കഴിഞ്ഞ ഒക്ടോബർ 10ന് ലോകമെങ്ങും മാനസികാരോഗ്യ ദിനമായി ആചരിച്ചു. മാനസികാരോഗ്യം സാർവത്രിക മനുഷ്യാവകാശമാണ് എന്ന മഹത്തരമായ സന്ദേശമാണ് ലോകാരോഗ്യ സംഘടന ജനങ്ങളുടെ മുമ്പാകെ അവതരിപ്പിച്ചിട്ടുള്ളത്. അതിരുകൾക്കും സംസ്‌കാരങ്ങൾക്കും അതീതമായ അവകാശമാണിത്. മറ്റേതൊരു മനുഷ്യാവകാശത്തെയും പോലെ അതേ ഊർജസ്വലതയോടെ ഉയർത്തിപ്പിടിക്കുകയും സംരക്ഷിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്യേണ്ടതാണ് മാനസികാരോഗ്യവും.
മാനസികാരോഗ്യം ഭാഗ്യവാന്മാർക്ക് മാത്രമായി നിക്ഷിപ്തമായ പ്രത്യേകാവകാശമല്ല. മറ്റുള്ളവർക്ക് നിഷേധിക്കുമ്പോൾ ചിലർ ആസ്വദിക്കേണ്ട ഒരു ആഡംബരമല്ല അത്. പകരം, അത് നമ്മുടെ ക്ഷേമത്തിന്റെ അവിഭാജ്യ വശമാണ്, നമ്മെ മനുഷ്യരാക്കുന്നതിന്റെ അവിഭാജ്യ ഘടകമാണ്. ശുദ്ധവായു, ശുദ്ധജലം, പോഷകാഹാരം എന്നിവയ്ക്കുള്ള അവകാശം നമുക്കെല്ലാവർക്കും ഉള്ളതുപോലെ, മാനസികാരോഗ്യത്തിനും നമുക്കെല്ലാവർക്കും അവകാശമുണ്ട്.
നിർഭാഗ്യവശാൽ, നാം ജീവിക്കുന്ന ലോകം പലപ്പോഴും ഈ അനിവാര്യമായ അവകാശത്തെ വേണ്ടരീതിയിൽ അംഗീകരിക്കുകയും ബഹുമാനിക്കുകയും ചെയ്യുന്നില്ല. അപകീർത്തിപ്പെടുത്തൽ, വിവേചനം, അവഗണന എന്നിവ മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്‌നങ്ങളാൽ ബുദ്ധിമുട്ടുന്നവരെ ബാധിക്കുന്നു. ലോകത്തിന്റെ പല ഭാഗങ്ങളിലും, മാനസികാരോഗ്യ സേവനങ്ങൾ അപര്യാപ്തമോ അപ്രാപ്യമോ ആയതിനാൽ അസംഖ്യം വ്യക്തികൾ വളരെയധികം തന്നെ കഷ്ടപ്പെടുന്നു.
1992-ൽ ദക്ഷിണാഫ്രിക്കയിലെ കേപ്ടൗണിൽ നടന്ന വേൾഡ് ഫെഡറേഷൻ ഫോർ മെന്റൽ ഹെൽത്ത് കോൺഗ്രസിൽ മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്‌നങ്ങളെക്കുറിച്ച് അവബോധം വളർത്തുന്നതിനായി ഒരു ദിനം ആചരിക്കുക എന്ന ആശയം ആദ്യമായി അവതരിപ്പിച്ചു. വേൾഡ് ഫെഡറേഷൻ ഫോർ മെന്റൽ ഹെൽത്ത് ഡപ്യുട്ടി ജനറൽ സെക്രട്ടറി ജനറൽ റിച്ചാർഡ് ഹണ്ടർ മുൻ കൈ എടുത്താണ് 1992 ൽ ഒക്ടോബർ 10 ന് ആദ്യമായി മാനസികാരോഗ്യ ദിനം ആചരിച്ചത്. അതിന് ശേഷം 1994 ൽ അന്നത്തെ സെക്രട്ടറി ജനറൽ യൂജിൻ ബ്രോഡിയുടെ നിർദേശ പ്രകാരം ആദ്യമായി ഒരു പ്രമേയവുമായി മാനസികാരോഗ്യം ആചരിച്ചു. തുടർന്ന് വർഷം തോറും വ്യത്യസ്ത പ്രമേയങ്ങളുമായി ഈ ദിനം ആചരിക്കുന്നു.
മാനസികാരോഗ്യം നമ്മുടെ മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യത്തിനും ക്ഷേമത്തിനും അത്യന്താപേക്ഷിതമാണ്. എന്നിട്ടും ആഗോളതലത്തിൽ എട്ടിൽ ഒരാൾ മാനസികാരോഗ്യ അവസ്ഥകളുമായി ജീവിക്കുന്നു. വ്യക്തിയുടെ മനുഷ്യാവകാശങ്ങൾ ഹനിക്കുന്നതിനോ അല്ലെങ്കിൽ സ്വന്തം ആരോഗ്യത്തെക്കുറിച്ചുള്ള തീരുമാനങ്ങളിൽനിന്ന് അവരെ ഒഴിവാക്കുന്നതിനോ ഒരു മാനസികാരോഗാവസ്ഥ തടസ്സമാകരുത്. എന്നിട്ടും ലോകമെമ്പാടും, മാനസികരോഗാവസ്ഥകളുള്ള ആളുകൾ മനുഷ്യാവകാശ ലംഘനങ്ങൾ അനുഭവിക്കുന്നു. കൂടുതൽ പേർക്കും അവർക്ക് ആവശ്യമായ മാനസികാരോഗ്യ സംരക്ഷണം എത്തിപ്പിടിക്കാൻ കഴിയുന്നില്ല. മാനസികാരോഗ്യവും ലഹരിവസ്തുക്കളുടെ ഉപയോഗവും ലോകജനസംഖ്യയുടെ 13 ശതമാനത്തെയാണ് ബാധിക്കുന്നത്. കോവിഡ് മഹാമാരിക്കിടയിൽ ലോകമെമ്പാടുമുള്ള ആളുകൾ പുതിയ സാധാരണ അവസ്ഥയിലേക്ക് മാറിയിരിക്കെ ആ എണ്ണം വർധിക്കും.
മാനസികരോഗം രണ്ട് വിഭാഗങ്ങളായി തിരിക്കാം - ഏതെങ്കിലും മാനസിക രോഗമുള്ളവർ (എ.എം.ഐ), ഗുരുതര മാനസികരോഗം ഉള്ളവർ (എസ്.എം.ഐ). ഇവ പരസ്പരവിരുദ്ധമല്ലെങ്കിലും, മാനസിക വൈകല്യങ്ങളുടെ ഡയഗ്നോസ്റ്റിക് ആൻഡ് സ്റ്റാറ്റിസ്റ്റിക്കൽ മാനുവൽ (ഡി.എസ്.എം) മാനദണ്ഡങ്ങൾ പാലിക്കുന്ന ഏതെങ്കിലും മാനസികമോ വൈകാരികമോ പെരുമാറ്റമോ ആയ ആരോഗ്യ വൈകല്യമുള്ളതായി സബ്‌സ്റ്റൻസ് അബ്യൂസ് ആൻഡ് മെന്റൽ ഹെൽത്ത് സർവീസസ് അസോസിയേഷൻ എ.എം.ഐയെ നിർവചിച്ചിരിക്കുന്നു. എ.എം.ഐ ഉള്ള വ്യക്തിയെ എസ്.എം.ഐ ഉള്ളതായി നിർവചിക്കുന്നത് അവരുടെ ഡിസോർഡർ ഒന്നോ അതിലധികമോ പ്രധാന ജീവിത പ്രവർത്തനങ്ങളിൽ കാര്യമായി ഇടപെടുകയോ പരിമിതപ്പെടുത്തുകയോ ചെയ്യുന്നുവെങ്കിൽ അവ ചില മാനസികരോഗ അവസ്ഥകളിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു.
ലഹരി വസ്തുക്കൾ ഇന്ന് യുവാക്കളുടെ മാനസികാരോഗ്യവും കാർന്ന് തിന്നുകൊണ്ടിരിക്കുകയാണ്. മാനസികാരോഗ്യം പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിനും ലഹരിവസ്തുക്കളുടെ ദുരുപയോഗം തടയുന്നതിനും ആവശ്യമായ പിന്തുണയും ചികിത്സകളും നൽകുന്ന പൊതുജനാരോഗ്യ, സേവന വിതരണ ശ്രമങ്ങൾക്ക് നേതൃത്വം നൽകുക എന്നതാണ് സബ്‌സ്റ്റൻസ് അബ്യൂസ് ആൻഡ് മെന്റൽ ഹെൽത്ത് സർവീസസ് അസോസിയേഷന്‍റെ ദൗത്യം.
സാധാരണ കണ്ടുവരുന്ന ചില മാനസിക രോഗാവസ്ഥകൾ
ചിന്തകൾ, വികാരങ്ങൾ, ധാരണകൾ, വിശ്വാസങ്ങൾ, ഓർമ്മകൾ, മറ്റ് വൈജ്ഞാനിക പ്രക്രിയകൾ എന്നിവ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഒരു വ്യക്തിയുടെ അവബോധത്തിന്റെ സങ്കീർണ്ണവും ബഹുമുഖവുമായ വശമാണ് മനസ്സ്. വിവരങ്ങൾ പ്രോസസ്സ് ചെയ്യുന്നതിനും തീരുമാനങ്ങൾ എടുക്കുന്നതിനും വികാരങ്ങൾ അനുഭവിക്കുന്നതിനും ഒരാളുടെ ആത്മനിഷ്ഠമായ അനുഭവങ്ങൾക്കും അവബോധത്തിനും അടിസ്ഥാനം സൃഷ്ടിക്കുന്നതിനും മനസ്സ് ഉത്തരവാദിയാണ്. അറിവ്, പെരുമാറ്റം, നമുക്ക് ചുറ്റുമുള്ള ലോകത്തെ പറ്റി ആത്മനിഷ്ഠമായ വ്യാഖ്യാനം എന്നിവയിൽ മനസ്സ് പ്രധാന പങ്ക് വഹിക്കുന്നു. മാനസികാരോഗ്യമെന്നാൽ ഒരു വ്യക്തി സ്വന്തം കഴിവുകൾ തിരിച്ചറിഞ്ഞു സാധാരണ ജീവിത പ്രയാസ്സങ്ങളെ ഫലപ്രദമായി നേരിട്ട് ജനസമൂഹത്തിന് പ്രയോജനപ്പെടുന്ന രീതിയിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്നത് എന്നു പറയാം.
മാനസിക പ്രയാസങ്ങൾ നിയന്ത്രിതാതീതം ആകുമ്പോൾ മനോനില ദുർബലമാകുന്നു. അന്തസ്രാവി ഗ്രന്ഥികളിൽ നിന്ന് ഹോർമോണുകളിൽ വ്യതിയാനം സംഭവിക്കുന്നു. അഡ്രിലാനിൻ, കോർട്ടി മ്പോൾ പോലുള്ള അന്തസ്രവങ്ങളും ശരീരത്തിൽ കൂടുതൽ ഉത്പാദിപ്പിക്കപ്പെടുന്നു. സ്ട്രെസ്സ് മൂലം ഇവയുടെ അളവിൽ ഗണ്യമായ വ്യതിയാനം സംഭവിക്കുന്നു. മനസ്സും ശരീരവും പരസ്പര പൂരകങ്ങൾ ആയതു കൊണ്ട് ക്ഷീണം, ഉറക്കെ കുറവ്, ദഹന കുറവ്, ശ്വാസതടസ്സം, വിരസത, അസ്വസ്ഥത, മാന്ദ്യം എന്നിവ അനുഭപ്പെടുന്നു. മാനസികാരോഗ്യ കുറവ് പലപ്പോഴും ശാരീരികമായ അസുഖങ്ങൾക്കും കാരണമാകാറുണ്ട്. ഭൂരിഭാഗം ശാരീരിക അസുഖങ്ങളും പലപ്പോഴും സൈക്കോ സൊമാറ്റിക്കാണെന്ന് കാണപ്പെടുന്നു.
മൈൻഡ് ഫുൾനെസ്
ഈ സാഹചര്യത്തിൽ മൈൻഡ് ഫുൾ നെസിന്റെ പ്രസക്തി പ്രത്യേകം എടുത്തു പറയേണ്ടതുണ്ട്. എന്റെ രണ്ടാമത്തെ ഗവേഷണ പ്രബന്ധത്തിന്റെ പ്രമേയമായതിനാൽ മൈൻഡ് ഫുൾ നെസ്സിനെ പറ്റി ചെറിയ തോതിൽ സൂചിപ്പിക്കാതെ വയ്യ.
മാനസിക അസുഖങ്ങളെ ചെറുക്കുന്നതിനും മാനസിക ആരോഗ്യം കാത്തു സൂക്ഷിക്കുന്നതിനും മൈൻഡ് ഫുൾ നെസ് വളരെ ഫലമാണെന്ന് നിരവധി ഗവേഷണങ്ങളിലൂടെ തെളിയക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. മൈൻഡ് ഫുൾനെസ്സ് എന്നത് പ്രത്യേകിച്ച് മുൻവിധികൾ ഒന്നുമില്ലാതെ, നമ്മുടെ പൂർണ്ണ ശ്രദ്ധ വർത്തമാന കാല നിമിഷത്തിൽ (അത് കാഴ്ചയോ, ഗന്ധമോ, രുചിയോ, വസ്തുവോ, ഒരു ശാരീരക അനുഭവമോ എന്തുമാകട്ടെ) അർപ്പിക്കുന്നതിലൂടെ നേടിയെടുക്കുന്ന ബോധം എന്നതാണ്.
'Mindfulness is awareness that arises through paying attention, on purpose, in the present moment, non- judgementally' എന്നാണ് ആധുനിക മൈൻഡ് ഫുൾനെസ് പ്രസ്ഥാനത്തിന്റെ പിതാവ് ജോൺ കാബറ്റ്സിൻ നിർവചിച്ചിട്ടുള്ളത്. വർത്തമാന കാല നിമിഷത്തിലെ അനുഭവങ്ങളെ മനപൂർവ്വം ലക്ഷ്യ ബോധത്തോടെ അനുനിമിഷം മുൻവിധികളില്ലാതെ ശ്രദ്ധിക്കുന്നതിലൂടെ നമുക്ക് വളർത്തിയെടുക്കാവുന്ന ഒരു അവബോധമാണ് മൈൻഡ് ഫുൾനെസ്. അപ്പോൾ തലച്ചോറിനെ പറ്റിയും നമുക്ക് ചിന്തിക്കേണ്ടിയിരിക്കുന്നു.
ആധുനിക ശാസ്ത്രം പറയുന്നത് തലച്ചോറിന്റെ ധർമ്മങ്ങളുടെ ആകത്തുകയാണ് മനസ്സെന്നാണ്. മസ്തിഷ്കമാണ് സങ്കീർണമായ മനസ്സിന്റെ കേന്ദ്രം. ചിന്തകൾ, വികാരങ്ങൾ, പ്രവൃത്തികൾ എന്നിങ്ങനെ മൂന്നായി തിരിക്കാവുന്ന മസ്തിഷ്ക ധർമ്മങ്ങളെ സാഹചര്യങ്ങൾക്കും ചുറ്റുപാടുകൾക്കും സ്വാധീനിക്കാൻ കഴിയുമെന്നത് തെളിയിക്കപ്പെട്ടതാണ്. സെറിബ്രൽ കോർട്ടക്സ്, സെറിബെല്ലം, ബ്രെയിൻ സ്റ്റെം എന്നിങ്ങനെ മൂന്നായി തലച്ചോറിനെ തരംതിരിക്കാം. ഏകാഗ്രത, ശ്രദ്ധ, മുൻവിധികൾ, തീരുമാനങ്ങൾ എടുക്കാനുള്ള കഴിവ് തുടങ്ങിയ പ്രധാന ധർമ്മങ്ങളുടെ നിയന്ത്രണം സെറിബ്രൽ കോർട്ടക്സിലെ മുൻവശത്തെ ഫ്രോണ്ടൽ ലോബിനാണ്. ശരീരത്തിന്റെയും അതോടൊപ്പം ചിന്തകളുടെയും സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്തുന്ന ധർമ്മത്തിന്റെ പ്രമുഖ പങ്ക് പിൻഭാഗത്തുള്ള സെറിബെല്ലത്തിനാണുള്ളത്. ഇവയെ സ്പൈനൽ കോഡുമായി ബന്ധിപ്പിക്കുന്ന ഭാഗമായ ബ്രെയിൻ സ്റ്റെം ശ്വസനം, ഹൃദയമിടിപ്പ്, ദഹനം, ശരീരോഷ്മാവ്, ചുമ, വിഴുങ്ങൽ, ഉറക്കം, ഉണർവ് എന്നീ സ്വയം നിയന്ത്രിത പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ പ്രധാന പങ്ക് നിർവഹിക്കുന്നു.
ശ്രദ്ധയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട മസ്തിഷ്കത്തിലെ ഭാഗങ്ങളാണ് ബ്രെയിൻ സ്റ്റെമ്മിൽ നിന്ന് തുടങ്ങുന്ന റെറ്റിക്കുലർ ആക്ടിവേറ്റിങ് സിസ്റ്റം, സിംഗുലേറ്റ് കോർട്ടക്സ്, ഹിപ്പോകാമ്പസ്, ഹൈപ്പോതലാമസ്, അമിഗ് ഡല എന്നിവ. വികാരങ്ങൾ മനസ്സിലാക്കാനും പ്രകടിപ്പിക്കാനും ഓർമ്മ, പഠന ശേഷി എന്നിവയുടെ കാര്യത്തിൽ ലിംബിക് വ്യവസ്ഥ നമ്മെ സഹായിക്കുന്നു. അതുകൊണ്ട് തന്നെ മൈൻസ് ഫുൾനെസ്സിലൂടെ മാറ്റം വരുത്താവുന്ന ഭാഗമാണ് ലിംബിക്ക് വ്യവസ്ഥ. അതുപോലെ ഇൻസുല, സിംഗുലേറ്റ് കോർട്ടക്സ്, ഹിപ്പോകാമ്പസ് തുടങ്ങിയ ഭാഗങ്ങളെയും മൈൻഡ് ഫുൾനെസ് സ്വാധീനിക്കുന്നു. വികാരങ്ങളെ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനുള്ള ശേഷി മൈൻഡ് ഫുൾനെസ് പരിശീലനത്തിലൂടെ നേടിയെടുക്കാം.
മനോരോഗങ്ങൾ ശാരീരിക രോഗങ്ങൾ പോലെ തുടക്കത്തിൽ തന്നെ ചികിത്സിച്ച് മാറ്റാവുന്നതാണ്. മാനസിക രോഗങ്ങളോടുള്ള സോഷ്യൽ സ്റ്റിഗ്മ മാറ്റണം. ബുദ്ധിമുട്ടുകൾ അനുഭവിക്കുമ്പോൾ സൈക്കോളജിസ്റ്റ്, മറ്റ് മനോരോഗ വിദ്ഗധരെ ബന്ധപ്പെട്ട് ശാസ്ത്രീയമായ ചികിത്സകൾ ലഭ്യമാക്കണം.
മാനസികാരോഗ്യം ഒരു സാർവത്രിക മനുഷ്യാവകാശമായി കണക്കാക്കുന്നുവെന്ന് ഉറപ്പാക്കാനുള്ള അറിവും വിഭവങ്ങളും കഴിവും നമുക്കുണ്ട്. ഇത് വിദ്യാഭ്യാസത്തിലും അവബോധത്തിലും തുടങ്ങേണ്ടതാണ്. മാനസികാരോഗ്യത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ചർച്ചകൾ തുറന്നതും വിവേചനരഹിതമാക്കി മാറ്റുന്ന ഒരു സംസ്കാരം നാം വളർത്തിയെടുക്കണം. സഹായം തേടുന്നത് ബലഹീനതയല്ല, ശക്തിയുടെ അടയാളമാണ്.
കൂടാതെ, സർക്കാറുകളും ഓർഗനൈസേഷനുകളും കമ്മ്യൂണിറ്റികളും മാനസികാരോഗ്യ സേവനങ്ങളിൽ ശ്രദ്ധചെലുത്തുകയും അവ എല്ലാവർക്കും ലഭ്യമാക്കുകയും താങ്ങാനാവുന്നതാക്കി മാറ്റുകയും വേണം. അവരവരുടെ മാനസിക രോഗം നിയന്ത്രിക്കുന്നതിന് ആവശ്യമായ പരിചരണവും പിന്തുണയും ആർക്കും നിഷേധിക്കരുത്. അത് കരുണയുടെ മാത്രം കാര്യമല്ല; മനുഷ്യാവകാശത്തിന്‍റെ കാര്യമാണ്.
മാനസികാരോഗ്യം ഏതെങ്കിലും ഒരു പ്രായത്തിലുള്ളവരെ മാത്രം ബാധിക്കുന്നതല്ലെന്ന് ഓർക്കുക. എല്ലാ പ്രായത്തിലുമുള്ളവരെയും ലിംഗഭേദമന്യേ വംശത്തെയും സാമൂഹിക സാമ്പത്തിക പശ്ചാത്തലത്തെയും ബാധിക്കുന്നു. മാനസികമായി ആരോഗ്യകരമായ ജീവിതം നയിക്കാൻ എല്ലാവർക്കും അവസരമുണ്ടെന്ന് ഉറപ്പാക്കേണ്ടത് സമൂഹത്തിന്റെ കൂട്ടായ ഉത്തരവാദിത്തമാണ്.
ഉപസംഹാരമായി, മാനസികാരോഗ്യം ഒരു സാർവത്രിക മനുഷ്യാവകാശമായി അംഗീകരിക്കപ്പെടുന്ന ലോകത്തിനായി നമുക്ക് വാദിക്കാം, അവിടെ ഓരോ വ്യക്തിക്കും ഭയമോ മുൻവിധിയോ കൂടാതെ അവർക്ക് ആവശ്യമായ പരിചരണവും പിന്തുണയും ലഭ്യമാക്കാൻ കഴിയും. അതിലൂടെ മനുഷ്യാവകാശ തത്വങ്ങൾ ഉയർത്തിപ്പിടിക്കുക മാത്രമല്ല, എല്ലാവർക്കും വേണ്ടി ആരോഗ്യകരവും കൂടുതൽ അനുകമ്പയുള്ളതുമായ ലോകത്തെ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുക കൂടിയാണ് നമ്മൾ ചെയ്യുന്നത്. മാനസികാരോഗ്യമുള്ള സമൂഹത്തെ വാർത്തെടുക്കാൻ നമുക്ക് ഒത്തൊരുമിച്ച് പരിശ്രമിക്കാം. എല്ലാവർക്കും സൗഖ്യവും സന്തോഷവും സമാധാനവും നേരുന്നു.
(കോഴിക്കോട് രാമനാട്ടുകരയിൽ ഡോക്ടർ ലാൽസിൽ കൗൺസലിങ് സൈക്കോളജിസ്റ്റ് ആൻഡ് ചീഫ് കൺസൾട്ടന്‍റാണ് ലേഖകൻ)
വായനക്കാരുടെ അഭിപ്രായങ്ങള്‍ അവരുടേത് മാത്രമാണ്, മാധ്യമത്തിേൻറതല്ല. പ്രതികരണങ്ങളിൽ വിദ്വേഷവും വെറുപ്പും കലരാതെ സൂക്ഷിക്കുക. സ്പർധ വളർത്തുന്നതോ അധിക്ഷേപമാകുന്നതോ അശ്ലീലം കലർന്നതോ ആയ പ്രതികരണങ്ങൾ സൈബർ നിയമപ്രകാരം ശിക്ഷാർഹമാണ്. അത്തരം പ്രതികരണങ്ങൾ നിയമനടപടി നേരിടേണ്ടി വരും.