പ്രി​യ​പ്പെ​ട്ട ക​വി മു​രീ​ദ്

ഫ​ല​സ്​​തീ​ൻ ക​വി മു​രീ​ദ് ബ​ർ​ഗൂ​തി​യു​ടെ ആ​ത്മ​ക​ഥ മ​ല​യാ​ള​ത്തി​ലാ​ക്കി​യ അ​നി​ത ത​മ്പി​ക്ക്​ ക​വി​യു​മാ​യി അ​ടു​ത്ത ബ​ന്ധ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. അ​ദ്ദേ​ഹ​വു​മാ​യു​ള്ള ബ​ന്ധ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചും ആ ​ ക​വി​ത​ക​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചും എ​ഴു​തു​ന്നു. കൂ​ടെ നാ​ല്​ ക​വി​ത​ക​ളു​െട ​മൊ​ഴി​മാ​റ്റ​വും.

എ​നി​ക്ക് ഏ​റ്റ​വും പ്രി​യ​പ്പെ​ട്ട ര​ണ്ട് വി​ദേ​ശ​ഭാ​ഷാ ക​വി​ക​ൾ, എ​ന്റെ ആ​ത്മാ​വി​നോ​ട് ഏ​റ്റ​വു​മ​ടു​ത്തു വ​ർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന ര​ണ്ടു​പേ​ർ അ​വ​രു​ടെ ഭൗ​തി​ക​ശ​രീ​രം ഈ ​മ​ണ്ണി​ൽ വി​ട്ടു ക​ട​ന്നു​പോ​യ​വ​രാ​ണ്. എ​ന്നെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം ര​ണ്ടു​പേ​രും ജീ​വി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. അ​ഥ​വാ അ​വ​രെ​ക്കാ​ൾ ജീ​വി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​വ​രാ​യി എ​നി​ക്കു ചു​റ്റും അ​ധി​കം പേ​രി​ല്ല. ര​ണ്ടു​പേ​രും ഭൂ​മി​യു​ടെ​യും ഭാ​ഷ​ക​ളു​ടെ​യും അ​തി​രു​ക​ൾ ക​ട​ന്ന് എ​​ന്റെ ജീ​വ​​ന്റെ ഭാ​ഗ​മാ​യ​ത് മ​നു​ഷ്യ​ബ​ന്ധ​ങ്ങ​ളു​ടെ, ക​വി​ത​യു​ടെ​യും അ​ത്ഭു​ത​ക​ര​മാ​യ ഏ​തോ വ​ഴി​യി​ലാ​ണ്. ഒ​രാ​ൾ 1958ൽ ​മ​രി​ച്ചു​പോ​യ സ്പാ​നി​ഷ് ക​വി യു​വാ​ൻ റാ​മൊ​ൺ ഹി​മ​നേ​സ്. മ​റ്റേ​യാ​ൾ ഫ​ല​സ്തീ​ൻ ക​വി മു​രീ​ദ് ബ​ർ​ഗൂ​തി.

ബ​ർ​ഗൂ​തി​യു​ടെ ആ​ത്മ​ക​ഥാ​പ​ര​മാ​യ പ​റ​ച്ചി​ലാ​യ ‘റാ​മ​ല്ല ഞാ​ൻ ക​ണ്ടു’ എ​ന്ന പു​സ്ത​കം ഞാ​ൻ പ​രി​ഭാ​ഷ​ചെ​യ്ത് മു​മ്പ് മാ​ധ്യ​മം ആ​ഴ്​​ച​പ്പ​തി​പ്പി​ൽ ആ​ഴ്ച​തോ​റും ഒ​രു കൊ​ല്ല​ത്തോ​ളം പ്ര​സി​ദ്ധീ​ക​രി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്. പി​ന്നീ​ട് ഒ​ലിവ് പ​ബ്ലി​ക്കേ​ഷ​ൻ​സ് അ​ത് പു​സ്ത​ക​മാ​ക്കി. ‘‘ഫ​ല​സ്തീ​ൻ പ്ര​ശ്ന​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള ഏ​റ്റ​വും മി​ക​ച്ച അ​നു​ഭ​വ​സാ​ക്ഷ്യ​ങ്ങ​ളി​ലൊ​ന്ന്’’ എ​ന്ന് എ​ഡ്വേ​ഡ് സ​ഈ​ദ് വി​ശേ​ഷി​പ്പി​ച്ച പു​സ്ത​കം, ലോ​ക​മെ​മ്പാ​ടും അ​നേ​കം ഭാ​ഷ​ക​ളി​ലേ​ക്ക് വി​വ​ർ​ത്ത​നം ചെ​യ്യ​പ്പെ​ട്ട പു​സ്ത​കം. അ​തെ​ഴു​തി​യ ക​വി അ​ന്നെ​നി​ക്ക് പ​രി​ചി​ത​നാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. തീ​വ്ര​മാ​യ ജീ​വി​താ​നു​ഭ​വ​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ ക​ട​ന്നു​പോ​രു​ന്ന ഒ​രു ക​വി​യു​ടെ ആ​ത്മ​ക​ഥ എ​ന്ന നി​ല​യി​ലാ​ണ് ഞാ​ന​ത് വാ​യി​ക്കാ​ൻ താ​ൽ​പ​ര്യ​പ്പെ​ട്ട​ത്. മു​പ്പ​തു​വ​ർ​ഷ​ത്തെ പ്ര​വാ​സ​ത്തി​നുശേ​ഷം ജ​ന്മ​നാ​ടാ​യ റാ​മ​ല്ല​യി​ലേ​ക്ക് ക​ട​ക്കാ​ൻ ജോ​ർ​ഡ​ൻ ന​ദി​ക്കു മീ​തേ​യു​ള്ള പാ​ല​ത്തി​ന്റെ ഇ​ക്ക​രെ, ന​ട​പ​ടി​ക്ര​മ​ങ്ങ​ൾ​ക്കു​വേ​ണ്ടി കാ​ത്തു​നി​ൽ​ക്കു​ക​യാ​ണ് ക​വി. മു​പ്പ​തു വ​ർ​ഷം മു​മ്പ് താ​ൻ ക​ട​ന്നു​പോ​ന്ന പാ​ലം. പി​ന്നീ​ട് ഇ​ക്കാ​ല​മ​ത്ര​യും ത​നി​ക്ക് തി​രി​കെ ക​ട​ന്നു​പോ​കാ​ൻ ക​ഴി​യാ​തി​രു​ന്ന പാ​ലം. ആ ​കാ​ത്തു​നി​ൽ‌​പിൽ ക​വി ത​​ന്റെ ജീ​വി​തം ഓ​ർ​ക്കു​ക​യാ​ണ്. ആ ​ഓ​ർ​മ ഒ​രു വ​ലി​യ നീ​ണ്ട കാ​ൻ‌​വാ​സി​ൽ വ​ര​ച്ച ചി​ത്ര​സ​മു​ച്ച​യം​പോ​ലെ ചു​രു​ള​ഴി​യു​ന്നു.

അ​യാ​ൾ​ക്ക് വീ​ടി​ല്ല, നാ​ടി​ല്ല, നാ​ളെ​യു​മി​ല്ല. അ​യാ​ൾ​ക്കു​ള്ള​ത് അ​വ​സാ​നി​ക്കാ​ത്ത ന​ട​പ്പുമാ​ത്രം. ആ ​ന​ട​പ്പാ​ണ് അ​യാ​ളു​ടെ ജീ​വി​തം. അ​ത് നീ​ണ്ടും കു​റു​കി​യും അ​യ​ഞ്ഞും മു​റു​കി​യും മു​റി​ഞ്ഞും ചേ​ർ​ന്നും അ​ധി​ക​നേ​രം ഒ​രി​ട​ത്തും ത​ങ്ങാ​തെ​യും അ​ങ്ങ​നെ പോ​കു​ക​യാ​ണ്. അ​റ്റ​മി​ല്ലാ​തെ കി​ട​ക്കു​ന്ന മ​ണ്ണി​ലൂ​ടെ ന​ട​ന്നു​വ​രു​ന്ന ഭാ​ഷ. അ​തി​ന് ക​യ്പോ ക​ണ്ണീ​രോ ഇ​ല്ല, അ​ല​ർ​ച്ച​യും നി​ല​വി​ളി​യും ഇ​ല്ല. ഘ​നീ​ഭ​വി​ച്ച ക്ഷോ​ഭ​ങ്ങ​ളു​ടെ ഗാ​ഢ​ത മാ​ത്രം. യു​ദ്ധ​ങ്ങ​ളോ പ​ലാ​യ​ന​ങ്ങ​ളോ നി​ർ​ബ​ന്ധി​ത രാ​ഷ്ട്രീ​യ​പ്ര​വാ​സ​മോ പ​രി​ച​യി​ക്കാ​ത്ത എ​​ന്റെ മ​ല​യാ​ള​ത്തി​ലേ​ക്ക് ആ ​പ​റ​ച്ചി​ൽ ഞാ​ൻ പ​രി​ഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​ത്തു​ട​ങ്ങി.

പ​രി​ഭാ​ഷ​യി​ലൂ​ടെ ഒ​രാ​ൾ എ​ത്തു​ക ഒ​രു പു​സ്ത​ക​ത്തി​ലേ​ക്കും അ​തി​ന്റെ ഭാ​ഷ-​ജീ​വി​ത സം​സ്കാ​ര​ത്തി​ലേ​ക്കും മാ​ത്ര​മ​ല്ല, ന​ല്ലൊ​ര​ള​വ് എ​ഴു​ത്താ​ളു​ടെ മ​നോ​ജീ​വി​ത​മ​ണ്ഡ​ല​ത്തി​ലേ​ക്കും കൂ​ടി​യാ​ണ്. ഏ​തു കൃ​തി​യു​ടെ​യും പ​രി​ഭാ​ഷ​ക്ക് അ​ങ്ങ​നെ​യൊ​രു സ​ഞ്ചാ​ര​ത​ലം ഉ​ണ്ടാ​വും. ആ​ത്മ​ക​ഥാ​പ​ര​മാ​യ ഒ​രു കൃ​തി​യാ​ണ് പ​രി​ഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​തെ​ങ്കി​ൽ അ​ധി​ക​മാ​യും അ​തു​ണ്ടാ​കും. ഈ ​പു​സ്ത​ക​ത്തി​ന്റെ പ​രി​ഭാ​ഷ മു​ന്നോ​ട്ടു​പോ​കു​ന്തോ​റും ക​വി മു​രീ​ദ് എ​നി​ക്ക് കൂ​ടു​ത​ൽ കൂ​ടു​ത​ൽ അ​റി​യു​ന്ന ഒ​രാ​ളാ​യി മാ​റി​ക്കൊ​ണ്ടി​രു​ന്നു. പ​രി​ഭാ​ഷ​യു​ടെ കാ​ല​ത്ത് ക​വി​യു​മാ​യി ഇ-​മെ​യി​ൽ വ​ഴി​യും ശ​ബ്ദ​സ​ന്ദേ​ശ​ങ്ങ​ൾ വ​ഴി​യും ഇ​ട​ക്കി​ടെ ബ​ന്ധ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു. സം​ശ​യ​ങ്ങ​ൾ​ക്ക് അ​പ്പ​പ്പോ​ൾ അ​ദ്ദേ​ഹം മ​റു​പ​ടി ത​ന്നു​കൊ​ണ്ടി​രു​ന്നു. ഒ​പ്പം മ​റ്റു​പ​ല വി​ഷ​യ​ങ്ങ​ളും സം​സാ​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു​മി​രു​ന്നു. താ​നും ത​മീ​മും ഡ​ൽ​ഹി​യി​ൽ വ​രു​ന്നു, കാ​ണാ​ൻ ക​ഴി​യു​മോ എ​ന്നു തി​ര​ക്കി​ക്കൊ​ണ്ട് 2016 ആ​ദ്യം ക​വി എ​നി​ക്കെ​ഴു​തി. ത​മീം അ​ൽ ബ​ർ​ഗൂ​തി, ക​വി​യു​ടെ മ​ക​ൻ, ഫ​ല​സ്തീ​ൻ പു​തു​ക​വി​ത​യി​ൽ അ​റി​യ​പ്പെ​ടു​ന്ന ശ​ബ്ദം. ഡ​ൽ​ഹി ഇ​ന്ത്യ ഇ​ന്റ​ർ​നാ​ഷ​ന​ൽ സെ​ന്റ​റി​ൽ മാ​ർ​ച്ച് 11-13 തീ​യ​തി​ക​ളി​ൽ വി​മ​ൻ അ​ൺ‌​ലി​മി​റ്റ​ഡ് ന​ട​ത്തു​ന്ന ഫ​ല​സ്തീ​ൻ എ​ഴു​ത്തു​കാ​രു​ടെ സാ​ഹി​ത്യ​സ​മ്മേ​ള​ന​ത്തി​ൽ പ​ങ്കെ​ടു​ക്കാ​നാ​ണ് ര​ണ്ടു​പേ​രും വ​രു​ന്ന​ത്. മ​റ്റെ​ല്ലാ അ​ത്യാ​വ​ശ്യ​ങ്ങ​ളും മാ​റ്റി​വെ​ച്ച് ഞാ​ൻ ഡ​ൽ​ഹി​യി​ലെ​ത്തി. മൂ​ന്നു ദി​വ​സ​ങ്ങ​ളി​ലും ഐ.​ഐ.​സി​യി​ലെ​ത്തി ക​വി​യെ ക​ണ്ടു. എ​ല്ലാ ദി​വ​സ​വും വ​ള​രെ​നേ​രം ഒ​പ്പം ചെ​ല​വ​ഴി​ച്ചു. നെ​ടി​യ​തും ജീ​വ​സ്സു​റ്റ​തു​മാ​യ രൂ​പം. ല​ളി​ത​വും അ​തീ​വ സ‌ൗ​മ്യ​വു​മാ​യ പ്ര​കൃ​തം. കു​റ​ച്ചു മാ​ത്രം വാ​ക്കു​ക​ൾ, തു​രു​തു​രാ സി​ഗ​ര​റ്റു​ക​ൾ, ക​വി​യു​ടെ കൈ​മ​റി​ഞ്ഞ് മേ​ശ​പ്പു​റ​ത്തെ ചാ​ര​പ്പെ​ട്ടി​യി​ലേ​ക്ക് വീ​ണു​പു​ക​ഞ്ഞു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ന്ന സി​ഗ​ര​റ്റ് കു​റ്റി​ക​ൾ. എ​ന്റെ അ​ച്ഛ​ൻ നി​റു​ത്തി​ല്ലാ​തെ ബീ​ഡി പു​ക​ച്ചി​രു​ന്നു; അ​മ്മ​യും ഞ​ങ്ങ​ൾ കു​ട്ടി​ക​ളും അ​തി​ന് നി​റു​ത്തി​ല്ലാ​തെ പ​രാ​തി​പ്പെ​ടു​ക​യും ചെ​യ്തി​രു​ന്നു. അ​തൊ​ക്കെ​യോ​ർ​ത്ത്, ക​വി​യി​ൽ​നി​ന്ന് പു​റ​പ്പെ​ട്ട് ചു​രു​ള​ഴി​ഞ്ഞ് മാ​യു​ന്ന പു​ക​ച്ചു​രു​ളു​ക​ൾ നോ​ക്കി ഞാ​നി​രു​ന്നു, ക​വി​യെ കേ​ട്ടു.

ജീ​വി​ത​പ​ങ്കാ​ളി​യാ​യ റ​ദ്‌​വാ​യു​ടെ മ​ര​ണ​ശേ​ഷം കൈ​റോ​യി​ൽ​നി​ന്നും ജോ​ർ​ഡ​നി​ലേ​ക്ക് പാ​ർ​പ്പ് മാ​റ്റി​യ​തി​നെ​പ്പ​റ്റി, ദുഃ​ഖി​ത​നും ക്ഷീ​ണി​ത​നു​മാ​യി ഏ​ഴു​മാ​സം ഒ​റ്റ​പ്പെ​ട്ട് അ​ട​ഞ്ഞ് ജീ​വി​ച്ച​തി​നെ​പ്പ​റ്റി, അ​ദ്ദേ​ഹം പ​റ​ഞ്ഞു. ത​ര​ണം​ചെ​യ്യാ​ൻ ക​ഴി​യാ​ത്ത ദുഃ​ഖ​മാ​യി​രു​ന്നു റ​ദ്‌​വാ​യു​ടെ വി​യോ​ഗം. കൈ​റോ​യി​ൽ ക​വി​യു​ടെ സ​ഹ​പാ​ഠി​യാ​യി​രു​ന്നു അ​വ​ർ. പി​ന്നീ​ട് ജീ​വി​ത​ത്തി​ൽ ഉ​റ്റ സ​ഹ​യാ​ത്രി​ക​യാ​യി. ഈ​ജി​പ്തി​ലെ പ്ര​മു​ഖ എ​ഴു​ത്തു​കാ​രി​യും നോ​വ​ലി​സ്റ്റും അ​ധ്യാ​പി​ക​യും ആ​യി​രു​ന്നു അ​വ​ർ. 2014 ന​വം​ബ​ർ 30നു​ണ്ടാ​യ റ​ദ്‌​വാ​യു​ടെ മ​ര​ണ​ത്തെ​ത്തു​ട​ർ​ന്ന് ക​വി എ​ഴു​തി​യ ഹൃ​ദ​യ​സ്പ​ർ​ശി​യാ​യ ലേ​ഖ​നം ഞാ​ൻ വാ​യി​ച്ചി​രു​ന്നു. നീ​ണ്ട വ​ർ​ഷ​ങ്ങ​ൾ റ​ദ്‌​വാ​ക്കൊ​പ്പം ക​ഴി​യാ​ൻ സാ​ധി​ച്ച​ത് ത​​ന്റെ ഭാ​ഗ്യ​മാ​ണെ​ന്ന് ക​വി​യെ​ഴു​തി, അ​തി​ല​ധി​കം താ​ൻ ആ​ഗ്ര​ഹി​ക്കു​ന്ന​തെ​ങ്ങ​നെ എ​ന്ന്, ജീ​വി​തം ത​ന്നോ​ട് എ​ത്ര ഉ​ദാ​ര​മാ​യി​രു​ന്നു എ​ന്ന്!

അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ എ​ഴു​ത്തി​ലെ മി​ത​ത്വ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി ഞാ​ൻ പ​രാ​മ​ർ​ശി​ച്ച​പ്പോ​ൾ ക​വി പ​റ​ഞ്ഞു: ‘‘എ​ഴു​ത്തി​ൽ ന്യൂ​നോ​ക്തി​യാ​ണ് കൂ​ടു​ത​ൽ ഫ​ലം ത​രി​ക. എ​ഴു​തി​വെ​ക്കു​ന്ന ഏ​തു വാ​ക്കും പ്ര​വ​ർ​ത്തി​ക്കും. അ​തു​കൊ​ണ്ട് ആ​വ​ശ്യ​മി​ല്ലാ​ത്ത ഒ​രു വാ​ക്കു​പോ​ലും അ​രു​ത്. ഉ​ദാ​ഹ​ര​ണ​ത്തി​ന്, ‘അ​നി​ത വ​ന്നു. ഞാ​ൻ ക​ത​കു തു​റ​ന്നു. അ​വ​ൾ വ​ള​രെ ക്ഷീ​ണി​ത​യാ​യി കാ​ണ​പ്പെ​ട്ടു’. ഈ ​വാ​ക്യ​ത്തി​ൽ ‘വ​ള​രെ’ എ​ന്ന വാ​ക്ക് ആ​വ​ശ്യ​മി​ല്ല. അ​നി​ത ക്ഷീ​ണി​ത​യാ​യി​രി​ക്കു​മെ​ന്ന പ്ര​തീ​ക്ഷ​യി​ല​ല്ല​ല്ലോ ഞാ​ൻ ക​ത​കു തു​റ​ക്കു​ന്ന​ത്. അ​പ്പോ​ൾ ക്ഷീ​ണി​ത​യാ​യി​രി​ക്കു​ന്നു എ​ന്ന​ത് അ​പ്പോ​ൾ ഉ​ണ്ടാ​യ ഒ​ര​റി​വാ​ണ്. അ​തി​ന് ആ​പേ​ക്ഷി​ക​മാ​യ ഒ​രു വി​ശേ​ഷ​ണം ആ​വ​ശ്യ​മി​ല്ല.’’

അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ദ​ർ​ശ​ന​ത്തെ​പ്പ​റ്റി ചോ​ദി​ക്കേ​ണ്ട കാ​ര്യ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. സം​ഭാ​ഷ​ണ​ങ്ങ​ളി​ലും എ​ഴു​ത്തി​ലും അ​ദ്ദേ​ഹം അ​ത് വ്യ​ക്ത​മാ​യും കൃ​ത്യ​മാ​യും എ​ല്ലാ​ക്കാ​ല​ത്തും എ​ത്ര​യോ​വ​ട്ടം ആ​വ​ർ​ത്തി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. ഒ​രു​കാ​ല​ത്തും അ​ദ്ദേ​ഹം ഹിം​സ​യെ പി​ന്തു​ണ​ച്ചി​ല്ല. സ്വ​ന്തം തെ​റ്റു​ക​ളെ മൂ​ടി​വെ​ച്ച് എ​തി​ർ​പ​ക്ഷ​ത്തി​ന്റെ തെ​റ്റു​ക​ളെ ആ​ക്ര​മി​ക്കു​ന്ന രീ​തി​യും അ​ദ്ദേ​ഹം പി​ന്തു​ണ​ച്ചി​ല്ല. ‘‘നി​ങ്ങ​ൾ റൈ​ഫി​ൾ ഉ​യ​ർ​ത്തി സം​സാ​രി​ക്കു​ന്നെ​ങ്കി​ൽ, വി​ശു​ദ്ധ​പു​സ്ത​കം ഉ​യ​ർ​ത്തി സം​സാ​രി​ക്കു​ന്നെ​ങ്കി​ൽ, എ​ങ്കി​ൽ എ​നി​ക്ക് നി​ങ്ങ​ളോ​ടൊ​ന്നും സം​സാ​രി​ക്കാ​നി​ല്ല’’ എ​ന്ന് നി​ര​ന്ത​രം പ​റ​ഞ്ഞു​കൊ​ണ്ടി​രു​ന്നു. അ​തു​കൊ​ണ്ട് അ​ധി​നി​വേ​ശ അ​ധി​കാ​രി​ക​ൾ​ക്കെ​ന്ന​പോ​ലെ ഒ​ടു​വി​ൽ ഫ​ല​സ്തീ​ൻ പോ​രാ​ളി​ക​ൾ​ക്കും അ​ന​ഭി​മ​ത​നു​മാ​യി​ത്തീ​ർ​ന്നു. ജീ​വി​ത​ത്തെ​പ്പ​റ്റി, ലോ​ക​മെ​ങ്ങും കൂ​ടു​ത​ൽ കൂ​ടു​ത​ൽ വ്യാ​പി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ന്ന വ​ല​തു​പ​ക്ഷ, വ​ർ​ഗീ​യ, സ്വേ​ച്ഛാ​ധി​പ​ത്യ പ്ര​വ​ണ​ത​ക​ളെ​പ്പ​റ്റി ക​വി വ​ള​രെ സം​സാ​രി​ച്ചു: ‘‘സ്വേ​ച്ഛാ​ധി​പ​തി​ക​ൾ നി​ങ്ങ​ളെ ആ​ശ​യ​ക്കു​ഴ​പ്പ​ത്തി​ലാ​ക്കും. ഉ​ത്ക​ണ്ഠ​യി​ലാ​ക്കും. അ​വ​ർ പ​റ​യും, ‘ഞാ​ൻ പ​റ​യു​ന്ന​തു മാ​ത്രം കേ​ൾ​ക്കു​ക. എ​നി​ക്കെ​ല്ലാം അ​റി​യാം. ഞാ​ൻ നി​ങ്ങ​ൾ​ക്ക് എ​ല്ലാം പ​റ​ഞ്ഞു​ത​രാം…’ എ​ന്ന്. എ​ല്ലാ സ്വേ​ച്ഛാ​ധി​കാ​രി​ക​ളും ഇ​താ​ണ് പ​റ​യു​ന്ന​ത്.’’

പ്ര​വാ​സ​ത്തി​ന്റെ ഏ​റ്റ​വും നി​സ്സ​ഹാ​യ​മാ​യ മു​ഹൂ​ർ​ത്ത​ങ്ങ​ളി​ൽ​പ്പോ​ലും ഉ​ല​യാ​തി​രു​ന്ന ക​വി പ​ക്ഷേ അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​​ന്റെ ജീ​വി​ത​സാ​യാ​ഹ്ന​ത്തി​ലെ ഞ​ങ്ങ​ളു​ടെ ഈ ​വ്യ​ക്തി​പ​ര​മാ​യ കൂ​ടി​ക്കാ​ഴ്ച​ക്കി​ട​യി​ൽ നി​രാ​ശ​യോ​ടെ പ​റ​ഞ്ഞു: ‘‘പോ​ക​പ്പോ​കെ ക​ല​യി​ലും സാ​ഹി​ത്യ​ത്തി​ലും സം​ഗീ​ത​ത്തി​ലും അ​വ​യു​ടെ പ്ര​സ​ക്തി​യി​ലും ഉ​ള്ള എ​​ന്റെ വി​ശ്വാ​സം ഉ​ല​യു​ക​യാ​ണ്. ഏ​കാ​ധി​പ​തി​ക​ൾ ഒ​ടു​വി​ൽ പ​രാ​ജ​യ​പ്പെ​ടു​മാ​യി​രി​ക്കും. പ​ക്ഷേ അ​വ​രു​ടെ പ​ത​ന​ത്തി​നുമു​മ്പ് അ​നേ​കം മ​നു​ഷ്യ​ർ പീ​ഡി​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു, കൊ​ല ചെ​യ്യ​പ്പെ​ടു​ന്നു, പ​ത​ന​ത്തി​നുമു​മ്പു​ള്ള കാ​ല​വും പ്ര​ധാ​ന​മാ​ണ്.’’

ആ​ദ്യ​ദി​വ​സം ഞാ​ൻ ക​ണ്ടുമ​ട​ങ്ങു​മ്പോ​ൾ ക​വി പ​റ​ഞ്ഞു, ‘‘നാ​ളെ മോ​ളെ​യും കൊ​ണ്ടു​വ​രൂ.’’ എ​ന്റെ മ​ക​ൾ മീ​നാ​ക്ഷി അ​പ്പോ​ൾ ഡ​ൽ​ഹി​യി​ൽ പ​ഠി​ക്കു​ക​യാ​ണ്. അ​ടു​ത്ത ര​ണ്ടു ദി​വ​സ​വും ഞ​ങ്ങ​ൾ ഒ​ന്നി​ച്ചാ​ണ് ക​വി​യെ കാ​ണാ​ൻ പോ​യ​ത്. അ​വ​സാ​ന​ദി​വ​സം ഏ​റെ​നേ​രം ഇ​രു​ന്നു സം​സാ​രി​ച്ചി​ട്ടും ക​വി പി​രി​യാ​ൻ മ​ടി​ച്ചു. മീ​നാ​ക്ഷി​യെ ചേ​ർ​ത്തു​നി​ർ​ത്തി വ​ള​രെ കാ​ര്യ​ങ്ങ​ൾ സം​സാ​രി​ച്ചു. ‘‘പ്രി​യ​പ്പെ​ട്ട ക​വി മു​രീ​ദ്’’ എ​ന്ന് ഞാ​ൻ സം​ബോ​ധ​ന ചെ​യ്തി​രു​ന്ന ക​വി 2021 ഫെ​ബ്രു​വ​രി 14ന് ​മ​രി​ച്ചു. മ​ര​ണ​വാ​ർ​ത്ത ക​ണ്ട് മീ​നാ​ക്ഷി ഡ​ൽ​ഹി​യി​ൽ​നി​ന്ന് വി​ളി​ച്ചു: ‘‘അ​മ്മേ അ​ന്ന് അ​ദ്ദേ​ഹം എ​ന്നോ​ട് ഈ ​പു​സ്ത​കം വാ​യി​ച്ചു​വോ എ​ന്ന് ചോ​ദി​ച്ചി​രു​ന്നു. ഇ​ല്ലെ​ന്നു പ​റ​ഞ്ഞ​പ്പോ​ൾ അ​തു നീ ​വാ​യി​ക്ക​ണം എ​ന്നുപ​റ​ഞ്ഞു, ‘അ​പ്പോ​ൾ നി​​ന്റെ അ​മ്മ​യെ​പ്പ​റ്റി​യും നി​ന​ക്ക് കൂ​ടു​ത​ൽ മ​ന​സ്സി​ലാ​കും.’ ”

മൃ​ദു​വും സ്നേ​ഹം നി​റ​ഞ്ഞ​തു​മാ​യ ശ​ബ്ദ​ത്തി​ൽ അ​ദ്ദേ​ഹം എ​നി​ക്ക​യ​ച്ച അ​വ​സാ​ന സ​ന്ദേ​ശം ഇ​പ്പോ​ഴും എ​പ്പോ​ഴും എ​ത്ര​വ​ട്ട​വും കേ​ൾ​ക്കാ​ൻ പാ​ക​ത്തി​ൽ എ​ന്റെ ഫോ​ണി​ൽ ത​ങ്ങു​ന്നു: ‘‘പ്രി​യ​പ്പെ​ട്ട അ​നി​ത, ഞ​ങ്ങ​ൾ അ​മ്മാ​നി​ലാ​ണ്, ത​മീ​മും ഞാ​നും. ഞ​ങ്ങ​ൾ ക​ർ​ഫ്യൂ ആ​സ്വ​ദി​ക്കു​ക​യാ​ണ് (ചി​രി...) ക​ഴി​യു​ന്ന​ത്ര ഉ​ഷാ​റാ​യി​രി​ക്കാ​ൻ ശ്ര​മി​ക്കു​ക​യാ​ണ്. നീ ​ന​ന്നാ​യി​രി​ക്കു​ന്നു​വെ​ന്ന് അ​റി​യു​ന്ന​ത് സ​ന്തോ​ഷം. ഇ​ന്ത്യ​യി​ലും ലോ​ക​ത്തി​​ന്റെ മ​റ്റു പ​ല​യി​ട​ങ്ങ​ളി​ലും ഇ​പ്പോ​ഴു​ള്ള രാ​ഷ്ട്രീ​യ സ്ഥി​തി​ഗ​തി​ക​ളി​ൽ എ​നി​ക്ക് വ​ല്ലാ​ത്ത അ​സ്വ​സ്ഥ​ത​യു​ണ്ട്. നി​ങ്ങ​ളു​ടെ വേ​ദ​ന എ​നി​ക്ക് മ​ന​സ്സി​ലാ​വും, ഈ ​ക​ഷ്ട​പ്പാ​ടു​ക​ളി​ൽ ഞാ​നും ഒ​പ്പ​മു​ണ്ട്. ന​ന്ദി.’’

2022 ഒ​ക്ടോ​ബ​ർ ഒ​ടു​വി​ൽ ഞാ​ൻ ഈ​ജി​പ്തി​ൽ ന​ട​ന്ന ഒ​രു കാ​വ്യോ​ത്സ​വ​ത്തി​ൽ പ​ങ്കെ​ടു​ക്കു​ന്ന വേ​ള​യി​ൽ, എ​​ന്റെ ക​വി​ത​ക​ൾ അ​റ​ബി ഭാ​ഷ​യി​ലേ​ക്ക് പ​രി​ഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി അ​വ വാ​യി​ക്കാ​ൻ എ​ത്തി​യ ക​വി​യും അ​ധ്യാ​പ​ക​നു​മാ​യ ബ​ഷീ​ർ റെ​ഫാ​തി​നോ​ട് ഞാ​ൻ ബ​ർ​ഗൂ​തി​യെ​പ്പ​റ്റി അ​ന്വേ​ഷി​ച്ചു. ക​വി​യു​ടെ​യും പ്രി​യ റ​ദ്‌​വാ​യു​ടെ​യും ന​ഗ​ര​മാ​ണ​ല്ലോ കൈ​റോ. ചി​ല നി​മി​ഷ​ങ്ങ​ളി​ലെ നി​ശ്ശ​ബ്ദ​ത​ക്കുശേ​ഷം ബ​ഷീ​ർ ചോ​ദി​ച്ചു, നി​ങ്ങ​ൾ​ക്ക് എ​ങ്ങ​നെ​യ​റി​യും ബ​ർ​ഗൂ​തി​യെ? ഞാ​ൻ ക​ഥ ചു​രു​ക്കി​പ്പ​റ​ഞ്ഞു. അ​യാ​ളു​ടെ ക​ണ്ണു​ക​ൾ ന​ന​ഞ്ഞു. ബ​ഷീ​ർ ഗ​വേ​ഷ​ണം ന​ട​ത്തി​യ​ത് ബ​ർ​ഗൂ​തി​യു​ടെ കൃ​തി​ക​ളി​ലാ​ണ്, ബ​ർ​ഗൂ​തി​യും റ​ദ്‌​വാ​യും അ​യാ​ൾ​ക്ക് ആ​ത്മ​ബ​ന്ധു​ക്ക​ൾ. പി​ന്നീ​ട് ഈ​ജി​പ്തി​ലെ വാ​യ​ന​ക​ളി​ൽ ഉ​ട​നീ​ളം ബ​ഷീ​ർ എ​ന്നെ കാ​ത്തു.

മു​രീ​ദ് ബ​ർ​ഗൂ​തി​യു​ടെ ക​വി​ത​ക​ൾ പൊ​തു​വെ നേ​ർ​ഭാ​ഷ​ണ​ത്തി​​ന്റെ ശൈ​ലി​യി​ലാ​ണ്. ആ​ശ​യ​ത്തി​ലാ​ണ് അ​തി​​ന്റെ ഊ​ന്ന​ൽ, സ​ത്യ​മാ​ണ് അ​തി​​ന്റെ ക​ല. അ​തി​വൈ​കാ​രി​ക​ത​ക​ൾ​ക്കും അ​ത്യു​ക്തി​ക​ൾ​ക്കും ആ​ഡം​ബ​ര​ങ്ങ​ൾ​ക്കും അ​തി​ൽ ഇ​ട​മി​ല്ല. അ​ടി​ത്ത​ട്ടി​ലെ പ​ര​ലു​ക​ൾ കാ​ട്ടി​ത്ത​രു​ന്ന വെ​ള്ള​ത്തി​​ന്റെ തെ​ളി​ച്ചം. ആ​ഴ​മു​ണ്ടെ​ന്ന് തോ​ന്നു​ക​യി​ല്ല, എ​ന്നാ​ൽ ആ​ഴ​മു​ണ്ട്. തെ​ളി​മ​യി​ൽ അ​ലി​ഞ്ഞു​ചേ​രു​ന്ന അ​ദൃ​ശ്യ​മാ​യ, അ​ന​ക്ക​മ​റ്റ ആ​ഴം. ക​വി കൈ​യൊ​പ്പി​ട്ടു ത​ന്ന ‘പാ​തി​രാ​വും മ​റ്റു ക​വി​ത​ക​ളും’ എ​ന്ന സ​മാ​ഹാ​ര​ത്തി​ൽനി​ന്ന് പ​രി​ഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യ ചി​ല ക​വി​ത​ക​ൾ ഇ​തോ​ടൊ​പ്പം.

01

ഭാ​ഷ്യ​ങ്ങ​ൾ

ക​വി കോ​ഫീ ഷോ​പ്പി​ലി​രു​ന്ന് എ​ഴു​തു​ക​യാ​ണ്.

വൃ​ദ്ധ വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്നു,

അ​യാ​ൾ അ​മ്മ​ക്ക് ക​ത്തെ​ഴു​തു​ക​യാ​യി​രി​ക്കും എ​ന്ന്,

ചെ​റു​പ്പ​ക്കാ​രി വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്നു

അ​യാ​ൾ കാ​മു​കി​ക്ക് ക​ത്തെ​ഴു​തു​ക​യാ​യി​രി​ക്കും എ​ന്ന്,

കു​ട്ടി വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്നു

അ​യാ​ൾ പ​ടം വ​ര​ക്കു​ക​യാ​യി​രി​ക്കും എ​ന്ന്,

ക​ച്ച​വ​ട​ക്കാ​ര​ൻ വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്നു

അ​യാ​ൾ ഏ​തോ ക​രാ​ർ ഉ​റ​പ്പി​ക്കു​ക​യാ​ണെ​ന്ന്,

വി​നോ​ദ​സ​ഞ്ചാ​രി വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്നു

അ​യാ​ൾ പോ​സ്റ്റ്കാ​ർ​ഡി​ൽ കു​റി​ക്കു​ക​യാ​ണെ​ന്ന്,

ഉ​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​ൻ വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്നു

അ​യാ​ൾ ക​ട​ങ്ങ​ൾ ക​ണ​ക്കു​കൂ​ട്ടു​ക​യാ​ണെ​ന്ന്.

ര​ഹ​സ്യ​പ്പോ​ലീ​സ്

മെ​ല്ലെ അ​യാ​ൾ​ക്കു​നേ​രേ ന​ട​ന്ന​ടു​ക്കു​ന്നു.

02

ക​രു​ണാ​മ​യ​ൻ

അ​യാ​ളു​ടെ മി​ലി​ട്ട​റി യൂ​നി​ഫോം

തീ​ർ​ച്ച​യാ​യും, അ​തു യു​ദ്ധ​ങ്ങ​ൾ തു​ന്നി​യ​ത്.

ഒ​ഴി​വു​ദി​വ​സം അ​യാ​ൾ അ​ത​ണി​ഞ്ഞ് തൊ​പ്പി വെ​ച്ച് ത​​ന്റെ ഉ​യ​രം കൂ​ട്ടി.

സോ​ഫോ​ക്ലീ​സി​നു​പോ​ലും അ​യാ​ൾ​ക്കു​ള്ള​ത്ര പ്ര​ചോ​ദ​നം

ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല,

മേ​ഘ​ങ്ങ​ൾ​ക്ക് അ​യാ​ൾ​ക്കൊ​പ്പം ചെ​ന്നെ​ത്താ​ൻ ക​ഴി​ഞ്ഞു​മി​ല്ല.

ക​ലി​കൊ​ണ്ട നേ​ര​ത്ത്,

ത​ന്നെ എ​തി​ർ​ക്കു​ന്ന സ​ക​ല​ർ​ക്കും നേ​രെ അ​യാ​ൾ വാ​ളു​യ​ർ​ത്തി

പി​ന്നെ, ഉ​ത്സാ​ഹം പെ​രു​കി​യ​പ്പോ​ൾ,

ത​ന്നെ പി​ന്തു​ണ​ക്കു​ന്ന സ​ക​ല​ർ​ക്കും നേ​രെ അ​യാ​ൾ വാ​ളു​യ​ർ​ത്തി.

പി​റ്റേ​ന്ന്

പ്ര​സം​ഗി​ക്കു​മ്പോ​ൾ,

അ​യാ​ൾ ത​​ന്റെ ജ​ന​ത​യെ​ച്ചൊ​ല്ലി ഉ​ള്ളി​ൽ​ത്ത​ട്ടി ക​ര​ഞ്ഞു,

അ​യാ​ളെ കേ​ൾ​ക്കാ​ൻ ആ​രും അ​തി​ജീ​വി​ച്ചി​രു​ന്നി​ല്ല.

03

ത​ല​യി​ണ

ത​ല​യി​ണ മൊ​ഴി​ഞ്ഞു:

നീ​ണ്ട ഒ​രു ദി​വ​സ​ത്തി​​ന്റെ അ​വ​സാ​നം

എ​നി​ക്കു മാ​ത്ര​മേ അ​റി​യൂ,

ത​ന്റേ​ട​ക്കാ​ര​​ന്റെ അ​ധൈ​ര്യം,

സ​ന്യാ​സി​നി​യു​ടെ അ​ഭി​ലാ​ഷം,

ഏ​കാ​ധി​പ​​ന്റെ ക​ൺ​പീ​ലി​ക​ളി​ലെ ചെ​റു​വി​റ,

സു​വി​ശേ​ഷ​ക​​ന്റെ അ​ശ്ലീ​ല​ത,

പ​റ​ക്കു​ന്ന തീ​പ്പൊ​രി​ക​ൾ ജ്വ​ലി​ക്കു​ന്ന ക​ന​ലാ​ക്കി​മാ​റ്റു​ന്ന

ഒ​രു ചൂ​ടു​ള്ള ശ​രീ​ര​ത്തി​നാ​യു​ള്ള ആ​ത്മാ​വി​​ന്റെ കൊ​തി,

എ​നി​ക്കു മാ​ത്ര​മേ അ​റി​യൂ,

ഗൗ​നി​ക്കാ​തെ വി​ടു​ന്ന കൊ​ച്ചു കാ​ര്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ മ​ഹ​ത്ത്വം

എ​നി​ക്കു മാ​ത്ര​മേ അ​റി​യൂ, പ​രാ​ജി​ത​​ന്റെ അ​ന്ത​സ്സ്,

വി​ജ​യി​യു​ടെ ഏ​കാ​ന്ത​ത

ആ​ഗ്ര​ഹം സ​ഫ​ല​മാ​കു​മ്പോ​ൾ അ​നു​ഭ​വി​ക്കു​ന്ന

വെ​റും നി​സ്സം​ഗ​ത.

04

അ​തും ന​ല്ല​താ​ണ്

സ്വ​ന്തം കി​ട​ക്ക​യി​ൽ

വൃ​ത്തി​യു​ള്ള ത​ല​യി​ണ മേ​ൽ

കൂ​ട്ടു​കാ​ർ​ക്കി​ട​യി​ൽ കി​ട​ന്ന്

മ​രി​ക്കു​ന്ന​തും ന​ല്ല​തുത​ന്നെ

ഒ​രി​ക്ക​ലെ​ങ്കി​ലും

കൈ​ക​ൾ മാ​റി​ൽ പി​ണ​ച്ചു​വെ​ച്ച്,

ശൂ​ന്യ​മാ​യും വി​ള​ർ​ത്തും,

പോ​റ​ലു​ക​ളി​ല്ലാ​തെ, ച​ങ്ങ​ല​ക​ളി​ല്ലാ​തെ, ബാ​ന​റു​ക​ളി​ല്ലാ​തെ,

ഹ​ര​ജി​ക​ളു​മി​ല്ലാ​തെ

മ​രി​ക്കു​ന്ന​ത് ന​ല്ല​താ​ണ്.

വെ​ടി​പ്പു​ള്ള ഒ​രു മ​ര​ണം ന​ല്ല​താ​ണ്

ഉ​ടു​പ്പി​ൽ ഒ​റ്റ​ത്തു​ള​യും വീ​ഴാ​തെ,

വാ​രി​യെ​ല്ലി​ൽ തെ​ളി​വു​ക​ൾ ബാ​ക്കി​വെ​ക്കാ​തെ.

ക​വി​ളു​ക​ൾ നി​ര​ത്തോ​ട​ല്ല, ഒ​രു വെ​ളു​ത്ത ത​ല​യി​ണ​യോ​ട് ചേ​ർ​ത്ത്,

മ​രി​ക്കു​ന്ന​ത് ന​ല്ല​താ​ണ്

വെ​പ്രാ​ള​ത്തോ​ടെ ഡോ​ക്‌​ട​ർ​മാ​രും ന​ഴ്‌​സു​മാ​രും ചു​റ്റും​കൂ​ടി​നി​ൽ​ക്കെ,

കൈ​ക​ൾ പ്രി​യ​പ്പെ​ട്ട​വ​രു​ടെ കൈ​ക​ളോ​ടു ചേ​ർ​ത്ത്,

ഭം​ഗി​യാ​യി വി​ട​പ​റ​യു​ക​യ​ല്ലാ​തെ മ​റ്റൊ​ന്നും ചെ​യ്യാ​നി​ല്ലാ​തെ,

ച​രി​ത്ര​ത്തെ തീ​രെ ഗൗ​നി​ക്കാ​തെ,

ഒ​രു​നാ​ൾ ഇ​നി മ​റ്റാ​രെ​ങ്കി​ലും

മാ​റ്റി​ക്കൊ​ള്ളു​മെ​ന്ന് ആ​ശി​ച്ച്

ഈ ​ലോ​ക​ത്തെ അ​പ്പ​ടി വി​ട്ടു​ക​ള​ഞ്ഞ്.