എ​ല്ലാ​വ​രും ഒ​രു​പോ​ലെ ആ​ദ​രി​ക്കു​ന്ന അ​വ​ര്‍ണ വി​ഭാ​ഗ​ത്തി​ല്‍പ്പെ​ട്ട ഒ​രു എ​ഴു​ത്തു​കാ​ര​നെ​ കാണിച്ചുതരാമോ? -എസ്. ജോസഫ് സംസാരിക്കുന്നു

കേ​ര​ള സാ​ഹി​ത്യ അ​ക്കാ​ദ​മി ഭാ​ര​വാ​ഹി​ത്വം പ്ര​തി​ഷേ​ധ സൂ​ച​ക​മാ​യി രാ​ജി​വെ​ക്കു​ക​യും എ​മ​ർ​ജി​ങ്​ പോ​യ​ട്രി എ​ന്ന സ​േ​ങ്ക​ത​ത്തി​നാ​യി ​പോ​രാ​ടു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്ന ക​വി എ​സ്. ജോ​സ​ഫ്​ ത​​ന്റെ നി​ല​പാ​ടു​ക​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചും ക​വി​ത​ക​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചും ഒ.​കെ.​ സ​ന്തോ​ഷുമായി സം​സാ​രി​ക്കു​ന്നു. മാധ്യമം ആഴ്ചപ്പതിപ്പ് ലക്കം 1302 പ്രസിദ്ധീകരിച്ച അഭിമുഖത്തിൽ നിന്നുള്ള ഭാഗം.

ഐ​ഡ​ന്റി​റ്റി എ​ന്ന് പ​റ​യു​ന്ന​ത് സ്വ​ത്വ​രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ത്തി​ന്റെ ഭാ​ഗ​മാ​യി​ട്ട​ല്ല മ​റി​ച്ച്; ഇ​ന്ത്യ​യി​ല്‍ ഇ​ന്ന് നി​ല​നി​ല്‍ക്കു​ന്ന ഒ​രു​പാ​ട് ഭ​യ​സം​ഘ​ര്‍ഷ​ങ്ങ​ളു​ണ്ട്. അ​ടു​ത്ത​കാ​ല​ത്ത് താ​ങ്ക​ള്‍ എ​ഴു​തി​യ ഒ​രു കു​റി​പ്പി​ല്‍ അ​തി​ന്റെ പ്ര​തി​ഫ​ല​ന​വും തീ​ക്ഷ്ണ​ത​യും ക​ണ്ടു. സാ​മൂ​ഹി​ക-​സാം​സ്കാ​രി​ക ഒ​റ്റ​പ്പെ​ട​ലി​ല്‍നി​ന്നാ​ണോ അ​ത്ത​രം എ​ഴു​ത്തു​ക​ളി​ലേ​ക്ക് വ​രു​ന്ന​ത്? പ്ര​ത്യേ​കി​ച്ച് ദ​ലി​ത്‌ വാ​ദ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ച്. മു​മ്പുത​ന്നെ ദ​ലി​ത്‌ വാ​ദ​ത്തി​ന്റെ ഹി​ന്ദു മേ​ധാ​വി​ത്വ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ച്, സാം​സ്കാ​രി​ക-​രാ​ഷ്ട്രീ​യ പ​ക്ഷ​പാ​തി​ത്വ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ച് എ​ഴു​തി​യും പ​റ​ഞ്ഞും നി​ല്‍ക്കു​ന്ന ഒ​രാ​ളെ​ന്ന​നി​ല​ക്കാ​ണ് ഈ ​ചോ​ദ്യ​മു​ന്ന​യി​ക്കു​ന്ന​ത്. എ​ന്താ​ണ് യ​ഥാ​ർ​ഥ​ത്തി​ലു​ള്ള വി​മ​ര്‍ശ​നം?

അ​താ​യ​ത് സാ​ഹി​ത്യ അ​ക്കാ​ദ​മി​യി​ല്‍നി​ന്ന് രാ​ജി​വെ​ച്ച​തു​മാ​യി ബ​ന്ധ​പ്പെ​ട്ട് എ​ന്നെ അ​ത്ഭു​ത​പ്പെ​ടു​ത്തി​യ കാ​ര്യം പ​റ​യാം. ഞാ​ന്‍ ഒ​രു ജാ​തി​യി​ലാ​ണ് ജ​നി​ച്ച​ത്. പ​ക്ഷേ, അ​തി​ന​പ്പു​റ​ത്തേ​ക്കു പോ​യി. പോ​യി എ​ന്നു പ​റ​ഞ്ഞാ​ൽ ആ​ളു​ക​ൾ പ​റ​യു​ന്ന​ത് പോ​യി​ല്ലാ എ​ന്നാ​ണ്. പോ​യി​ല്ലെ​ന്നു പ​റ​ഞ്ഞാ​ല്‍ ആ​ളു​ക​ൾ പ​റ​യും പോ​ക​ണ​മെ​ന്ന്. അ​താ​യ​ത് ന​മ്മ​ള്‍ എ​വി​ടെ​നി​ന്നാ​ലും മാ​റി​നി​ല്‍ക്കെ​ടാ എ​ന്ന രീ​തി​യി​ലു​ള്ള പൊ​ലീ​സു​കാ​രു​ടെ പ​റ​ച്ചി​ലു​ണ്ട​ല്ലോ. നി​ന്ന സ്ഥാ​ന​ത്തു​നി​ന്ന് അ​വ​നെ തെ​ന്നി​മാ​റ്റു​ക​യെ​ന്ന് കെ.​എം. വേ​ണു​ഗോ​പാ​ല്‍ ഒ​രി​ക്ക​ൽ പ​റ​യു​ക​യു​ണ്ടാ​യി. എ​വി​ടെ നി​ര്‍ത്ത​പ്പെ​ടു​ന്നു​വോ അ​വി​ടെ​നി​ന്ന് എ​പ്പോ​ഴും മാ​റ്റി​നി​ര്‍ത്ത​പ്പെ​ടും. ഇ​പ്പോ​ള്‍ ഇ​ന്ത്യ​യി​ലെ പ്ര​ശ്ന​ങ്ങ​ളെ​ന്നു പ​റ​യു​ന്ന​ത് അ​തി​സ​ങ്കീ​ർ​ണ​മാ​ണ്. കേ​ര​ള​ത്തി​ലു​മു​ണ്ട്. ഇ​ന്ത്യ​യി​ലെ പ്ര​ശ്ന​ങ്ങ​ളെ അ​ഭി​സം​ബോ​ധ​ന ചെ​യ്യാ​ൻ പാ​ക​ത്തി​ലു​ള്ള വി​പു​ലമാ​യ ഇ​ന്ത്യ​ന്‍ അ​നു​ഭ​വം ന​മു​ക്കി​ല്ല. ന​മ്മു​ടെ അ​നു​ഭ​വ​ങ്ങ​ള്‍ കേ​ര​ള​ത്തി​ല്‍മാ​ത്രം പ​രി​മി​ത​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു. ഇ​ന്ത്യ​യി​ലെ​മ്പാ​ടും സ​ഞ്ച​രി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട് എ​ന്ന് പ​റ​ഞ്ഞി​ട്ട് കാ​ര്യ​മി​ല്ല. കേ​ര​ള​ത്തി​ല്‍ ജാ​തി​സം​ഘ​ര്‍ഷ​ങ്ങ​ളി​ല്ലാ​ത്ത ഒ​രു രാ​ഷ്ട്രീ​യ​പ്ര​സ്ഥാ​ന​വു​മി​ല്ല.

എ​ന്റെ രാ​ജി​വെ​പ്പു​മാ​യി ബ​ന്ധ​പ്പെ​ട്ട്, എ​ന്തി​നാ​ണ് രാ​ജിവെ​ച്ച​ത് എ​ന്നൊ​ക്കെ​യാ​ണ് ആ​ളു​ക​ള്‍ ചോ​ദി​ക്കു​ന്ന​ത്.​ രാ​ജി​വെ​ച്ച് ഒ​ളി​ച്ചോ​ടി​പ്പോ​കു​ന്ന​ത് ശ​രി​യ​ല്ലെ​ന്നാ​ണ് അ​വര്‍ ​പ​റ​യു​ന്ന​ത്. എ​ന്താ​ണ് അ​ങ്ങ​നെ ശ​രി​യ​ല്ലെ​ന്ന്‍ പ​റ​യു​ന്ന​ത്? ഞാ​ന്‍ എ​ന്നെ അ​ങ്ങോ​ട്ട്‌ ക​യ​റ്റ​ണ​മെ​ന്ന് പ​റ​യു​ന്നി​ല്ല​ല്ലോ. ഞാ​ന്‍ അ​വി​ടെ​നി​ന്നു പോ​വു​ക​യാ​ണ് ചെ​യ്ത​ത്. ഇ​ന്ന​ത്തെ കാ​ല​ത്തെ അ​ധി​കാ​ര​വു​മാ​യി ബ​ന്ധ​പ്പെ​ട്ട് വി​പ​രീ​ത​മാ​യ ധാ​ര​യാ​ണ് പോ​വു​ക​യെ​ന്നു​ള്ള​ത്. എ​ങ്ങ​നെ​യെ​ങ്കി​ലും എ​വി​ടെ​യെ​ങ്കി​ലും ക​യ​റി​പ്പ​റ്റാ​ൻ വേ​ണ്ടി ഉ​ന്തി​ത്ത​ള്ളി​ക്കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ന്ന ഒ​രു സ​മൂ​ഹ​ത്തി​ലാ​ണ് നാം ​ജീ​വി​ക്കു​ന്ന​ത്. പ​ണ്ടൊ​ക്കെ മ​നു​ഷ്യ​ർ ധാ​ർ​മി​ക​ത​യു​ടെ പേ​രി​ൽ രാ​ജി​വെ​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു. ഇ​ന്ന് എ​ങ്ങ​നെ​യെ​ങ്കി​ലും ക​യ​റു​ക മാ​ത്ര​മേ​യു​ള്ളൂ. എ​ന്‍ട്ര​ന്‍സ്‌ മാ​ത്ര​മേ​യു​ള്ളൂ. എ​ക്സി​റ്റ് ഇ​ല്ല. ഇ​വി​ടെ എ​ന്റെ കാ​ര്യ​ത്തി​ല്‍ എ​ക്സി​റ്റ് ചെ​യ്ത​തു​പോ​ലും കു​റ്റ​മാ​യി മാ​റു​ക​യാ​ണ്. അ​യാ​ൾ രാ​ജി​വെ​ച്ചു​ പോ​യാ​ല്‍പോ​ക​ട്ടെ, സ​മാ​ധാ​ന​മാ​യി ക​വി​ത​യെ​ഴു​ത​ട്ടെ എ​ന്നു​ പ​റ​ഞ്ഞാ​ല്‍ മ​തി. ക​വി​ക​ളെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ച് അ​ധി​കാ​ര​വു​മാ​യി ബ​ന്ധ​പ്പെ​ട്ട സ്ഥാ​ന​ങ്ങ​ളി​ല്‍ ഇ​രി​ക്കേ​ണ്ട കാ​ര്യ​മി​ല്ല. അ​തെ​നി​ക്ക് മ​ന​സ്സി​ലാ​യ​ത് എ​ന്തെ​ന്നു​വെ​ച്ചാ​ൽ ഞാ​ൻ ഈ ​സ്ഥാ​ന​ത്ത് ഇ​രു​ന്ന​പ്പോ​ൾ എ​ന്നെ ക​വി​യ​ല്ലാ​താ​ക്കു​വാ​ൻ ശ്ര​മി​ക്കു​ക​യാ​ണ്. ര​ണ്ടു​മൂ​ന്ന് വ​ര്‍ഷ​ങ്ങ​ള്‍ക്കു മു​മ്പ് കേ​ര​ള​ത്തി​ൽ കി​ട്ടി​യി​രു​ന്ന ഒ​രു അം​ഗീ​കാ​ര​വും പ​ല സ്ഥ​ല​ത്തും ക​വി​ത​ക​ൾ അ​വ​ത​രി​പ്പി​ക്കാ​ൻ കി​ട്ടി​യ അ​വ​സ​ര​വും ഇ​ല്ലാ​താ​യി.

സം​സാ​രി​ക്കാ​നും ക​വി​ത​ക​ൾ അ​വ​ത​രി​പ്പി​ക്കാ​നും കേ​ര​ള​ത്തി​ൽ ഒ​ട്ടു​മി​ക്ക​യി​ട​ങ്ങ​ളി​ലും സ​ഞ്ച​രി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള ഒ​രു മ​നു​ഷ്യ​നാ​ണ് ഞാ​ന്‍. അ​തൊ​ക്കെ മാ​റി​യി​ട്ട് ഞാ​ൻ ഒ​രു അ​ധി​കാ​ര​ ക​സേ​ര​യി​ല്‍ പോ​യി​രു​ന്നാ​ൽ, ‘പി​ന്നെ നീ ​അ​വി​ടെ ഇ​രു​ന്നോ ’ എ​ന്നു​ള്ള രീ​തി​യി​ലേ​ക്ക് കാ​ര്യ​ങ്ങ​ള്‍ പോ​കു​ന്നു. അ​പ്പോ​ൾ എ​നി​ക്ക​തി​ന്റെ ആ​വ​ശ്യ​മി​ല്ല. കേ​ര​ള​ത്തി​ല്‍ എ​ന്നെ​പ്പോ​ലെ ഒ​രാ​ളെ ഈ ​സ്ഥ​ല​ത്ത് ഇ​ങ്ങ​നെ വെ​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​ത് ഒ​രു​ത​രം ഉ​പേ​ക്ഷി​ക്ക​ലാ​ണ്. അ​ത് എ​നി​ക്ക് മ​ന​സ്സി​ലാ​യി. കേ​ര​ള​ത്തി​ൽ നൂ​റു​ക​ണ​ക്കി​ന് സാ​ഹി​ത്യ​കാ​ര​ന്മാ​ർ ഉ​ണ്ടെ​ങ്കി​ലും പ്ര​ശ​സ്തി മു​ഴു​വ​നും സ​വ​ർ​ണ​ര്‍ക്കാ​ണ്.​അ​തിപ്ര​ശ​സ്ത​നാ​യ ഒ​രു അ​വ​ര്‍ണ എ​ഴു​ത്തു​കാ​ര​നെ നി​ങ്ങ​ള്‍ക്ക് കാ​ണി​ച്ചു​ത​രാ​മോ? മൈ​ക്കി​ള്‍ ജാ​ക്സ​ൺ ലോ​ക​പ്ര​ശ​സ്ത​നാ​ണ്. ബോ​ബ് മാ​ര്‍ലി ലോ​ക​പ്ര​ശ​സ്ത​നാ​ണ്. ടോ​ണി മോ​റി​സ​ന്‍, ആ​ലീ​സ് വാ​ക്ക​ര്‍, മാ​യ എ​യ്ഞ്ച​ലോ, വി​ല്‍സ്മി​ത്ത് അ​ങ്ങ​നെ ലോ​ക​പ്ര​ശ​സ്ത​രാ​യ എ​ത്ര​യോ പേ​ര്‍. അ​പ്പോ​ള്‍ ലോ​ക​ത്ത് എ​ല്ലാ​യി​ട​ത്തും ഏ​തൊ​രു​ വി​ഭാ​ഗ​ത്തി​ല്‍പ്പെ​ട്ട ആ​ള്‍ക്കാ​ര്‍ക്കും വ​ലി​യ നി​ല​യി​ൽ എ​ത്താ​നു​ള്ള സാ​ഹച​ര്യ​മു​ണ്ട്. ഇ​വി​ടെ അ​തി​ല്ല. എ​ല്ലാ​വ​രും ഒ​രു​പോ​ലെ ആ​ദ​രി​ക്കു​ന്ന അ​വ​ര്‍ണ വി​ഭാ​ഗ​ത്തി​ല്‍പ്പെ​ട്ട ഒ​രു എ​ഴു​ത്തു​കാ​ര​നെ​യോ എ​ഴു​ത്തു​കാ​രി​യെ​യോ നി​ങ്ങ​ള്‍ക്ക് കാ​ണി​ച്ചു​ത​രാ​ന്‍ പ​റ്റു​മോ? അ​തൊ​ക്കെ ന​മ്മ​ള്‍ നോ​ക്കു​മ്പോ​ൾ ഒ​ന്നു​കി​ൽ മേ​ല്‍ജാ​തി-​മ​ത​വി​ഭാ​ഗ​ത്തി​ല്‍പ്പെ​ട്ട​വ​ർ ആ​യി​രി​ക്കും. സി. ​അ​യ്യ​പ്പ​ന്‍ വ​ലി​യ എ​ഴു​ത്തു​കാ​ര​നാ​ണ് ഞാ​ന്‍ സ​മ്മ​തി​ച്ചു. പ​ക്ഷേ, പു​ള്ളി​ക്ക് എ​ന്തു​കി​ട്ടി? എ​ഴു​ത്തി​ന്റെ പേ​രി​ല്‍ ജ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ സ്നേ​ഹം കി​ട്ടി​യോ? ജ​ന​ങ്ങ​ളു​മാ​യി സം​വ​ദി​ച്ചോ? ആ ​പേ​രി​ല്‍ അ​ദ്ദേ​ഹം ബ​ഹു​മാ​നി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടോ? ഇ​ത് വ​ള​രെ പ്ര​ധാ​ന​പ്പെ​ട്ട ചോ​ദ്യ​മാ​ണെ​ന്നാ​ണ് ഞാ​ൻ വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്ന​ത്. ഈ ​ഉ​ത്ത​രം കൃ​ത്യ​മാ​യോ എ​ന്ന് എ​നി​ക്ക​റി​യി​ല്ല.

ഉ​ത്ത​രം വ​ള​രെ വ്യ​ക്ത​മാ​ണ്. അ​പ്പോ​ള്‍ വി​വാ​ദ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്ക് വ​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു​ത​ന്നെ അ​തി​ന്റെ തു​ട​ര്‍ച്ച​യെ​ന്ന​നി​ല​യി​ൽ ചി​ല വി​ശ​ദീ​ക​ര​ണം​കൂ​ടി ആ​വ​ശ്യ​മു​ണ്ടെ​ന്നു തോ​ന്നു​ന്നു. കാ​ര​ണം മാ​ധ്യ​മ​താ​ൽ​പ​ര്യ​ങ്ങ​ളും സ​മൂ​ഹ​മാ​ധ്യ​മ ഇ​ട​പെ​ട​ലു​ക​ളും അ​വ്യ​ക്ത​ത​ക​ളും ആ​വേ​ശ​ങ്ങ​ളും ഉ​ണ്ടാ​ക്കു​ന്ന​തി​ല്‍ വി​ദ​ഗ്ധ​രാ​ണ്. കേ​ര​ള ലി​റ്റ​റേ​ച്ച​ർ​ ഫെ​സ്റ്റി​വ​ലി​ല്‍ പ​ങ്കെ​ടു​പ്പി​ക്കു​ന്ന​ത് സാ​ഹി​ത്യ അ​ക്കാ​ദ​മി​യു​ടെ പ​രി​ധി​യി​ല്‍പ്പെ​ട്ട കാ​ര്യ​മ​ല്ല​ല്ലോ എ​ന്ന യു​ക്തി​യി​ലൂ​ന്നി​യ വി​മ​ര്‍ശ​ന​മാ​ണ് പ​ല​രും ഉ​യ​ര്‍ത്തി​ക്കൊ​ണ്ടു​വ​ന്ന​ത്. ഇം​ഗ്ലീ​ഷി​ലേ​ക്കു​ള്ള താ​ങ്ക​ളു​ടെ ക​വി​ത​ക​ളു​ടെ നി​ര​വ​ധി വി​വ​ര്‍ത്തന​മു​ള്‍പ്പെ​ടെ ചെ​യ്യു​ക​യും ഒ​ട്ടേ​റെ സ്ഥ​ല​ങ്ങ​ളി​ൽ ക​വി​ത​ക​ളെ​ക്കു​റി​ച്ച് എ​ഴു​തു​ക​യും ചെ​യ്ത സ​ച്ചി​ദാ​ന​ന്ദ​നാ​ണ് കെ.​എ​ല്‍.​എ​ഫി​ന്റെ ഡ​യ​റ​ക്ട​ര്‍. അ​തു​കൊ​ണ്ട് ഇ​പ്പോ​ൾ സം​ഭ​വി​ച്ച പ്ര​ശ്ന​ങ്ങ​ൾ ഒ​രു വ്യ​ക്തി​യോ​ടു​ള്ള പ്ര​തി​ഷേ​ധ​മാ​യി ചു​രു​ക്കു​ന്ന​ത് എ​ത്ര​ത്തോ​ളം ശ​രി​യാ​ണ്? അ​തോ അ​ക്കാ​ദ​മി​പോ​ലു​ള്ള സ​ര്‍ക്കാ​ർ സ്ഥാ​പ​ന​വ​ത്കൃ​ത ഘ​ട​ന​യോ​ടു​ള്ള വി​യോ​ജി​പ്പാ​ണോ?

സ​ച്ചി​ദാ​ന​ന്ദ​ന്‍ എ​ന്നെ​ക്കു​റി​ച്ച് നി​ര​വ​ധി എ​ഴു​തി​യി​ട്ടു​ള്ള​യാ​ളാ​ണ്. പു​തി​യ ത​ല​മു​റ​യി​ലു​ള്ള ക​വി​ക​ളി​ല്‍പ്പെ​ട്ട എ​ന്നെ​ക്കു​റി​ച്ച് ഇം​ഗ്ലീ​ഷി​ലും മ​ല​യാ​ള​ത്തി​ലും കൂ​ടു​ത​ൽ എ​ഴു​തി​യി​ട്ടു​ള്ള​തും അ​ദ്ദേ​ഹ​മാ​ണെ​ന്ന് പ​റ​യാം. അ​ദ്ദേ​ഹ​വു​മാ​യി എ​നി​ക്ക് ഇ​പ്പോ​ഴും ന​ല്ല ബ​ന്ധ​മു​ണ്ട്. പ​ക്ഷേ, ഈ ​ഒ​രു സ​ന്ദ​ര്‍ഭ​ത്തി​ല്‍ ഒ​റ്റ​ക്കാ​ര​ണം​മൂ​ലം രാ​ജി​വെ​ക്കു​ക എ​ന്ന​ത​ല്ല; പ​ല കാ​ര​ണ​ങ്ങ​ള്‍മൂ​ലം രാ​ജി​വെ​ക്കു​ക എ​ന്നു കാ​ണു​ന്ന​താ​ണ് ശ​രി. ഡി.​സി ബു​ക്സ് ന​ട​ത്തി​യ ഈ ​പ​രി​പാ​ടി​യി​ൽ ര​ണ്ടു​മൂ​ന്ന്‍ വ​ര്‍ഷ​മാ​യി എ​ന്നെ പ​ങ്കെ​ടു​പ്പി​ക്കാ​റി​ല്ല. ഏ​ഴെ​ട്ട് പു​സ്ത​ക​ങ്ങ​ള്‍ ഡി.​സി ബു​ക്സ് പ്ര​സി​ദ്ധീ​ക​രി​ച്ച​തി​ലൂ​ടെ അ​വ​രു​ടെ മു​ഖ്യ എ​ഴു​ത്തു​കാ​രി​ല്‍ ഒ​രാ​ളാ​യാ​ണ് ഞാ​ൻ മ​ന​സ്സി​ലാ​ക്കു​ന്ന​ത്...............................

അഭിമുഖത്തിന്റെ പൂർണരൂപം മാധ്യമം ആഴ്ചപ്പതിപ്പ് വെബ്സീനിൽ വായിക്കാം -ക​വി​ത​യി​ലും സം​സ്കാ​ര​ത്തി​ലും ജാ​തി പ്ര​വ​ര്‍ത്തി​ക്കു​ന്ന​ത് അ​ദൃ​ശ്യമായി

Tags:    
News Summary - poet s joseph interview

വായനക്കാരുടെ അഭിപ്രായങ്ങള്‍ അവരുടേത്​ മാത്രമാണ്​, മാധ്യമത്തി​േൻറതല്ല. പ്രതികരണങ്ങളിൽ വിദ്വേഷവും വെറുപ്പും കലരാതെ സൂക്ഷിക്കുക. സ്​പർധ വളർത്തുന്നതോ അധിക്ഷേപമാകുന്നതോ അശ്ലീലം കലർന്നതോ ആയ പ്രതികരണങ്ങൾ സൈബർ നിയമപ്രകാരം ശിക്ഷാർഹമാണ്​. അത്തരം പ്രതികരണങ്ങൾ നിയമനടപടി നേരിടേണ്ടി വരും.