൾ സ​ന്തൂ​റും പി​ന്തു​ട​ർ​ന്നു. ത​ന്ത്ക​രി-​അം​ഗി​ന് ആ​വ​ശ്യ​മാ​യ സ​ങ്കീ​ർ​ണ​ത​ക​ളെ​ക്കു​റി​ച്ച് അ​റി​യാ​വു​ന്ന​വ​ർ നാ​ടോ​ടി ഉ​പ​ക​ര​ണ​ത്തെ ഇ​ങ്ങ​നെ പ​രി​വ​ർ​ത്തി​പ്പി​ച്ച​ത് ക​ണ്ട് ശി​വ്കു​മാ​ർ ശ​ർ​മ​യു​ടെ മു​ന്നി​ൽ അ​ന്തം വി​ട്ട് നി​ന്നു. സ​ന്തൂ​ർ ഉ​പ​യോ​ഗി​ച്ച് അ​ദ്ദേ​ഹം നേ​ടി​യ നേ​ട്ട​ത്തി​ന് പി​ന്നി​ൽ വ​ർ​ഷ​ങ്ങ​ളു​ടെ പ​രീ​ക്ഷ​ണ​ത്തി​െ​ന്റ​യും ക​ഠി​ന​മാ​യ അ​ധ്വാ​ന​ത്തി​െ​ന്റ​യും ക​ഥ​ക​ളു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. അ​തി​നെ കു​റി​ച്ച് അ​ദ്ദേ​ഹം ഒ​ര​ഭി​മു​ഖ​ത്തി​ൽ പ​റ​ഞ്ഞു: ''അ​മ്പ​ത് വ​ര്‍ഷ​ങ്ങ​ള്‍ക്ക് മു​മ്പ് സ​ന്തൂ​ര്‍ ക​ശ്മീ​ര്‍ താ​ഴ്വ​ര​ക്ക് അ​പ്പു​റം അ​റി​യ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നി​ല്ല. വേ​ന​ൽ​ക്കാ​ല ത​ല​സ്ഥാ​ന​മാ​യ ജ​മ്മു​വി​ല്‍പോ​ലും വേ​ണ്ട​ത്ര പ്ര​ചാ​രം നേ​ടി​യി​രു​ന്നി​ല്ല. പ​ല ആ​ളു​ക​ളും സ​ന്തൂ​ര്‍ ക​ണ്ടി​ട്ടു​പോ​ലും ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. ഞാ​ന്‍ അ​ത് വാ​യി​ക്കാ​ന്‍ തു​ട​ങ്ങി​യ​പ്പോ​ള്‍ ജ​ന​ങ്ങ​ള്‍ അ​വ​ഗ​ണി​ക്കാ​ന്‍ തു​ട​ങ്ങി. മ​റ്റൊ​രു സം​ഗീ​ത​ജ്ഞ​നും ഈ​യൊ​ര​വ​സ്ഥ നേ​രി​ടേ​ണ്ടി വ​ന്നി​ട്ടു​ണ്ടാ​കി​ല്ല. ചി​ല ആ​ളു​ക​ള്‍ പ​റ​ഞ്ഞു, ശാ​സ്ത്രീ​യ സം​ഗീ​തം ഈ ​ഉ​പ​ക​ര​ണ​ത്തി​ല്‍ വാ​യി​ക്കു​ക അ​സാ​ധ്യം. സു​ഹൃ​ത്തു​ക്ക​ളാ​യ ഗാ​യ​ക​ര്‍ എ​ന്നോ​ട് പ​റ​ഞ്ഞു: നി​ങ്ങ​ള്‍ ന​ല്ല പ​രി​ശീ​ല​നം നേ​ടി​യ സം​ഗീ​ത​ജ്ഞ​നാ​ണ്. ബു​ദ്ധി​മാ​നാ​ണ്. പ​ക്ഷേ തി​ര​ഞ്ഞെ​ടു​ത്ത ഉ​പ​ക​ര​ണം തെ​റ്റി​പ്പോ​യി. മാ​റി ചി​ന്തി​ക്കാ​ന്‍ ഇ​നി​യും സ​മ​യ​മു​ണ്ട്. നി​ങ്ങ​ള്‍ക്ക് കി​ട്ടി​യ സം​ഗീ​ത പ​രി​ശീ​ല​നം​കൊ​ണ്ട് സി​ത്താ​റോ സ​രോ​ദോ വാ​യി​ച്ചാ​ല്‍ ചി​ല​പ്പോ​ൾ കൂ​ടു​ത​ല്‍ പ്ര​ശ​സ്‌​തി കി​ട്ടി​യേ​ക്കും. എ​ന്നാ​ല്‍ ഈ ​ഉ​പ​ക​ര​ണം കൊ​ണ്ട് അ​ത് പ​റ്റി​ല്ല. ഇ​താ​യി​രു​ന്നു അ​പ്പോ​ഴ​ത്തെ എ​െ​ന്റ അ​വ​സ്ഥ. ഇ​ന്ന് സ​ന്തൂ​ര്‍ എ​വി​ടെ എ​ത്തി​നി​ല്‍ക്കു​ന്നു എ​ന്ന് ചി​ന്തി​ക്കു​മ്പോ​ള്‍ അ​ത്ഭു​തം തോ​ന്നു​ന്നു.''

സി​നി​മ സം​ഗീ​ത​ത്തി​ലും ശി​വ്കു​മാ​ർ ശ​ർ​മ ത​െ​ന്റ പ്ര​തി​ഭ​യു​ടെ ക​രു​ത്ത് തെ​ളി​യി​ച്ചു. 1955ൽ ​മും​ബൈ​യി​ൽ ഒ​രു പ​രി​പാ​ടി​യി​ൽ ശി​വ്കു​മാ​ർ ശ​ർ​മ വാ​യി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ന്ന​ത് വി​ഖ്യാ​ത സി​നി​മ സം​വി​ധാ​യ​ക​നാ​യ ശാ​ന്താ​റാം ശ്ര​ദ്ധി​ച്ചു. അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​െന്റ ജ​ന​ക് ജ​ന​ക് പാ​യ​ൽ ബാ​ജെ എ​ന്ന സി​നി​മ​യി​ൽ വാ​യി​ക്കാ​ൻ ക്ഷ​ണി​ച്ചു. വ​സ​ന്ത് ദേ​ശാ​യി​യു​ടെ കീ​ഴി​ലാ​യി​രു​ന്നു ശി​വ്കു​മാ​ർ ശ​ർ​മ ജോ​ലി ചെ​യ്തി​രു​ന്ന​ത്. വ​സ​ന്ത് ദേ​ശാ​യി​ക്ക് സ​ന്തൂ​റി​െ​ന്റ സാ​ങ്കേ​തി​ക​ത​യൊ​ന്നും വ​ശ​മി​ല്ലാ​ത്ത​തു​കൊ​ണ്ട് ശി​വ്കു​മാ​ർ ശ​ർ​മ ഉ​ദ്ദേ​ശി​ക്കു​ന്ന​ത് പോ​ലെ വാ​യി​ക്കാ​ൻ അ​നു​വ​ദി​ച്ചു. അ​ടു​ത്ത സി​നി​മ​യി​ലേ​ക്ക് ശാ​ന്താ​റാം വി​ളി​ച്ച​പ്പോ​ൾ ത​നി​ക്ക് വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സം പൂ​ർ​ത്തി​യാ​ക്കാ​നു​ണ്ടെ​ന്ന് പ​റ​ഞ്ഞ് അ​ദ്ദേ​ഹം സ്നേ​ഹ​പൂ​ർ​വം അ​ത് നി​ര​സി​ച്ചു. അ​തു​പോ​ലെ കെ.​എ. അ​ബ്ബാ​സ് 'സാ​ത്ത് ഹി​ന്ദു​സ്ഥാ​നി'​യി​ൽ (1969 ) വാ​ഗ്‌​ദാ​നം ചെ​യ്ത റോ​ളും അ​ദ്ദേ​ഹം നി​ര​സി​ച്ചി​രു​ന്നു. ത​െന്റ സം​ഗീ​ത​പ​ഠ​നം പൂ​ർ​ത്തി​യാ​യി​ട്ടി​ല്ല എ​ന്ന ബോ​ധ്യ​മാ​യി​രു​ന്നു ഇ​തി​ന് പ്രേ​രി​പ്പി​ച്ച​ത്.

ശി​വ്കു​മാ​ർ ശ​ർ​മ​യു​ടെ സി​നി​മ​യി​ലേ​ക്കു​ള്ള ര​ണ്ടാം വ​ര​വ് എ​ൺ​പ​തു​ക​ളു​ടെ തു​ട​ക്ക​ത്തി​ലാ​യി​രു​ന്നു. യാ​ഷ് ചോ​പ്ര​യു​ടെ ക്ഷ​ണ​പ്ര​കാ​രം 'ശി​വ് -ഹ​രി' എ​ന്ന തൂ​ലി​കാ​നാ​മ​ത്തി​ൽ ഹ​രി​പ്ര​സാ​ദ് ചൗ​ര​സ്യ​ക്കൊ​പ്പം ഈ​ണം കൊ​ടു​ത്ത പാ​ട്ടു​ക​ൾ വ​ലി​യ വി​ജ​യ​മാ​യി​രു​ന്നു. സി​ൽ​സി​ല (1981), ഫാ​സി​ലെ (1985), വി​ജ​യ് (1988), ചാ​ന്ദി​നി (1989), ല​മ​ഹെ (1991), പ​ര​മ്പ​ര (1993), സാ​ഹി​ബാ​ൻ (1993), ഡ​ർ (1993) എ​ന്നി​വ​യി​ലെ പാ​ട്ടു​ക​ൾ ശാ​സ്ത്രീ​യ സം​ഗീ​ത​കാ​ര​ന്മാ​ർ​ക്ക് ജ​ന​കീ​യ സം​ഗീ​ത​വും വ​ഴ​ങ്ങും എ​ന്ന​തി​െ​ന്റ മി​ക​ച്ച തെ​ളി​വാ​യി​രു​ന്നു. ചെ​യ്ത പാ​ട്ടു​ക​ളി​ൽ ഭൂ​രി​ഭാ​ഗ​വും യാ​ഷ് ചോ​പ്ര​യു​ടെ സി​നി​മ​ക​ൾ​ക്ക് വേ​ണ്ടി​യാ​യി​രു​ന്നു. ഫോ​ക് സം​ഗീ​ത​ത്തി​ന്റെ ഘ​ട​ന​യി​ൽ തീ​ർ​ത്ത സു​ന്ദ​ര​മാ​യ പാ​ട്ടു​ക​ളാ​യി​രു​ന്നു ന​ല്ലൊ​രു ഭാ​ഗ​വും. 'ദേ​ഖാ ഏ​ക് ഖാ​ബ് തോ' ​ജ​മ്മു​വി​ലെ നാ​ടോ​ടി ഗാ​ന​ത്തെ​യും 'രം​ഗ് ബ​ർ​സെ' ഉ​ത്ത​ർ​പ്ര​ദേ​ശി​ലെ നാ​ടോ​ടി ഗാ​ന​ത്തെ​യും അ​ടി​സ്ഥാ​ന​പ്പെ​ടു​ത്തി ചെ​യ്ത​താ​യി​രു​ന്നു. 1993ന് ​ശേ​ഷം അ​വ​ർ സി​നി​മ സം​ഗീ​തം മ​തി​യാ​ക്കാ​ൻ തീ​രു​മാ​നി​ച്ചു. യാ​ഷ് ചോ​പ്ര​യു​മാ​യി ന​ല്ല സൗ​ഹൃ​ദം ഉ​ണ്ടാ​യി​ട്ടു​കൂ​ടി 1997ൽ '​ദി​ൽ തൊ ​പാ​ഗ​ൽ ഹെ'യി​ൽ സം​ഗീ​തസം​വി​ധാ​നം ചെ​യ്യാ​നു​ള്ള ഓ​ഫ​ർ ഇ​രു​വ​രും നി​ര​സി​ച്ചു. അ​പ്പോ​ൾ ശി​വ്കു​മാ​ർ ശ​ർ​മ പ​രി​പാ​ടി​ക​ളു​മാ​യി യൂ​റോ​പ്പി​ലാ​യി​രു​ന്നു. ചൗ​ര​സ്യ​യാ​ക​ട്ടെ ജ​ർ​മ​നി​യി​ൽ റോ​ട്ട​ർ​ടാം സം​ഗീ​ത​മേ​ള​യു​ടെ തി​ര​ക്കി​ലും. സി​നി​മാ സം​ഗീ​ത​ത്തി​ലേ​ക്ക് മ​ട​ങ്ങു​ന്നി​ല്ലേ എ​ന്ന് ഒ​രു പ​ത്ര​പ്ര​വ​ർ​ത്ത​ക​ൻ ചോ​ദി​ച്ച​പ്പോ​ൾ മ​റു​പ​ടി ഇ​ങ്ങ​നെ​യാ​യി​രു​ന്നു: ''സി​നി​മാ സം​ഗീ​ത​ത്തി​ന് വേ​ണ്ടി ക്ലാ​സി​ക്ക​ൽ സം​ഗീ​ത​ത്തെ ബ​ലി​ക​ഴി​ക്കാ​ൻ ഞാ​ൻ ഉ​ദ്ദേ​ശി​ക്കു​ന്നി​ല്ല.''

ശി​വ്കു​മാ​ർ ശ​ർ​മ ത​െ​ന്റ സം​ഗീ​ത ജീ​വി​ത​ത്തി​ലെ ര​ണ്ടു പ്ര​ധാ​ന അ​നു​ഭ​വ​ങ്ങ​ൾ രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​ട്ടു​ണ്ട് . ''ഒ​രി​ക്ക​ല്‍ ലൈ​വ് റേ​ഡി​യോ പ​രി​പാ​ടി അ​വ​ത​രി​പ്പി​ക്കാ​ന്‍ എ​െ​ന്റ ഗ്രാ​മ​മാ​യ ജ​മ്മു​വി​ല്‍ പോ​യി. അ​വി​ടെ സ്റ്റു​ഡി​യോ​യി​ല്‍ ര​ണ്ട് സ്ത്രീ​ക​ള്‍ ഇ​രി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ഞാ​ന്‍ ഗു​ജ്‌ രി ​തോ​ഡി വാ​യി​ക്കാ​ന്‍ തു​ട​ങ്ങി. ശോ​ക​ഭാ​വം ഉ​ണ​ര്‍ത്തു​ന്ന രാ​ഗ​മാ​യി​രു​ന്നു. അ​ത് ര​ണ്ടു പേ​രി​ലും ര​ണ്ടു രീ​തി​യി​ലു​ള്ള പ്ര​തി​ക​ര​ണ​മാ​യി​രു​ന്നു ഉ​ണ്ടാ​ക്കി​യ​ത്. ആ​ദ്യ​ത്തെ സ്ത്രീ ​ഒ​രു ഗാ​യി​ക​കൂ​ടി​യാ​യി​രു​ന്നു. ര​ണ്ടാ​മ​ത്തെ ആ​ള്‍ സം​ഗീ​ത​ത്തി​ല്‍ വ​ലി​യ അ​റി​വൊ​ന്നു​മി​ല്ലാ​ത്ത ഒ​രു സാ​ധാ​ര​ണ ആ​സ്വാ​ദ​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. പാ​ട്ടു​കാ​രി​യാ​യ സ്ത്രീ ​ത​ല​കു​ലു​ക്കി ഗം​ഭീ​ര​മാ​യി എ​ന്ന മ​ട്ടി​ല്‍ ആ​സ്വ​ദി​ക്കു​ന്നു​ണ്ട്. എ​ന്നാ​ല്‍ മ​റ്റേ സ്ത്രീ​യി​ല്‍നി​ന്ന് ഒ​രു പ്ര​തി​ക​ര​ണ​വും ക​ണ്ടി​ല്ല. എ​ങ്കി​ലും അ​വ​രു​ടെ ക​ണ്ണു​ക​ള്‍ നി​റ​ഞ്ഞി​രു​ന്നു. ഒ​രേ രാ​ഗം ര​ണ്ട് വ്യ​ക്തി​ക​ള്‍ ര​ണ്ടു വി​ധ​ത്തി​ല്‍ ആ​സ്വ​ദി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു.''

ശി​വ്കു​മാ​ർ ശ​ർ​മ​യു​ടെ ജീ​വി​ത​ത്തി​ലെ മ​റ​ക്കാ​നാ​വാ​ത്ത മ​റ്റൊ​ര​നു​ഭ​വം ഇ​ങ്ങ​നെ: ''ഒ​രി​ക്ക​ല്‍ ദ്രു​പ​ദ് ഗാ​യ​ക​നാ​യ ഉ​സ്താ​ദ് റ​ഹീ​മു​ദ്ദീ​ന്‍ ഖാ​ന്‍ ഒ​രു പ​രി​പാ​ടി അ​വ​ത​രി​പ്പി​ക്കാ​ന്‍ വ​ന്നു. വി​ശി​ഷ്ട വ്യ​ക്തി​ക​ള്‍ എ​ല്ലാ​വ​രും ത​ന്നെ എ​ത്തി​ച്ചേ​ര്‍ന്ന ഒ​രു ചെ​റി​യ സ​ദ​സ്സാ​യി​രു​ന്നു. അ​ദ്ദേ​ഹം പാ​ടു​ന്ന​തി​ന് മു​മ്പ് കു​റ​ച്ചു നേ​രം സ​ന്തൂ​ര്‍ വാ​യി​ക്കാ​ന്‍ എ​ന്നോ​ട് ആ​വ​ശ്യ​പ്പെ​ട്ടു. എ​ല്ലാ​വ​രും താ​ങ്ക​ളു​ടെ പ​രി​പാ​ടി​യെ കേ​ള്‍ക്കാ​നാ​ണ് വ​ന്ന​ത് എ​ന്ന് ഞാ​ന്‍ പ​റ​ഞ്ഞു. ഒ​ടു​വി​ല്‍ അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​െ​ന്റ നി​ര്‍ബ​ന്ധ​ത്തി​ന് വ​ഴ​ങ്ങി ഞാ​ന്‍ സ​ന്തൂ​ര്‍ വാ​യി​ക്കാ​ന്‍ തു​ട​ങ്ങി. ഒ​രു ത​ബ​ല​പോ​ലും ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. ഒ​രു പ​ക്ക​വാ​ജ് മാ​ത്രം. ഞാ​ന്‍ യ​മ​ന്‍ രാ​ഗം ഒ​രു മ​ണി​ക്കൂ​റോ​ളം വാ​യി​ച്ചു. ഏ​തോ പ്ര​ചോ​ദ​ന​മെ​ന്ന​പോ​ലെ ഞാ​ന്‍ ആ​ന​ന്ദ​ത്തി​െ​ന്റ കൊ​ടു​മു​ടി​യി​ൽ എ​ത്തി. എ​െ​ന്റ വാ​യ​ന അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തെ സ​ന്തോ​ഷി​പ്പി​ച്ചു. എ​െ​ന്റ മ​ന​സ്സും നി​റ​ഞ്ഞു. അ​ദ്ദേ​ഹം എ​ന്നെ കെ​ട്ടി​പ്പി​ടി​ക്കു​ക​യും ഇ​നി പാ​ടു​ന്നി​ല്ല എ​ന്ന് പ്ര​ഖ്യാ​പി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തു. ഞാ​ന്‍ ന​ടു​ങ്ങി​പ്പോ​യി.''

ഒ​രു ദേ​ശ​ത്തി​െ​ന്റ​യും ജ​ന​ത​യു​ടെ​യും സം​ഗീ​തം സ​ന്തൂ​റി​ൽ ആ​വി​ഷ്ക​രി​ച്ച ശി​വ്കു​മാ​ർ ശ​ർ​മ വി​ട​വാ​ങ്ങു​ന്ന​ത് രാ​ജ്യ​ത്തെ​യും വി​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളി​ലെ​യും ക​ച്ചേ​രി​ക​ളി​ൽ സ​ന്തൂ​റി​നെ സി​ത്താ​റി​നും സ​രോ​ദി​നും സാ​രം​ഗി​ക്കും ഒ​പ്പം എ​ത്തി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടാ​ണ്. ദാ​ൽ ത​ടാ​ക​ത്തി​ലെ ജ​ല​ത്തി​ന്റെ മ​ർ​മ​ര​വും ചി​നാ​ർ ഇ​ല​ക​ളി​ൽ കാ​റ്റി​ന്റെ മൂ​ള​ക്ക​വും പൈ​ൻമ​ര​ങ്ങ​ളി​ൽ മ​ഞ്ഞ് വീ​ഴു​ന്ന അ​തി​സൂ​ക്ഷ്‌​മനാ​ദ​വു​മെ​ല്ലാം ശ്രോ​താ​വി​നെ അ​നു​ഭ​വി​പ്പി​ച്ച പ​ണ്ഡി​റ്റ് ശി​വ്കു​മാ​ർ ശ​ർ​മ ഇ​നി അ​നാ​ദി​യാ​യ ഓ​ർ​മ മാ​ത്രം.