സത്യവും ധർമവും 

രാമായണത്തി​​​െൻറ നിരതിശായിയായ പ്രചാരത്തിനും വശ്യതക്കും കാരണം എന്താണ്​? ഒന്നാമത്​, അതിൽ നിറയുന്ന മനുഷ്യാംശമാണ്​. വാല്​മീകിയുടെ രാമൻ ഉത്തമപുരുഷനാണ്, എഴുത്തച്ഛ​‍​​െൻറ രാമൻ അവതാര പുരുഷനും. രണ്ടിലും മനുഷ്യകഥയാണ്​ മുഖ്യപ്രതിപാദ്യം. മനുഷ്യ​​​െൻറ വികാരവിചാരങ്ങളുടെ സമസ്​തമേഖലകളെയും അതിൽ നമുക്ക്​ അനുഭവിക്കാൻ കഴിയുന്നു.  ശോകാനുഭവങ്ങളുടെ സഹയാത്രയിലൂടെ പഠിതാവിന്​ ലഭിക്കുന്ന ശക്തിയും ശാന്തിയുമാണ്​ രാമായണത്തി​​​െൻറ വശ്യതക്ക്​  മറ്റൊരു കാരണം. തീരാവിരഹമഹാഗ്​നിയുമായിട്ടാണ്​ രാമൻ സീതയെ  തേടി വനത്തി​ൽ അലയുന്നത്​. പാതിവ്രത്യത്തി​​​െൻറ പ്രതീകമായിട്ടും അന്യപുരുഷനാൽ അപഹരിക്കപ്പെട്ട  ദുഃഖം സീതക്ക്; ഒടുവിൽ രാമനാൽ ഉപേക്ഷിക്കപ്പെടു​േമ്പാഴുള്ള ദുഃഖവും. രാമായണത്തിലെ  ദുഃഖാനുഭവവിവരണങ്ങൾ സാധാരണക്കാര​​​െൻറ ദ​​ുഃഖാനുഭവങ്ങൾക്ക്​ ശമനമുണ്ടാക്കുന്നു, അല്ലെങ്കിൽ  അവയെ നിസ്സാരവത്​കരിക്കുന്നു. 

ഭാരതീയ സങ്കൽപമനുസരിച്ച്​ പരമപുരുഷാർഥം മോക്ഷമാണ്. ധർമത്തിലൂടെ അർഥവും കാമവും  ആർജിച്ച്​ മോക്ഷം അനുഭവിക്കുക, അല്ലെങ്കിൽ സാക്ഷാത്​കരിക്കുക. ഇതിന്​ ഒരു വഴിയേ ഉള്ളൂ, ത്യാഗം. പ്രിയപ്പെട്ടതെല്ലാം ത്യജിക്കു​േമ്പാഴുണ്ടാകുന്ന ആനന്ദം. അതു​ രാമനുണ്ടാകുന്നതുപോലെ മറ്റൊരാൾക്കും  ഉണ്ടാകുന്നില്ല. അതാണ്​ രാമനെ ഉത്തമ പുരുഷനാക്കുന്നത്​. ഭരതൻ രാജ്യം ഭരിക്ക​െട്ട എന്നുപറയുന്ന രാമൻ ‘രാജ്യമുപേക്ഷിപ്പതിന്നു ഞാനും മതി’ എന്നു പറയു​േമ്പാൾ ഉത്തമ പുരുഷലക്ഷണം കാണിക്കുന്നു.  രാജ്യമുപേക്ഷിച്ച്​, സീതയെ ഉപേക്ഷിച്ച്​, ലക്ഷ്​മണനെ ഉപേക്ഷിച്ച്​, ഒടുവിൽ സ്വന്തവും ബന്ധവും എല്ലാം ത്യജിച്ച്​, സരയൂ നദിയുടെ തീരത്തുനിൽക്കുന്ന ആത്മാരാമനായ രാമ​​​െൻറ ഹൃദയത്തിലേക്ക്​ നോക്കാൻ  പ്രാപ്​തരാകു​േമ്പാഴാണ്​ നമ്മളും പൂർണ മനുഷ്യരാവുക. 

രാമായണം നൽകുന്ന മൂല്യബോധമാണ്​ മറ്റൊരു ഘടകം. സഹോദരബന്ധം, പിതൃ-പുത്രബന്ധം,  ഭാര്യാഭർതൃബന്ധം, പുത്രധർമം, രാജധർമം, ജനധർമം, സത്യപാലനം ഇവയുടെയൊക്കെ ഉദാത്തമാതൃകകൾ നമുക്ക്​ രാമായണത്തിൽ കാണാം. തിന്മയുടെമേൽ നന്മനേടുന്ന ശാശ്വതമായ വിജയം  മനുഷ്യജീവിതത്തെ ഉദാത്തമാക്കുന്നതിനു​ സഹായിക്കുന്നു. കർമണ്യതയാണ്​ ഇനിയൊരു സൗഭാഗ്യരഹസ്യം. കർമണ്യതയുടെ ഉദ്​ഘോഷണം രാമായണത്തിലുടനീളമുണ്ട്​. ഫലം ഇച്ഛിക്കാതെ കർമം ചെയ്യുക. മനുഷ്യ​​​െൻറ കർമശേഷിയെ അടിക്കടി  വർധിപ്പിക്കാൻ രാമായണത്തിന്​ കഴിയുന്നു. ഒതുങ്ങിക്കൂടിയിരുന്ന ഹനുമാനെ സമുദ്രതരണോദ്യുക്തനാക്കുന്ന ഭാഗം ഉത്തമോദാഹരണം. രാമകഥയുടെ ഏകാഗ്രഹതയാണ്​ മറ്റൊരു സവിശേഷത. അതു​ മഹാഭാരതകഥയെയോ ബൃഹത്​കഥയെയോ  ഒക്കെ അപേക്ഷിച്ച്​ ഋജുവും ലളിതവുമാകുന്നു. 

രാമായണം നൽകുന്ന ധർമബോധമാണ്​ മറ്റെല്ലാ ഗുണത്തിനും മീതെ എന്നു പറയണം. രാമൻ ധർമത്തി​​​െൻറ  മൂർത്തരൂപമാണ്​. ‘കോനസ്​മിൻ സാ​മ്പ്രതം ലോകേ ഗുണവാൻ കശ്ചവീര്യവാൻ? ’ എന്നത്​ ഒരു ചോദ്യമല്ല,  ഒരുത്തരമാണ്​. എല്ലാവരും രാമനെ മാതൃകയാക്കാനാണ്​ വാല്​മീകി ഉപദേശിക്കുന്നത്​. തലകുത്തിനിന്ന്​ രാമായണം വായിക്കുന്നവരുടെ കാലമാണിത്​. അവർ കാണേണ്ടത്​ കാണാതെ ​േപാകുന്നു  കേൾക്കേണ്ടത്​ കേൾക്കാതെ ​േപാകുന്നു. സ്വന്തം വൈകൃതങ്ങൾ രാമായണത്തിൽ കുത്തിനിറക്കുന്നു. ആരു​  വിചാരിച്ചാലും ചീത്തയാക്കാൻ കഴിയാത്ത വിശുദ്ധഗ്രന്ഥമാണ്​ രാമായണം. മഹാകവി രവീന്ദ്രനാഥ ടാ​േഗാർ  പറഞ്ഞതു​പോലെ, ഭാരതീയ ജീവിതവും ഭാരതീയ സാഹിത്യവും ഇന്നും രാമായണത്തി​​​െൻറ താളലയങ്ങളിൽ  തങ്ങളുടെ നാഡീസ്​പന്ദനം കേട്ടുകൊണ്ടിരിക്കുന്നു.