പ്ര​ഫ. ഹാ​നി ബാ​ബു

നീ​തി​ക്കാ​യി നി​ല​കൊ​ണ്ട ആ ​മ​നു​ഷ്യ​ൻ ഒ​മ്പ​തു മാ​സ​മാ​യി ത​ട​വ​റ​യി​ലാ​ണ്​

ഭീ​മ-​കൊ​റേ​ഗാ​വ്​ -എ​ൽ​ഗാ​ർ പ​രി​ഷ​ത്​​ കേ​സി​ൽ കു​റ്റാ​രോ​പി​ത​നാ​യി ഒ​മ്പ​തു മാ​സ​മാ​യി ജ​യി​ലി​ൽ ക​ഴി​യു​ക​യാ​ണ്​ ഡ​ൽ​ഹി സ​ർ​വ​ക​ലാ​ശാ​ല​യി​ലെ മ​ല​യാ​ളി അ​ധ്യാ​പ​ക​ൻ പ്ര​ഫ. ഹാ​നി ബാ​ബു. നീ​തി​നി​ർ​വ​ഹ​ണ​ത്തി​ൽ വ​രു​ന്ന ഓ​രോ ദി​വ​സ​ത്തി​ലെ വൈ​ക​ലും നീ​തി നി​ഷേ​ധ​മാ​ണെ​ന്ന്​ ഓ​ർ​മ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ക​യാ​ണ്​ അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​​​െ​ന്‍റ കു​ടും​ബം

റ്റവും മോശപ്പെട്ട പിഴവ്​ പിഴവാണ്​ ശരിയെന്ന്​ ശഠിക്കലാണ്​. ബികെ-16 കേസിൽ അതാണ്​ സംഭവിച്ചിരിക്കുന്നതും. ഇതിനകം 16 പേരെ അറസ്​റ്റിലാക്കിയ ഭീമ-കൊറേഗാവ്​ -എൽഗാർ പരിഷത്​ കേസ്​ തുടങ്ങുന്നത്​ ഒരു കൊലപാതക ആരോപണ ഗൂഢാലോചനയെന്ന്​ പറഞ്ഞാണ്​, പൊടുന്നനെയത്​ പേഴ്​സനൽ കമ്പ്യൂട്ടറുകളിൽ മറ്റെവിടെ നിന്നോ തിരുകിക്കയറ്റിയ നേരെന്ന്​ ഉറപ്പിക്കാത്ത, സാക്ഷ്യപ്പെടുത്താത്ത കുറെ കത്തിടപാടുകളായി ചുരുങ്ങി. എന്നിട്ട്​ ഭരണകൂടം ഇപ്പോഴും നീതിയെ തടഞ്ഞു നിർത്തുകയാണ്​.

കേസിൽ അറസ്​റ്റ്​ ചെയ്യപ്പെട്ട 12ാമത്തെ വ്യക്​തിയാണ്​ ഡൽഹി സർവകലാശാല അസോസിയറ്റ്​ പ്രഫസർ എം.ടി. ഹാനി ബാബു. അറിയാത്തവർക്കായി പറ​യ​ട്ടെ ഹൈദരബാദ്​ ഇഫ്​ലുവിലും ജർമനിയിലെ കോൺസ്​റ്റാൻസ്​ സർവകലാശാലയിലും ഉപരിപഠനം നടത്തിയ ഭാഷാശാസ്​ത്ര വിദഗ്​ധനാണ്​. സ്വയം സമർപ്പിതനായ വിദ്യാഭ്യാസ-സാമൂഹിക പ്രവർത്തകൻ. അംബേദ്​കറൈറ്റ്​ എന്ന്​ സ്വയം പരിചയപ്പെടുത്തുന്ന അദ്ദേഹം ജീവിതവും പ്രവർത്തനങ്ങളും ചെലവിട്ടതു മുഴുവൻ ജാതിവിരുദ്ധപ്പോരാട്ടത്തിനും സാമൂഹിക നീതിക്കുമായാണ്​. മറ്റുള്ളവരുടെ പ്രശ്​നങ്ങൾക്കും പ്രയാസങ്ങൾക്കും പരിഹാരം കാണാൻ എന്നും ഇറങ്ങി പുറപ്പെടാറുള്ള അദ്ദേഹത്തെ തികഞ്ഞ ജനാധിപത്യബോധവും പരിജ്​ഞാനവുമുള്ള ധിഷണാശാലിയായ സുഹൃത്തായി വിദ്യാർഥികളും പണ്ഡിതരും ഒരുപോലെ സ്​നേഹിക്കുന്നതിന്​ കാരണവും മറ്റൊന്നല്ല.

ഭീമ-കൊറേഗാവ്​ -എൽഗാർ പരിഷത്​ കേസിനെ ചൂഴ്​ന്ന്​ നിൽക്കുന്ന കൊടിയ അനീതിയും ഹാനി ബാബുവിനെ അതിലൊരു കുറ്റാരോപിതനായി ചേർത്ത രീതിയുമെല്ലാം അത്യന്തം അലോസരപ്പെടുത്തുന്നവയാണ്​. അഞ്ചു ദിവസം നീണ്ട ഒരു കഴമ്പുമില്ലാത്ത ചോദ്യം ചെയ്യലിനൊടുവിൽ 28 ജൂലൈ 2020നാണ്​ അദ്ദേഹത്തെ അറസ്​റ്റ്​ ചെയ്യുന്നത്​. ഇതിനു മുന്നോടിയായി വിരട്ടാനുദ്ദേശിച്ച്​ രണ്ട്​ തവണ വീട്ടിൽ റെയ്​ഡ്​ നടത്തി. യു.എ.പി.എ അനുസരിച്ചാവണം, തെളിവുശേഖരണത്തി​ന്‍റെ ചട്ടങ്ങളും നടപടിക്രമങ്ങളു​െമാന്നും പാലിക്കാതെ, ശരിയായ ഒരു ​സെർച്​ വാറൻറ്​ പോലുമില്ലാതെ 2019 സെപ്​റ്റംബറിലും 2020 ആഗസ്​റ്റിലും നടന്ന സുദീർഘ റെയ്​ഡുകളിൽ പുസ്​തകങ്ങൾ, രേഖകൾ, ഇലക്​ട്രോണിക്​ ഉപകരണങ്ങൾ എന്നിവയെല്ലാം എടുത്തുകൊണ്ടുപോയി. പിടിച്ചെടുത്ത ഇലക്​ട്രോണിക്​ ഉപകരണങ്ങളിലെ രേഖകൾ സംബന്ധിച്ച പട്ടികയൊന്നും നൽകാഞ്ഞതിനാൽ അതിൽ കൃത്രിമം കാണിക്കാൻ ആവത്​ അവസരവും അവർക്ക്​ കൈവന്നു. നിയമങ്ങൾ കാറ്റിൽപറത്തി നടത്തിയ തിരച്ചിൽ-പിടിച്ചെടുക്കൽ പ്രക്രിയയും പകർച്ചരോഗം പടരുന്ന ഘട്ടത്തിലെ സമൻസും അറസ്​റ്റുമെല്ലാം എക്കാലത്തും ജനാധിപത്യ മാർഗങ്ങളിൽ അടിയുറച്ചു നിന്ന, നിയമവാഴ്​ചയിൽ ഉറച്ചു വിശ്വസിച്ച ഹാനി ബാബുവി​നെപ്പോലൊരാളോട്​ കാണിച്ച കടുത്ത അനീതിയാണ്​.

തന്നെപ്പോലുള്ള വിചാരണത്തടവുകാരാൽ തിങ്ങിനിറഞ്ഞ മുംബൈയിലെ ജയിലിൽ നിരപരാധിയായ ആ മനുഷ്യൻ ഇതിനകം ഒമ്പതു മാസം ചെലവിട്ടുകഴിഞ്ഞു. അറസ്​റ്റിനു മുമ്പ്​​ നടന്ന ചോദ്യം ചെയ്യലിനിടെ തന്നോട്​ കേസിൽ സാക്ഷിയാവാനും അതിനകം അറസ്​റ്റിലായിരുന്ന ആർക്കോ എതിരെ മൊഴി നൽകാനും എൻ.ഐ.എ ഒാഫിസർമാർ പ്രേരിപ്പിച്ചു കൊണ്ടിരിക്കുന്നതായും അദ്ദേഹം ഞങ്ങളോട്​ പറഞ്ഞിരുന്നു. മറ്റുള്ളവരെ കുടുക്കാൻ കൂട്ടുനിൽക്കാഞ്ഞത്​ ഉദ്യോഗസ്​ഥർക്ക്​ അത്ര പിടിച്ചിട്ടില്ലെന്ന കാര്യം​ അറസ്​റ്റിന്​ മുമ്പ്​ സ്വന്തം ​െമാബൈൽ ഫോണിൽ നിന്ന്​ അവസാനമായി വിളിച്ചപ്പോൾ സൂചിപ്പിച്ചിരുന്നു. ശ്ലാഘ്യമായ സത്യസന്ധത പുലർത്തുന്ന അദ്ദേഹത്തെ ഒര​ു പാഠംപഠിപ്പിച്ചു കളയാമെന്ന്​ എൻ.ഐ.എ തീരുമാനിച്ചിട്ടുണ്ടാവും. കുറ്റാരോപണം മാത്രം മതി അദ്ദേഹത്തെ ഒരു 'മാവോയിസ്​റ്റ്​' ആയി മുദ്രകുത്തി അനിശ്ചിതകാലത്ത്​ തടവറയിലിടാൻ പോന്ന 'തെളിവ്​' എന്ന മട്ടിലാണിപ്പോൾ കാര്യങ്ങൾ. പുതുതായി പിടിയിലായവരെ ചോദ്യം ചെയ്യാനുണ്ടെന്നും തെളിവുകൾ പരിശോധിക്കണമെന്നും ന്യായം പറഞ്ഞ്​ കുറ്റപത്രം സമർപ്പിക്കുന്നത്​ വൈകിക്കാൻ തുണയാവുന്ന പ്രത്യേകമൊരു മാതൃകയിലാണ്​ കേസിലെ 16 അറസ്​റ്റുകളും ആസൂത്രണം ചെയ്​തിരിക്കുന്നത്​.

രാജ്യത്തി​ന്‍റെ പലകോണുകളിലുള്ള, പരസ്​പരം എന്തെങ്കിലും അടുപ്പങ്ങളില്ലാത്ത, ഒരുപോലെ നിരപരാധികളായ 16 പേരെ തടവിൽ വെച്ചിരിക്കുന്ന ഈ കേസ്​ ഒരു പിഴവല്ല എന്ന്​ സ്​ഥാപിക്കാനുള്ള ശ്രമത്തിലാണ്​ ഇപ്പോഴും എൻ.ഐ.എ.

മഹാരാഷ്​ട്രയിലെ ജയിലുകളിൽ കോവിഡ്​ കേസുകൾ കുതിച്ചുയരുന്നത്​ കണ്ട്​ ബോംബേ ഹൈകോടതി സ്വമേധയാ പൊതുതാൽപര്യ വ്യവഹാരം ആരംഭിച്ച ഒരു ഘട്ടത്തിലാണ്​ ഹാനിയുടെ കുടുംബാംഗങ്ങളായ ഞങ്ങൾ ഞങ്ങളുടെ വേദനയും ആകുലതകളും ഈ കുറിപ്പിലൂടെ പങ്കുവെക്കുന്നത്​.

പട്ടികജാതി-വർഗ സമൂ​ഹത്തിനെതിരെ ഡൽഹി സർവകലാശാലയിൽ നിലനിന്നിരുന്ന വിവേചനത്തിന്​ അന്ത്യം കുറിക്കാനും ഒ.ബി.സി സംവരണം ഉറപ്പാക്കാനും അവിശ്രാന്തം പരിശ്രമിച്ച തുടക്കക്കാരിൽ ഒരാളായ ഹാനി ചെയ്​ത ഏക 'അപരാധം' സാമൂഹിക നീതിയും ജാതിവിരുദ്ധപോരാട്ടങ്ങളും സംബന്ധിച്ച അംബേദ്​കർ തത്വങ്ങളോട്​ പുലർത്തിയ കണിശമായ പ്രതിബദ്ധതയാണ്​ എന്ന്​ സംശയലേശമന്യേ പറയാനാവും. സഹപാഠിയായും പിന്നീട്​ സഹപ്രവർത്തകനായും പരിചിതനായിരുന്ന ജി.എൻ. സായിബാബയുടെ ജയിൽ മോചനത്തിന്​ വേണ്ടിയുള്ള കമ്മിറ്റിയിൽ അദ്ദേഹം സജീവമായിരുന്നു. (90 ശതമാനം ശാരീരിക വ്യതിയാനങ്ങളുള്ള സായിബാബ ഇപ്പോഴും ജയിലിൽ ദുരിതപ്പെടുകയാണ്)​. സംവരണം ഉറപ്പാക്കാനോ അതുമല്ലെങ്കിൽ നീതിപൂർണമായ വിചാരണ ലഭിക്കാനുള്ള ഒരു പൗര​ന്‍റെ അവകാശങ്ങൾക്ക്​ വേണ്ടിയോ തികച്ചും നിയമാനുസൃതമായി നടത്തുന്ന പ്രയത്​നങ്ങളെ ക്രിമിനൽ പ്രവർത്തനങ്ങൾക്കും മാവോവാദിബന്ധത്തിനുമുള്ള തെളിവായി വ്യാഖ്യാനിക്കുന്നത്​ നടുക്കുന്നതും ഞെട്ടിക്കുന്നതുമാണ്​. ഈ വിഷയങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രവർത്തനങ്ങളിൽ നിന്നാണ്​​ നീതി നേടിയെടുക്കുന്നതിന്​ വേണ്ട വളഞ്ഞുപുളഞ്ഞ, ദുര്‍ഭരമായ അവസ്​ഥ അദ്ദേഹത്തിന്​ ബോധ്യമാവുന്നതും 2015ൽ നിയമബിരുദമെടുക്കുവാനും തുല്യനീതിക്കുവേണ്ടി നിയമമാർഗങ്ങളിലൂടെ പൊരുതുവാനും പ്രേരിപ്പിച്ചത്​. മാവോയിസ്​റ്റ്​ സഹയാത്രികൻ എന്ന വ്യാജയുക്​തിയെത്തന്നെ ഇത്​ റദ്ദ്​ ചെയ്യുന്നു.

അപര​ന്‍റെ പ്രയാസങ്ങൾക്ക്​ പരിഹാരം തേടുവാനുള്ള സമർപ്പണ മനസ്സ്​​ തടവറക്കുള്ളിലും അദ്ദേഹം തുടരുന്നു. മറ്റുള്ളവർക്ക്​ ഭാഷാ പരിജ്​ഞാനം പകർന്നും, സഹതടവുകാരിൽ നിന്ന്​ ഭാഷകൾ പഠിച്ചും അവർക്ക്​ നിയമഉപദേശങ്ങൾ നൽകിയുമാണ്​ അവിടെ ഹാനി കഴിയുന്നത്.

കൃത്യമായ ഒരു തെളിവുകളും എൻ.ഐ.എ ഇതുവരെ പങ്കുവെച്ചിട്ടില്ല. പിടിച്ചെടുത്ത ഇലക്​ട്രോണിക്​ ഉപകരണങ്ങളുടെ പകർപ്പുകൾ നൽകണമെന്ന ഹാനിയുടെ അപേക്ഷ പരിഗണിക്കുന്നത്​ അനിശ്ചിതമായി വൈകിക്കുക വഴി അദ്ദേഹത്തി​ന്‍റെ നിരപരാധിത്വം തെളിയിക്കുവാനുള്ള അവസരത്തെ തളർത്താൻ ശ്രമിക്കുകയാണ്​. അറസ്​റ്റിലായ 16 പേരിലൊരാളായ റോണ വിൽസ​ന്‍റെ കമ്പ്യൂട്ടറിൽ ഹാക്കറെ ഉപയോഗിച്ച്​ ഫയലുകൾ തിരുകിക്കയറ്റി സുഹൃത്തി​ന്‍റെ ലാപ്​ടോപ്പിലേക്ക്​ കടത്തിവിട്ടുവെന്ന മസാച്യുസെറ്റ്​സിലെ ഡിജിറ്റൽ ഫോറൻസിക്​ സ്​ഥാപനമായ ആർസെനൽ കൺസൾട്ടിങ്​ കണ്ടെത്തിയ സാഹചര്യത്തിലാണ്​ നിഷേധത്തിന്​ തുല്യമായ ഈ വൈകിക്കൽ എന്നത്​ ശ്രദ്ധേയമാണ്​. ആ കണ്ടെത്തലോടെ കേസി​ന്‍റെ പരമമായ തെളിവായി എൻ.ഐ.എ ഉയർത്തിക്കാട്ടുന്ന മാവോയിസ്​റ്റ്​ കത്തിടപാടുകളുടെ സാധുത തന്നെ സംശയാസ്​പദമായിട്ടുണ്ട്​.

ഇത്തരം നിരവധി കണ്ടെത്തലുകൾ പ്രസിദ്ധീകരിക്കപ്പെട്ടിട്ടും കേസിൽ 'തെളിവ്​' ആയി സമർപ്പിക്കപ്പെട്ട രേഖകൾ സംബന്ധിച്ച്​ സ്വതന്ത്ര അന്വേഷണം നടത്താനും ഫോറൻസിക്​ വിശകലനം നടത്താനും കോടതി സ്വമേധയാ നടപടികൾ സ്വീകരിക്കാത്തത്​ അമ്പരപ്പുളവാക്കുന്നു. ഏതൊരു ജനാധിപത്യ വ്യവസ്​ഥയിലും ഉടൻ സാധ്യമാവുന്ന ഇത്തരമൊരു നടപടിയെ വൈകിപ്പിക്കൽ ത​ന്ത്രം വഴി മറികടക്കുന്നത്​ നീതിക്ക്​ മേൽ പ്രഹരമേൽപിക്കാൻ മാത്രമെ സഹായിക്കൂ.

പകർച്ചവ്യാധി പ്രതിസന്ധിയുടെ വെളിച്ചത്തിൽ നിരവധി രാജ്യങ്ങൾ രാഷ്​ട്രീയ തടവുകാരെ മോചിപ്പിക്കുന്നതിനിടയിലും ആരോഗ്യ പ്രശ്​നങ്ങളും ​പ്രായവും പോലും കണക്കിലെടുക്കാതെ അറസ്​റ്റിലായ 16 പേരുടെയും ജാമ്യാപേക്ഷകൾ തുടരെത്തുടരെ നിഷേധിക്കപ്പെടുകയാണിവിടെ. ഓരോ ജയിലുകളിലും നാൾക്ക്​ നാൾ വർധിച്ചു വരുന്ന കോവിഡ്​ കേസുകളും മരണക്കണക്കുകളും ഞങ്ങളെ ഏറെ ആകുലപ്പെടുത്തുന്നുണ്ട്​.

പകർച്ചവ്യാധിയുടെ കാരണം പറഞ്ഞ്​ തുടക്കം മുതലേ ജയിലിൽ അദ്ദേഹത്തെ സന്ദർശിക്കുന്നതിന്​ അനുമതി നിഷേധിച്ചുവരികയാണ്​. പുസ്​തകങ്ങളുൾപ്പെടെയുള്ള പാർസലുകളും കത്തുകൾ അയക്കാനും സ്വീകരിക്കാനുമുള്ള അനുമതി പോലും പല ഘട്ടത്തിലും നിഷേധിക്കപ്പെടുന്നു. ഫോൺവിളികളാവ​ട്ടെ ബന്ധപ്പെട്ട അധികാരികളുടെ ആജ്ഞാനുസരണം നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുന്നുമുണ്ട്​. അടിസ്​ഥാന മനുഷ്യാവകാശങ്ങളുടെ കൊടിയ ലംഘനം എന്നല്ലാതെ ഇതിനെ വിശേഷിപ്പിക്കാനാവില്ല.

നിലവിലെ പകർച്ചവ്യാധി പ്രതിസന്ധി ബാധിക്കാത്ത ഏതെങ്കിലുമൊരു വ്യക്​തിയോ സ്​ഥാപനമോ (കോടതികൾ ഉൾപ്പെടെ) ഉണ്ടാവില്ല. ഭരണഘടന ഉറപ്പുനൽകുന്ന ജനാധിപത്യ അവകാശങ്ങൾ നെഞ്ചിൽ സൂക്ഷിച്ചതി​ന്‍റെ പേരിൽ അറ്റമില്ലാത്ത ക്ലേശങ്ങളിലൂടെ കടന്നുപോകേണ്ടി വന്ന ഹാനി ബാബുവി​ന്‍റെ ഉൾപ്പെടെ വിചാരണത്തടവുകാർ ഈ ഘട്ടത്തിൽ അനുഭവിക്കുന്ന വേദന വാക്കുകൾക്കതീതമാണ്​. ആശയവിനിമയത്തിനു​ പോലും മാർഗങ്ങൾ ഞെരുക്കപ്പെട്ട അവസ്​ഥയിൽ അതി​ന്‍റെ വേദന പതിന്മടങ്ങാവുന്നു. വിരളമായി എത്തുന്ന കത്തുകളിലൊന്നിൽ ഹാനി കുറിച്ചിട്ടത്​ പുറത്ത്​ നമ്മൾ വലിയ പ്രാധാന്യമൊന്നും കൽപിക്കാത്ത പല കാര്യങ്ങളും ജയിലിനുള്ളിൽ അമൂല്യമാണെന്നാണ്​.സ്​റ്റാമ്പ്​, പേപ്പർ, പേന എന്നിവയെല്ലാം ഏറെ വിലപിടിപ്പുള്ളതായി മാറുന്നു. ത​ന്‍റെ ജീവിതം തിരിച്ചു നൽകാൻ കെൽപ്പുള്ള നീതിന്യായ സംവിധാനത്തോടുള്ള പ്രതീക്ഷയും വീഴ്​ചയില്ലാത്ത വിശ്വാസവും അദ്ദേഹത്തി​ന്‍റെ ഓരോ കത്തുകളിലും ഇപ്പോഴും വായിക്കാം.

യു.എ.പി.എ പ്രകാരം അറസ്​റ്റ്​ ചെയ്യപ്പെട്ടവരാണെങ്കിൽപോലും വേഗത്തിലുള്ള വിചാരണ അവരുടെ അവകാശമാണെന്ന്​ ഈയിടെ സുപ്രീംകോടതി തന്നെ അർഥശങ്കക്കിടയില്ലാത്ത വിധം നിരീക്ഷിച്ചതാണ്​.

ആകയാൽ, ഹാനി ബാബുവി​ന്‍റെ കുടുംബാംഗങ്ങളായ ഞങ്ങൾക്ക്​ ബോധിപ്പിക്കാനുള്ളത്​ ഇക്കാര്യങ്ങളാണ്​: 1. ഇലക്​ട്രോണിക്​ ഉപകരണങ്ങളുടെ ക്ലോൺ പകർപ്പുകൾ ഉൾപ്പെടെയുള്ള തെളിവുകൾ ആരോപിതന്​ അടിയന്തരമായി ലഭ്യമാക്കുക- എതിർവാദങ്ങൾക്കും, സ്വതന്ത്ര അന്വേഷണത്തിനും വേഗത്തിൽ വിചാരണ ആരംഭിക്കുന്നതിനും ഇതാവശ്യമാണ്​.

2. നിലവിലെ നിയമങ്ങളുടെ വെളിച്ചത്തിൽ വിചാരണ ആരംഭിക്കും വരെ എല്ലാ ആരോപിതർക്കും ഉടൻ ജാമ്യം അനുവദിക്കുക. അല്ലാത്ത പക്ഷം വക്രവും അധാർമികവുമായ ഒരു ദൂഷിതവലയത്തെ പരിപോഷിപ്പിക്കുന്നതിൽ നീതിന്യായ വ്യവസ്​ഥ തന്നെ ഹേതുവായി മാറിയേക്കും

എന്ന്​

ഭാര്യ: ജെനി

മകൾ: ഫർസാന

മാതാവ്​: ഫാത്തിമ

സഹോദരങ്ങൾ: എം.ടി ഹരീഷ്​, എം.ടി. അൻസാരി

Tags:    
News Summary - The man who stood up for justice has been in prison for nine months.

വായനക്കാരുടെ അഭിപ്രായങ്ങള്‍ അവരുടേത്​ മാത്രമാണ്​, മാധ്യമത്തി​േൻറതല്ല. പ്രതികരണങ്ങളിൽ വിദ്വേഷവും വെറുപ്പും കലരാതെ സൂക്ഷിക്കുക. സ്​പർധ വളർത്തുന്നതോ അധിക്ഷേപമാകുന്നതോ അശ്ലീലം കലർന്നതോ ആയ പ്രതികരണങ്ങൾ സൈബർ നിയമപ്രകാരം ശിക്ഷാർഹമാണ്​. അത്തരം പ്രതികരണങ്ങൾ നിയമനടപടി നേരിടേണ്ടി വരും.