പിപലാന്ദ്രി: ഇന്ത്യയിലെ പെണ്ണരശ് നാട്​

ശ്യാം സുന്ദർ പലിവാൽ തൊണ്ടിൽ ഉറക്കെ മേടിയതിനു പിന്നാലെ ശോണവർണത്തിലുള്ള വിത്തുകൾ തുള്ളികളായി പെയ്​തു. അവ കൈവെള്ളയിൽ ചേർത്തുപിടിച്ച്​​​, പരിശോധനക്കായി എനിക്കു നേരെ വെച്ചുനീട്ടി.

ഈ ചെടിയിൽ നിന്ന്​ ലഭിക്കുന്ന സിന്ദുരമാണ്​ മതപര, സൗന്ദര്യവർധക ആവശ്യങ്ങൾക്കായി ഇന്ത്യയിൽ വ്യാപകമായി നെറ്റിയിൽ​ ചാർത്തുന്നത്​. ​പ്രദേശത്ത്​ പൊതുവെ ഈ ചെടികൾ വളരാറില്ല. പക്ഷേ, രാജസ്​ഥാനിൽ പരസ്​പരം ഇഴചേർന്നു നിൽക്കുന്ന ആറു ഗ്രാമങ്ങളി​െലാന്നായ പിപലാന്ദ്രിയിൽ അടുത്തായി ഇത്​ ഇടതൂർന്ന്​ വളരുന്നു​.

അതിന്‍റെ കഥ വിശദമായി തന്നെ പറയാം​. സർപഞ്ച്​ അഥവാ ഗ്രാമമുഖ്യനായി പാലിവാൽ ചുമതലയേൽക്കുന്ന 2005ൽ​ മാർബ്​ൾ വ്യവസായം പതിയെ ഈ മലനിരകളിൽ നിന്ന്​ കുടിയിറങ്ങിയിരുന്നു. പരിസരങ്ങൾ ഉണങ്ങിക്കടിച്ചു നിൽപാണ്​. പൊഴിഞ്ഞ്​ ഉണങ്ങുകയാണ്​ തരുലതാദികൾ. ഇന്ത്യയിൽ മറ്റു ചിലയിടങ്ങളെ പോലെ പെൺകുട്ടികളെ സാമ്പത്തിക ഭാരമായി ​ഇവിടെയും കുടുംബങ്ങൾ വിശ്വസിച്ചു പോന്നു​. പിതാക്കൾക്കൊപ്പം അധ്വാനിക്കുന്ന ആൺകുട്ടികളോളം അവർക്ക്​ വിലയുണ്ടാകില്ലെന്നത്​ സ്വാഭാവികം.

അങ്ങനെ, 2007ൽ പാലിവാലിന്‍റെ 17കാരിയായ മകൾ കിരൺ നിർജലീകരണം ബാധിച്ച്​ മരണത്തിന്​ കീഴടങ്ങുന്നു. ഹൃദയം തകർന്ന കുടുംബം അവളുടെ ഓർമക്കായി ഗ്രാമത്തിന്‍റെ പ്രവേശന കവാടത്തിൽ കിരണിന്‍റെ പേരിട്ട്​ ഒരു ചെടി നട്ടു. താൻ ചെയ്​ത സുകൃതം എന്തുകൊണ്ട്​ എല്ലാവരിലേക്കും പടർന്നുകൂടാ എന്നായി സർപഞ്ച്​ പാലിവാലിന്‍റെ അടുത്ത ചിന്ത. ഗ്രാമീണർ അത്​ ഏറ്റെടുക്കുകയും​ ചെയ്​തു. പിപലാന്ദ്രിയിൽ ഇപ്പോൾ ഒരു പെൺകുഞ്ഞ്​ പിറന്നാൽ 111 ചെടികൾ മണ്ണിലമർന്ന്​​ പുതിയ ജീവിതം തുടങ്ങും. മതപരമായി സവിശേഷമാണ്​ അവർക്ക്​ ഈ അക്കം. ഈ ചെടികൾ പെൺകുഞ്ഞുങ്ങൾക്ക്​ ആദരം മാത്രമല്ല, പരിസരത്തിന്​ ഉണർവുമാണ്​.

'ഒരു പെൺകുട്ടിയ​ുടെ പേരിലാവാമെങ്കിൽ എന്തുകൊണ്ട്​ എല്ലാ പെൺകുട്ടികളുടെ പേരിലുമായിക്കൂടാ?''- പാലിവാൽ ചോദിക്കുന്നു. പരിസരത്തിപ്പോൾ മൂന്നര ലക്ഷം ചെടികളുണ്ട്​. മുമ്പ്​ ഊഷരമായി കിടന്ന 1,000​ ഹെക്​ടറിൽ മാങ്ങയും നെല്ലിക്കയും ചന്ദനവും ആര്യവേപ്പും ബോധിയും മുതൽ മുള വരെ സമൃദ്ധമായുണ്ട്​. പിപലാന്ദ്രി തുടക്കമിട്ട ലളിതമായ ആശയം അടുത്തിടെ പ്രവിശാലമായ ഒരു പരിസ്​ഥിതി- ഫെമിനിസ്റ്റ്​ പ്രസ്​ഥാനത്തിലേക്ക്​ വളർന്നു. ചെടികൾ മാത്രമല്ല ഇവിടെ വളരുന്നത്​, വലിയ ആശയങ്ങൾ കൂടിയാണ്​. പെൺകുട്ടികളെ 18 വയസ്​ തികയാതെ, സ്​കൂൾ വിദ്യാഭ്യാസം പൂർത്തിയാക്കാതെ വിവാഹം ചെയ്​തു നൽകില്ലെന്ന്​ പെൺകുട്ടികളുടെ രക്ഷിതാക്കൾ സത്യവാങ്​മൂലം സമർപിക്കുന്നതാണ്​ അതിലൊന്ന്​. 18 വയസ്സായാൽ പിൻവലിക്കാവുന്ന ഫിക്​സഡ്​ ഡെപോസിറ്റായി 31,000 രൂപ മകളുടെ പേരിൽ അക്കൗണ്ട്​ തുറന്ന്​ നി​േക്ഷപിക്കുന്നതാണ്​ മറ്റൊന്ന്​. വിദ്യാഭ്യാസത്തിനോ വിവാഹത്തിനോ അവൾക്ക്​ അത്​ ഉപയോഗിക്കാം. അതിലേറെ, പച്ചയുടുത്തുനിൽക്കുന്ന പിപലാന്ദ്രി ഗ്രാമമിപ്പോൾ രാജ്യത്തെ എങ്ങനെ ഹരിതാഭമാക്കാമെന്നും ജലം എങ്ങനെ കൈകാര്യം ചെയ്യാമെന്നും കാണിച്ചുതരുന്ന ജീവത്തായ പാഠമാണ്​.

ഇലകൾ കുമിഞ്ഞു കിടക്കുന്ന താഴ്​ഭാഗത്തു കൂടി- പാമ്പിനെയും തേളിനെയും കരുതണമെന്ന്​ മുന്നറിയിപ്പും നൽകിയിരുന്നു- പാലിവാലിനൊപ്പം നടന്നെത്തിയത് ഗ്രാമ പ്രവേശനത്തിലെ​ ​അത്ര തടിയില്ലാത്ത ഒരു കദമ്പ്​ മരത്തിനടുത്താണ്​. ആദ്യമായി അദ്ദേഹം നട്ട ചെടിയാണിത്​. ചുറ്റും വേരുപടർത്തി അനേകം ചെടികൾ വേറെയുമുണ്ടിപ്പോൾ.

പിറന്ന പെൺകുഞ്ഞിനായി ഓരോ വർഷവും 111 ചെടികൾ നടന്നതിനൊപ്പം മൺസൂൺ കാലമായ ആഗസ്റ്റിൽ തൊട്ടുമുമ്പുള്ള 12 മാസത്തിൽ പിറന്ന പെൺകുട്ടികൾക്കായി പ്രത്യേക ചെടി നടീൽ മാമാങ്കവും നടത്തിവരാറുണ്ട്​. 5,500 അംഗങ്ങളു​ള്ള കുടുംബത്തിൽ ഓരോ വർഷവും 60ഓളം പെൺകുട്ടികൾ പിറക്കാറൂണ്ടെന്ന്​ പാലിവാൽ പറയുന്നു. മുതിർന്ന ​െപൺകുട്ടികൾ രക്ഷാബന്ധൻ ഉത്സവ ദിനത്തിൽ തങ്ങളുടെ സ്വന്തം ചെടികൾക്ക്​ രാഖി കെട്ടുന്ന പതിവുമുണ്ട്​. ഇതേ ദിവസം, ഗ്രാമം കാണാനെത്തുന്ന മറ്റു സർപഞ്ചുമാരെ പേരാൽ മരത്തിനു ചാരെഇരുത്തി പരിസ്​ഥിതി സംരക്ഷണ പ്രതിജ്​ഞ എടുപ്പിക്കുന്നതും പതിവ്​.

''ചരിത്രപരമായി ഈ ഗ്രാമം പോരാളികൾക്കു പേരുകേട്ടതാണ്​. ഒരിക്കലും തോൽവി സമ്മതിക്കാത്തവർ. അതുകൊണ്ട്​ ഞങ്ങളും കീഴടങ്ങില്ല''- പാലിവാൽ പറയുന്നു. അനുബന്ധമായി പഴയകാല രാജാക്കന്മാരുടെ പേരുകളും നിരത്തുന്നു​, അദ്ദേഹം. ''അന്നവർ പൊരുതി ജയിച്ചത്​ ആക്രമണങ്ങളെയാണ്​, ഇന്നിപ്പോൾ രോഗത്തോടും പരിസ്​ഥിതി മലിനീകരണത്തോടുമാണ്​ പോരാട്ടമെന്ന വ്യത്യാസം മാത്രം''. പിപലാന്ദ്രിയിൽ മര സമൃദ്ധിയായതോടെ, ഭൂഗർഭ ജലവും ഉയർന്നിട്ടുണ്ട്​. സ്​ത്രീകളുടെ പദവി കൂടിയതാണ്​ അതിലേറെ വലിയ കാര്യം. 14 കാരിയായ നികിത പാലിവാൽ (ശ്യാം സുന്ദറിന്‍റെ ബന്ധുവല്ല) സ്വന്തം പേരിൽ ചെടി നട്ട ആദ്യകാല പെൺകുട്ടികളിൽ ഒരുവളാണ്​. അവൾക്കിപ്പോൾ ഡോക്​ടറാകാനാണ്​ മോഹം. ''നാം സ്വന്തം കാലിൽ നിൽക്കാൻ ശേഷിയുള്ളവരാകണം''- അവൾ പറയുന്നു.

''നിരന്തരം കർമ മുഖത്തുണ്ടെങ്കിൽ ഫലം തീർച്ച. കൂടെ ജനമുണ്ടാകും''- ശ്യാം സുന്ദറിന്‍റെ വാക്കുകൾ. സത്യമായും ഒരു ഗ്രാമം തന്നെ കൂടെയുണ്ട്​. അന്ന്​ രാവിലെ ഒരു സംഘം സ്​ത്രീകൾ ചെടി നടാനായി തട​െമാരുക്കുന്ന തിരക്കിലാണ്​. വർഷത്തി​ൽ ഒരിക്കലേ ചടങ്ങായി ചെടി നടൽ നടക്കൂ എങ്കിലും ഒരുക്കങ്ങൾ വർഷം മുഴുവനുണ്ടാകും. തിളക്കമുള്ള ചുവന്ന സാരിയുടുത്ത നാനുഭായ്​ പാലിവാൽ പറയുന്നത്​, തനിക്ക്​ രണ്ട്​ ആൺമക്കളാണെങ്കിലും ഇപ്പോൾ കൊച്ചുമക്കളായെങ്കിലും പെൺകുട്ടികൾ ഉണ്ടാകാനുള്ള പ്രാർഥനയിലാണെന്നാണ്​.

''മുമ്പ്​ അവർ ഭാരമായാണ്​ ഗണിക്കപ്പെട്ടിരുന്നത്​. ഇപ്പോൾ എല്ലാം മാറി''- അവർ പറയുന്നു. ആൺകുട്ടികൾ വേണമെന്ന്​ കുടുംബങ്ങൾക്കിപ്പോൾ നിർബന്ധങ്ങളില്ല. ചുറ്റും പടർന്നുകിടക്കുന്ന മരങ്ങളിലേക്ക്​ കണ്ണുപായിച്ച്​ നാനുഭായി ഓർമിപ്പിക്കുന്നു. ഒരു കൊച്ചുഗ്രാമമായിരുന്നിടത്തു നിന്ന്​ വളർന്ന്​ തൊഴിലും വരുമാനവും നൽകുന്ന അവസ്​ഥയിലേക്ക്​ പിപലാന്ദ്രി മാറിയതും അവർ ഓർക്കുന്നു.

പെൺകുട്ടികളെ ആദരിക്കുകയും പരിസ്​ഥിതി സംരക്ഷണവും മാത്രമല്ല, വനവത്​കരണവും കുടുംബങ്ങൾക്ക്​ വരുമാന വർധനയുമൊക്കെയായി ഈ ഗ്രാമീണ പദ്ധതി വളർച്ച പ്രാപിച്ചിരിക്കുന്നു. എല്ലാവർക്കും വ്യവസായ ലോകത്ത്​ തൊഴിൽ ലഭിക്കാൻ സാധ്യത കുറവാണെന്ന്​ ശ്യാം സുന്ദർ പറയുന്നു. പ്രകൃതി വിഭവങ്ങളിൽ നിന്ന്​ തൊഴിൽ കണ്ടെത്തുകയാണ്​ ലക്ഷ്യം.

വനിതകൾക്കായി സഹകരണ സ്​ഥാപനങ്ങൾ ഗ്രാമത്തിൽ ആരംഭിച്ചുകഴിഞ്ഞു. കറ്റാർ വാഴയിൽ നിന്ന്​ ജ്യൂസ്​, ഭക്ഷ്യ വിഭവങ്ങൾ, ജെല്ലുകൾ തുടങ്ങിയവ ഉണ്ടാക്കി വിൽപനയാണ്​ ആദ്യപടിയായി തുടങ്ങിയത്​. നെല്ലിക്ക, മുള, തേൻ തുടങ്ങിയവ കൂടി ഇതിന്‍റെ ഭാഗമാക്കാൻ പദ്ധതിയുണ്ട്​. അതിന്​ ചെടികൾ നട്ടുകഴിഞ്ഞു. ഗ്രാമത്തിൽ ജനിക്കുന്നവർക്കായി മാത്രമല്ല, മരണം നടന്നാലും ചെടി നടുന്ന പതിവുണ്ട്​. 11 ചെടികളാണ്​ മരിച്ചവരുടെ ഓർമ പേറി ഉയിരെടുക്കുക. മുമ്പ്​ ഖനനത്തിനായി വ്യാപകമായി കൈയേറി പിന്നീട്​ വി​േട്ടച്ചുപോയ പൊതു സ്​ഥലങ്ങളിലാണ്​ ഇവ നടുക. 'ഖനനം നടന്ന ഇടങ്ങളെല്ലാം നാമാവശേഷമായിട്ടുണ്ട്​''- അദ്ദേഹം പറയുന്നു. മണ്ണിനെ വീണ്ടെടുക്കാനാണ്​ നാടിന്‍റെ കൂട്ടായ ശ്രമം.

ജലമൊഴുകുന്ന നാടായി മാറ്റിയെടുക്കൽ കൂടി അതിന്‍റെ ഭാഗമായി നടക്കുന്നുണ്ട്​. കുഴിയെടുത്തും ബണ്ടും കൊച്ചുഅണക്കെട്ടും നിർമിച്ചുമാണ്​ ജല സംരക്ഷണത്തിന്‍റെ ഒന്നാം പർവം. 'പിപലാന്ദ്രി മോഡൽ' സംസ്​ഥാനമൊട്ടുക്കും വ്യാപിപ്പിക്കാൻ ലക്ഷ്യമിട്ട്​ 2018ൽ രാജസ്​ഥാൻ സർക്കാർ ​പ്രത്യേക പരിശീലന കേന്ദ്രം തുടങ്ങിയിരുന്നു. മറ്റു ജില്ലക്കാരായ എഞ്ചിനിയർമാർ, ഉദ്യോഗസ്​ഥർ, താമസക്കാർ എന്നിവരടങ്ങിയ സംഘം നേരി​ട്ടെത്തിയാണ്​ പിപലാന്ദ്രിയുടെ സാധ്യതകൾ പഠിക്കുന്നത്​. ഗ്രാമത്തിലിപ്പോൾ ശരാശരി ഒരു ദിവസം 50, 60 സന്ദർശകരുണ്ടാകും.

ഗ്രാമത്തിന്‍റെ പ്രകൃതി സ്​നേഹം എല്ലായിടത്തും കാണാം. അന്ന്​ ഉച്ചകഴിഞ്ഞ്​, പ്രദേശവാസിയായ പ്രേം ശങ്കർ സൽവി സ്വന്തം പത്​നിക്കും ഒരു വയസുകാരിക്കുമൊപ്പം ഗ്രാമ മധ്യത്തിലെത്തി കേക്ക്​ മുറിക്കുന്നതു കണ്ടു. ചോദിച്ചപ്പോൾ മകളുടെ ജന്മദിനം പ്രകൃതിക്കു നടുവിലാക്കാൻ തീരുമാനിച്ചെന്നു പറഞ്ഞു. സാൽവിക്ക്​ മകളെ സ്​കൂളിൽ ചേർക്കണം. പ്രൈമറി തലത്തിൽ അത്​ സൗജന്യമാകും. ഇവിടെ മാത്രം സർക്കാർ നടത്തുന്ന ഒമ്പത്​ ഗ്രാമീണ സ്​കൂളുകളുണ്ട്​. അതിലൊന്നിൽ പെൺകുട്ടികളും ആൺകുട്ടികളും തമ്മിലെ അനുപാതം 33: 19 ആണ്​. ഒരു പെൺകുട്ടിയും ഇപ്പോൾ പാതിവഴിയിൽ നിർത്തി പോകാറില്ല. ജാതിയും മറ്റു പശ്​ചാത്തലവും വിഷയമാകാറുമില്ല. സ്​കൂൾ പ്രിൻസിപ്പൽ ഗിരിധരിലാൽ ജാട്ടിയയുടെ വാക്കുകൾ.