ലി​ബ​ർ​ഹാ​ൻ ക​മീ​ഷ​ൻ; പ​തി​നാ​റ​ര വ​ർ​ഷം,48 കാ​ലാ​വ​ധി നീ​ട്ട​ൽ, എ​ട്ടു കോ​ടി ചെ​ല​വ്

1992 ഡി​സം​ബ​ർ ആ​റി​ന്​ ബാ​ബ​രി മ​സ്​​ജി​ദ്​ ത​ക​ർ​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന​തി​ലേ​ക്ക്​ ന​യി​ച്ച സാ​ഹ​ച​ര്യ​ം അ​ന്വേ​ഷി​ക്കാ​നാ​ണ്​ പി.​വി. ന​ര​സിം​ഹ റാ​വു സ​ർ​ക്കാ​ർ, ജ​സ്​​റ്റി​സ്​ മ​ൻ​മോ​ഹ​ൻ സി​ങ്​ ലി​ബ​ർ​ഹാ​ൻ ക​മീ​ഷ​നെ നിയോഗിച്ചത്​. പ​ര​മാ​വ​ധി മൂ​ന്നു​മാ​സ​ത്തി​ന​കം റി​പ്പോ​ർ​ട്ട്​ സ​മ​ർ​പ്പി​ക്കു​മെ​ന്ന്​ അ​ന്ന​ത്തെ ആ​ഭ്യ​ന്ത​ര സെ​ക്ര​ട്ട​റി മാ​ധ​വ്​ ഗോ​ഡ്​​ബോ​ൾ  ഉ​ത്ത​ര​വി​റക്കി.എ​ന്നാ​ൽ, 48 ത​വ​ണ കാ​ലാ​വ​ധി നീ​ട്ടി​യ ക​മീ​ഷ​ൻ 900 പേ​ജു​ള്ള റി​പ്പോ​ർ​ട്ട്​ സ​മ​ർ​പ്പി​ച്ച​ത്​ പ​തി​നാ​റ​ര വ​ർ​ഷ​ത്തി​നു​ശേ​ഷം 2009 ജൂ​ൺ 30ന്. ​സ്വ​ത​ന്ത്ര ഇ​ന്ത്യ​യു​ടെ ച​രി​ത്ര​ത്തി​ലെ അ​ന്വേ​ഷ​ണ കാ​ലാ​വ​ധി ഏ​റ്റ​വും നീ​ണ്ട ക​മീ​ഷ​ൻ എ​ന്ന റെ​ക്കോ​ഡ്​ ലി​ബ​ർ​ഹാ​ൻ സ്വ​ന്ത​മാ​ക്കി. റി​പ്പോ​ർ​ട്ടി​ന്​ സ​ർ​ക്കാ​ർ  ചെ​ല​വ​ഴി​ച്ച​ത്​ എ​ട്ടു കോ​ടി.​

ക​മീ​ഷ​ൻ 399 സി​റ്റി​ങ്ങു​ക​ൾ ന​ട​ത്തി. മു​ൻ പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി പി.​വി. ന​ര​സിം​ഹ റാ​വു, ബി.​ജെ.​പി നേ​താ​ക്ക​ളാ​യ എ​ൽ.​കെ. അ​ദ്വാ​നി, മു​ര​ളി മ​നോ​ഹ​ർ ​േജാ​ഷി, ക​ല്യാ​ൺ സി​ങ്, ഉ​മാ​ഭാ​ര​തി, വി​ശ്വ​ഹി​ന്ദു പ​രി​ഷ​ത്ത്​​ നേ​താ​വ്​ അ​ശോ​ക്​ സിം​ഗാ​ൾ, കോ​ൺ​ഗ്ര​സ്​ നേ​താ​വ്​ അ​ർ​ജു​ൻ സി​ങ്​, മു​ൻ യു.​പി മു​ഖ്യ​മ​ന്ത്രി മു​ലാ​യം സി​ങ്​ ​യാ​ദ​വ്​ എ​ന്നീ ഉ​ന്ന​ത​രെ ക​മീ​ഷ​ൻ വി​സ്​​ത​രി​ച്ചു. 
മു​ൻ പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി വി.​പി. സി​ങ്​, മു​ൻ ബം​ഗാ​ൾ മു​ഖ്യ​മ​ന്ത്രി ജ്യോ​തി ബ​സു, ബി.​ബി.​സി ജേ​ണ​ലി​സ്​​റ്റ്​ മാ​ർ​ക്ക്​ ടു​ളി, ആ​ർ.​എ​സ്.​എ​സ്​ നേ​താ​വ്​ ​െക.​എ​സ്. സു​ദ​ർ​ശ​ൻ തു​ട​ങ്ങി നൂ​റി​ലേ​റെ സാ​ക്ഷി​ക​ളെ​യും ലി​ബ​ർ​ഹാ​ൻ വി​സ്​​ത​രി​ച്ചു. 2009 ന​വം​ബ​ർ 24ന്​ ​ആ​ഭ്യ​ന്ത​ര​മ​ന്ത്രി​യാ​യി​രു​ന്ന പി. ​ചി​ദം​ബ​രം​ ക​മീ​ഷ​ൻ റി​പ്പോ​ർ​ട്ട്​ സ​ഭ​യി​ൽ വെ​ച്ചു.

ക​ണ്ടെ​ത്ത​ലു​ക​ൾ 

• പള്ളി ത​ക​ർ​ത്ത​തി​ന്​ എ​ൽ.​കെ. അ​ദ്വാ​നി, മു​ര​ളി മ​നോ​ഹ​ർ ജോ​ഷി, അ​ട​ൽ ബി​ഹാ​രി വാ​ജ്​​പേ​യി,  ക​ല്യാ​ൺ സി​ങ്, ഉ​മ ഭാ​ര​തി, ഗോ​വി​ന്ദാ​ചാ​ര്യ, ശ​ങ്ക​ർ സി​ങ്​​ വ​ഗേ​ല ​ എ​ന്നി​വ​ര​ട​ക്കം 68 സം​ഘ്​​പ​രി​വാ​ർ നേ​താ​ക്ക​ൾ കു​റ്റ​ക്കാ​ർ. പ​ള്ളി ത​ക​ർ​ക്ക​ലി​​​െൻറ മു​ഖ്യ ശി​ൽ​പി ആ​ർ.​എ​സ്.​എ​സ്.​ ​ 
• മ​സ്​​ജി​ദ്​ ത​ക​ർ​ക്കാ​നു​ള്ള ഗൂ​ഢാ​ലോ​ച​ന​ക്ക്​ എ​ല്ലാ ഒ​ത്താ​ശ​യും ചെ​യ്​​ത​ത്​ ക​ല്യാ​ൺ സി​ങ്ങി​​​െൻറ നേ​തൃ​ത്വ​ത്തി​ലു​ള്ള ബി.​ജെ.​പി സ​ർ​ക്കാ​ർ. പ​ള്ളി ത​ക​ർ​ക്കു​ന്ന​തി​ന്​ മു​മ്പും അ​തി​നു​ശേ​ഷ​വും മു​ഖ്യ​മ​ന്ത്രി എ​ന്ന നി​ല​യി​ൽ സ്വീ​ക​രി​ക്കേ​ണ്ട ന​ട​പ​ടി​ക​ൾ ക​ല്യാ​ൺ സി​ങ്​​ കൈ​ക്കൊ​ണ്ടി​ല്ല. ക​ർ​സേ​വ​ക​ർ അ​യോ​ധ്യ​യി​ൽ മു​സ്​​ലിം​ക​ളെ ആ​ക്ര​മി​ച്ച സ​മ​യ​ത്തും പൊ​ലീ​സി​നെ നി​യോ​ഗി​ക്കാ​ൻ സി​ങ്​ ത​യാ​റാ​യി​ല്ല. 
• ക​ർ​സേ​വ​ക​ർ പ​ള്ളി ത​ക​ർ​ക്കു​േ​മ്പാ​ൾ യു.​പി സ​ർ​ക്കാ​ർ നി​യോ​ഗി​ച്ച ഉ​ന്ന​ത ഉ​ദ്യോ​ഗ​സ്​​ഥ​രും പൊ​ലീ​സു​കാ​രും നി​ശ്ശ​ബ്​​ദം നോ​ക്കി​നി​ന്നു. സ​ർ​ക്കാ​ർ ആ​ർ.​എ​സ്.​എ​സി​നെ ക​യ​റൂ​രി വി​ട്ടു.എ​ല്ലാം അ​റി​ഞ്ഞി​ട്ടും ഒ​ന്നു​മ​റി​യാ​ത്ത​വ​രെ​പ്പോ​ലെ ന​ടി​ച്ച വാ​ജ്​​പേ​യി, അ​ദ്വാ​നി, മു​ര​ളി മ​നോ​ഹ​ർ ജോ​ഷി എ​ന്നി​വ​രെ ജ​സ്​​റ്റി​സ്​ ലി​ബ​ർ​ഹാ​ൻ ‘വ്യാ​ജ മി​ത​വാ​ദി​ക​ൾ’ എ​ന്ന്​ വി​മ​ർ​ശി​ച്ചു.
• 1992ൽ ​കേ​ന്ദ്ര​ത്തി​ൽ അ​ധി​കാ​ര​ത്തി​ലി​രു​ന്ന പി.​വി. ന​ര​സിം​ഹ റാ​വു ഗ​വ​ൺ​മ​​െൻറി​നെ ലി​ബ​ർ​ഹാ​ൻ ഒ​രു വി​ധ​ത്തി​ലും കു​റ്റ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​ല്ല. 1992ൽ ​യു.​പി​യി​ൽ രാ​ഷ്​​ട്ര​പ​തി ഭ​ര​ണം ഏ​ർ​പ്പെ​ടു​ത്താ​തി​രു​ന്ന റാ​വു ഗ​വ​ൺ​മ​​െൻറി​നെ അ​ദ്ദേ​ഹം ന്യാ​യീ​ക​രി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്​​തു.