Begin typing your search above and press return to search.
proflie-avatar
Login

ഗാ​​ന്ധി​​യു​​ടെ കാ​​മു​​കി

ഗാ​​ന്ധി​​യു​​ടെ കാ​​മു​​കി
cancel

ജോ​ലി​യി​ൽനി​ന്നും വി​ര​മി​ച്ചു നാ​ട്ടി​ലേ​ക്ക് വ​ന്നശേ​ഷം അ​ച്ഛ​ന്റെ പേ​രി​ൽ എ​ല്ലാ മാ​സ​വും അ​ഹ​മ്മ​ദാ​ബാ​ദി​ൽനി​ന്നും വ​ന്നുകൊ​ണ്ടി​രു​ന്ന ക​ത്തു​ക​ളും ഇ​ൻല​ൻ​ഡി​ന് പി​ന്നി​ൽ എ​ഴു​തി​യി​രു​ന്ന ആ​ഭേ​രി എ​ന്ന പേ​രും ഞ​ങ്ങ​ളു​ടെ വീ​ടി​ന​കം വ​ള​രെ എ​ളു​പ്പ​ത്തി​ൽ യു​ദ്ധ​ക്ക​ള​മാ​ക്കാ​ൻ പ​ര്യാ​പ്ത​മാ​യി​രു​ന്നു. ചി​ത്രീ​ക​ര​ണം: സു​നി​ൽ അ​ശോ​ക​പു​രം‘‘കാ​​ളി​​ന്ദി ദേ​​വി​​യെ ഞാ​​നാ​​ദ്യം കാ​​ണു​​മ്പോ​​ൾ അ​​വ​​രെ​​ന്നോ​​ട് പ​​റ​​ഞ്ഞ ഒ​​രു വാ​​ച​​കം എ​​ന്നെ ഞെ​​ട്ടി​​ച്ചു​ക​​ള​​ഞ്ഞു.താ​​ൻ ഗാ​​ന്ധി​​യു​​ടെ കാ​​മു​​കി​​യാ​​യി​​രു​​ന്നു എ​​ന്നാ​​യി​​രു​​ന്നു...

Your Subscription Supports Independent Journalism

View Plans

ജോ​ലി​യി​ൽനി​ന്നും വി​ര​മി​ച്ചു നാ​ട്ടി​ലേ​ക്ക് വ​ന്നശേ​ഷം അ​ച്ഛ​ന്റെ പേ​രി​ൽ എ​ല്ലാ മാ​സ​വും അ​ഹ​മ്മ​ദാ​ബാ​ദി​ൽനി​ന്നും വ​ന്നുകൊ​ണ്ടി​രു​ന്ന ക​ത്തു​ക​ളും ഇ​ൻല​ൻ​ഡി​ന് പി​ന്നി​ൽ എ​ഴു​തി​യി​രു​ന്ന ആ​ഭേ​രി എ​ന്ന പേ​രും ഞ​ങ്ങ​ളു​ടെ വീ​ടി​ന​കം വ​ള​രെ എ​ളു​പ്പ​ത്തി​ൽ യു​ദ്ധ​ക്ക​ള​മാ​ക്കാ​ൻ പ​ര്യാ​പ്ത​മാ​യി​രു​ന്നു.

ചി​ത്രീ​ക​ര​ണം: സു​നി​ൽ അ​ശോ​ക​പു​രം

‘‘കാ​​ളി​​ന്ദി ദേ​​വി​​യെ ഞാ​​നാ​​ദ്യം കാ​​ണു​​മ്പോ​​ൾ അ​​വ​​രെ​​ന്നോ​​ട് പ​​റ​​ഞ്ഞ ഒ​​രു വാ​​ച​​കം എ​​ന്നെ ഞെ​​ട്ടി​​ച്ചു​ക​​ള​​ഞ്ഞു.

താ​​ൻ ഗാ​​ന്ധി​​യു​​ടെ കാ​​മു​​കി​​യാ​​യി​​രു​​ന്നു എ​​ന്നാ​​യി​​രു​​ന്നു ആ ​​വാ​​ച​​കം.’’

അ​​ച്ഛ​​ന്റെ ഡ​​യ​​റി​​യി​​ലെ ആ​​ദ്യ വാ​​ച​​കം അ​​താ​​യി​​രു​​ന്നു. മ​​ര​​ണ​​ത്തി​​ന് അ​​ഞ്ചാം ദി​​വ​​സ​​മാ​​ണ് അ​​ദ്ദേ​​ഹം എ​​ഴു​​തി​​യ ഒ​​രേ​​യൊ​​രു ഡ​​യ​​റി എ​​ന്റെ ക​​ണ്ണി​​ൽ​പെ​​ട്ട​​ത്. അ​​ച്ഛ​​ന് ഡ​​യ​​റി എ​​ഴു​​തു​​ന്ന ശീ​​ലം ഇ​​ല്ലാ​​യി​​രു​​ന്നു. അ​​തു​​കൊ​​ണ്ട് ത​​ന്നെ ആ ​​ഡ​​യ​​റി ആ​​ശ്ച​​ര്യ​​ത്തോ​​ടെ​​യാ​​ണ് ഞാ​​ൻ കൈ​​യി​​ലെ​​ടു​​ത്ത​​തും വാ​​യി​​ച്ച​​തും. സ​​ത്യം പ​​റ​​യ​​ട്ടെ അ​​ദ്ദേ​​ഹ​​ത്തി​​ന്റെ ജീ​​വി​​ത​​ത്തി​​ലേ​​ക്ക് ഒ​​ളി​​ഞ്ഞു​നോ​​ക്കു​​വാ​​നു​​ള്ള വ​​ല്ലാ​​ത്തൊ​​രു ത്വ​​ര അ​​ന്നേ​​രം എ​​ന്നി​​ലു​​ണ്ടാ​​യെ​​ന്ന് തു​​റ​​ന്നു​പ​​റ​​യു​​വാ​​ൻ ല​​ജ്ജ ഉ​​ണ്ടെ​​ങ്കി​​ലും അ​​ന്നേ​​രം അ​​ങ്ങ​ന​​ത്തെ ഒ​​രു വി​​കാ​​ര​​മാ​​ണ് എ​​ന്നെ ഭ​​രി​​ച്ച​​ത്. അ​​ദ്ദേ​​ഹം ജോ​​ലി​​യു​​ടെ ഭാ​​ഗ​​മാ​​യി വ​​ർ​​ഷ​​ങ്ങ​​ളോ​​ളം അ​​ന്യ​​ദേ​​ശ​​ങ്ങ​​ളി​​ൽ ജീ​​വി​​ക്കു​​ന്ന​​തി​​നി​​ട​​യി​​ൽ എ​​ന്തെ​​ങ്കി​​ലും ത​​ര​​ത്തി​​ലു​​ള്ള ര​​ഹ​​സ്യ​ബ​​ന്ധ​​വും ഉ​​ണ്ടാ​​യി​​രു​​ന്നോ​​യെ​​ന്ന് അ​​റി​​യാ​​നു​​ള്ള ആ​​കാം​​ക്ഷ ത​​ന്നെ​​യാ​​യി​​രു​​ന്നു അ​​തി​​നു​​ള്ള കാ​​ര​​ണ​​വും. ഏ​​താ​​നും ദി​​വ​​സ​​ത്തി​​നു​​ള്ളി​​ൽ അ​​ദ്ദേ​​ഹ​​ത്തി​​ന്റെ പേ​​രി​​ലു​​ള്ള സ്വ​​ത്തു​​ക്ക​​ൾ എ​​നി​​ക്കും സ​​ഹോ​​ദ​​രി​​ക്കും അ​​മ്മ​​ക്കു​​മാ​​യി ഭാ​​ഗം ചെ​​യ്യേ​​ണ്ടി വ​​രും. ആ ​​സ​​മ​​യം അ​​വ​​കാ​​ശം പ​​റ​​ഞ്ഞു​കൊ​​ണ്ട് ആ​​രെ​​ങ്കി​​ലും മു​​ന്നോ​​ട്ടു വ​​രു​​വാ​​നു​​ള്ള സാ​​ധ്യ​​ത എ​​ന്നെ ഭ​​യ​​പ്പെ​​ടു​​ത്തി​​യി​​രു​​ന്നു​​വെ​​ന്ന​​താ​​ണ് സ​​ത്യം.

അ​​ഹ​​മ്മ​​ദാ​​ബാ​​ദി​​ൽ ഏ​​തോ സ്ത്രീ​​യു​​മാ​​യി അ​​ച്ഛ​​ന് വ​​ഴി​​വി​​ട്ട ബ​​ന്ധ​​മു​​ണ്ടാ​​യി​​രു​​ന്നു​​വെ​​ന്നാ​​ണ് അ​​മ്മ ഉ​​റ​​ച്ചുവി​​ശ്വ​​സി​​ച്ചി​​രു​​ന്ന​​ത്.

ജോ​​ലി​​യി​​ൽ​നി​​ന്നും വി​​ര​​മി​​ച്ചു നാ​​ട്ടി​​ലേ​​ക്ക് വ​​ന്ന​ശേ​​ഷം അ​​ച്ഛ​​ന്റെ പേ​​രി​​ൽ എ​​ല്ലാ മാ​​സ​​വും അ​​ഹ​​മ്മ​​ദാ​​ബാ​​ദി​​ൽ​നി​​ന്നും വ​​ന്നു​കൊ​​ണ്ടി​​രു​​ന്ന ക​​ത്തു​​ക​​ളും ഇ​​ൻ​ല​​ൻ​​ഡി​​ന് പി​​ന്നി​​ൽ എ​​ഴു​​തി​​യി​​രു​​ന്ന ആ​​ഭേ​​രി എ​​ന്ന പേ​​രും ഞ​​ങ്ങ​​ളു​​ടെ വീ​​ടി​​ന​​കം വ​​ള​​രെ എ​​ളു​​പ്പ​​ത്തി​​ൽ യു​​ദ്ധ​​ക്ക​​ള​​മാ​​ക്കാ​​ൻ പ​​ര്യാ​​പ്ത​​മാ​​യി​​രു​​ന്നു. പി​​ന്നീ​​ട് പോ​​സ്റ്റ് ഓ​​ഫീ​​സി​​ൽ​നി​​ന്നും അ​​ച്ഛ​​ൻ എ​​ല്ലാ മാ​​സ​​വും പ​​ത്താം തീ​​യ​​തി കൃ​​ത്യ​​മാ​​യി അ​​യ​​ക്കു​​ന്ന മ​​ണി ഓ​​ർ​​ഡ​​റി​​നെ കു​​റി​​ച്ച് അ​​റി​​ഞ്ഞ​​തും സം​​ശ​​യ​​ത്തി​​ന് ആ​​ക്കം​കൂ​​ട്ടി. ആ​​രു​​ടെ​​യും ചോ​​ദ്യ​​ത്തി​​ന് അ​​ച്ഛ​​ൻ മ​​റു​​പ​​ടി പ​​റ​​ഞ്ഞി​​ല്ല. മ​​ണി​​ഓ​​ർ​​ഡ​​ർ അ​​യ​​ക്കു​​ന്ന​​തും ആ​​ഭേ​​രി എ​​ന്ന​​യാ​​ളു​​ടെ പേ​​രി​​ലേ​​ക്കാ​​ണെ​​ന്ന് അ​​റി​​ഞ്ഞ​​തോ​​ടെ അ​​മ്മ​​യും അ​​ച്ഛ​​നും താ​​മ​​സി​​ക്കു​​ന്ന വീ​​ട് ഒ​​രു ശീ​​തീ​​ക​​ര​ണി​പോ​​ലെ മ​​ര​​വി​​ച്ചു​പോ​​യി. ജോ​​ലി​സ്ഥ​​ല​​ത്തുനി​​ന്നും മാ​​സ​​ത്തി​​ൽ ഒ​​രി​​ക്ക​​ൽ വീ​​ട്ടി​​ലേ​​ക്ക് വ​​രു​​ന്ന ശീ​​ലം ഞ​​ങ്ങ​​ളും ഉ​​പേ​​ക്ഷി​​ച്ചു. കൊ​​ച്ചു​​മ​​ക്ക​​ളെ കാ​​ണു​​വാ​​ൻ അ​​മ്മ​​യോ അ​​ച്ഛ​​നോ ഞ​​ങ്ങ​​ളു​​ടെ വീ​​ട്ടി​​ലേ​​ക്ക് വ​​ന്നു.


അ​​മ്മ​​ക്കോ ഞ​​ങ്ങ​​ൾ മ​​ക്ക​​ൾ​​ക്കോ ഹി​​ന്ദി​​യി​​ലു​​ള്ള ആ ​​ക​​ത്തു​​ക​​ൾ വാ​​യി​​ച്ചാ​​ലും അ​​ർ​​ഥം മ​​ന​​സ്സി​​ലാ​​ക്കാ​​ൻ ബു​​ദ്ധി​​മു​​ട്ടു​​ള്ള​​തു​കൊ​​ണ്ട് ഉ​​ള്ള​​ട​​ക്കം അ​​റി​​യാ​​നും സാ​​ധി​​ച്ചി​​ല്ല. വീ​​ടി​​ന് പു​​റ​​ത്തേ​​ക്ക് ഇ​​ത്ത​​രം ചീ​​ഞ്ഞ ക​​ഥ​​ക​​ൾ അ​​റി​​യ​​രു​​തെ​​ന്ന പ്ര​​ത്യേ​​ക​​ത​​രം അ​​ഭി​​മാ​​ന​​ബോ​​ധം അ​​മ്മ​​യി​​ൽ ഉ​​ണ്ടാ​​യി​​രു​​ന്ന​​തു​കൊ​​ണ്ട് ഹി​​ന്ദി അ​​റി​​യാ​​വു​​ന്ന മ​​റ്റാ​​രെ​​യെ​​ങ്കി​​ലും​കൊ​​ണ്ട് ക​​ത്ത് വാ​​യി​​പ്പി​​ക്കാ​​നും സാ​​ധി​​ക്കു​​മാ​​യി​​രു​​ന്നി​​ല്ല. അ​​ച്ഛ​​ന്റെ മ​​ര​​ണം വ​​രെ പി​​ന്നീ​​ടാ വി​​ഷ​​യം അ​​വ​​രു​​ടെ മാ​​ത്ര​​മാ​​യി തീ​​രും​വി​​ധം ഞ​​ങ്ങ​​ൾ മ​​ക്ക​​ൾ അ​​വ​​ഗ​​ണി​​ക്കു​​ക​​യും ചെ​​യ്തു.

പ​​ക്ഷേ സ്വ​​ത്ത് ഭാ​​ഗം​വെ​ക്കേ​​ണ്ട ആ​​വ​​ശ്യ​​ക​​ത വ​​ന്ന​​പ്പോ​​ൾ അ​​മ്മ ഗൗ​​ര​​വ​​മാ​​യി പ​​റ​​ഞ്ഞ വാ​​ക്കു​​ക​​ൾ എ​​ന്നെ ഞെ​​ട്ടി​​ച്ചു​ക​​ള​​ഞ്ഞു.

‘‘അ​​ങ്ങേ​​രു​​ടെ സ്വ​​ത്തി​​ന് വേ​​റെ വ​​ല്ല അ​​വ​​കാ​​ശി​​ക​​ളു​​ടെ​​യും പേ​​രെ​​ഴു​​തി​വ​​ച്ചി​​ട്ടു​​ണ്ടോ​​യെ​​ന്ന് ആ​​ദ്യം ഉ​​റ​​പ്പ് വ​​രു​​ത്ത് എ​​ന്നി​​ട്ട​​ല്ലേ ഭാ​​ഗം​വെ​പ്പ്.’’

ഈ ​​മു​​റി അ​​ച്ഛ​​ന്റെ സ്വ​​കാ​​ര്യ​​ത​​യാ​​യി​​രു​​ന്നു. നി​​റ​​യെ പു​​സ്ത​​ക​​ങ്ങ​​ളും ഒ​​രു റേ​​ഡി​​യോ​​യു​​മാ​​യി എ​​ത്ര നേ​​രം വേ​​ണ​​മെ​​ങ്കി​​ലും അ​​ദ്ദേ​​ഹം ഇ​​വി​​ടെ ത​​നി​​ച്ചി​​രി​​ക്കും.

അ​​തു​​കൊ​​ണ്ട് ത​​ന്നെ അ​​ച്ഛ​​ന്റെ മു​​റി​​യി​​ൽ​നി​​ന്നും ല​​ഭി​​ച്ച ഒ​​രേ​​യൊ​​രു ഡ​​യ​​റി. ഒ​​രു ക​​ള്ള​​ന്റെ സൂ​​ക്ഷ്മ​​ത​​യോ​​ടും നെ​​ഞ്ചി​​ടി​​പ്പോ​​ടു​​മാ​​ണ് ഞാ​​ൻ തു​​റ​​ന്ന​​ത്. ഡ​​യ​​റി​​യു​​ടെ ര​​ണ്ടാ​​മ​​ത്തെ പേ​​ജി​​ലെ വ​​രി​​ക​​ളി​​ലേ​​ക്ക് ഹൃ​​ദ​​യം കു​​തി​​ച്ചു ചാ​​ടി.

‘‘അ​​ത് 1985ലാ​​ണ്. ഗു​​ജ​​റാ​​ത്തി​​ലെ സെ​​ൻ​​ട്ര​​ൽ പ​​ബ്ലി​​ക് വ​​ർ​​ക്ക് ഡി​​പ്പാ​​ർ​​ട്ട്മെ​​ന്റി​​ൽ ഉ​​ദ്യോ​​ഗ​​സ്ഥ​​നാ​​യി​​രി​​ക്കെ റോ​​ഡ് വി​​ക​​സ​​ന​​വു​​മാ​​യി ബ​​ന്ധ​​പ്പെ​​ട്ട് സ​​ർ​​വേ ന​​ട​​ത്തു​​ന്ന​​തി​​നാ​​യി ഹ​​രി​​ജ​​ൻ വി​​ഭാ​​ഗ​​ത്തി​​ൽ​​പെ​​ട്ട ആ​​ളു​​ക​​ൾ തി​​ങ്ങി​പ്പാ​​ർ​​ക്കു​​ന്ന ഏ​​രി​​യ​​യി​​ലേ​​ക്ക് ഞാ​​നു​​ൾ​​പ്പെ​​ടെ ഏ​​താ​​നും ഉ​​ദ്യോ​​ഗ​​സ്ഥ​​ർ തീ ​​പോ​​ലെ പാ​​റു​​ന്ന വെ​​യി​​ലി​​ൽ ടാ​​ർ റോ​​ഡി​​ന് ഇ​​പ്പു​​റം നി​​ന്ന് മ​​റു​​പു​​റ​​ത്തേ​​ക്ക് ടേ​​പ്പു​​മാ​​യി ചെ​​ല്ലു​​മ്പോ​​ൾ പ്രാ​​യം​ചെ​​ന്ന ഒ​​രു സ്ത്രീ ​​പൊ​​തു​ടാ​​പ്പി​​ന് കീ​​ഴി​​ൽനി​​ന്നും വെ​​ള്ള​​മെ​​ടു​​ത്തു​കൊ​​ണ്ട് തു​​ണി​​ക​​ൾ ക​​ഴു​​കി വി​​രി​​ക്കു​​ക​​യാ​​യി​​രു​​ന്നു. അ​​വ​​ർ ധ​​രി​​ച്ചി​​രു​​ന്ന വെ​​ളു​​ത്ത ഖ​​ദ​​ർ​ചേ​​ല​​യാ​​ണ് ആ​​ദ്യം എ​​ന്റെ ശ്ര​​ദ്ധ​​യി​​ൽ​പെ​​ട്ട​​തും.

തി​​ള​​ച്ച വെ​​യി​​ലി​​ൽ തു​​ണി​​ക​​ൾ വി​​രി​​ച്ചി​​ട്ടു​കൊ​​ണ്ടി​​രു​​ന്ന അ​​വ​​രു​​ടെ മു​​ഖം ക​​റു​​ത്ത് ക​​രു​​വാ​​ളി​​ച്ചി​​രു​​ന്നു. മെ​​ലി​​ഞ്ഞ ക​​റു​​ത്ത ആ ​​സ്ത്രീ ഞ​​ങ്ങ​​ളെ ക​​ണ്ട​​താ​​യിപോ​​ലും ഭാ​​വി​​ക്കാ​​തെ ജോ​​ലി ചെ​​യ്യു​​ന്ന​​തി​​ൽ മാ​​ത്രം ശ്ര​​ദ്ധ​ചെ​​ലു​​ത്തി. വീ​​ടു​​പ​​ണി​​ക്കും കൂ​​ലി​​വേ​​ല​​ക്കും പോ​​കു​​ന്ന ആ​​ളു​​ക​​ൾ താ​​മ​​സി​​ക്കു​​ന്ന ഇ​​ട​​മാ​​യി​​രു​​ന്നു അ​​ത്. ഇ​​ത്ത​​രം സ്ത്രീ​​ക​​ൾ വെ​​ളു​​ത്ത ഖ​​ദ​​ർ​ചേ​​ല ധ​​രി​​ക്കു​​ന്ന​​ത് ഞാ​​ന​​തു​വ​​രെ ക​​ണ്ടി​​ട്ടി​​ല്ലാ​​യി​​രു​​ന്നു. പ​​ണി​​ക്കു പോ​​കു​​ന്ന വീ​​ടു​​ക​​ളി​​ൽ​നി​​ന്നും ല​​ഭി​​ക്കു​​ന്ന പ​​ഴ​​കി​​യ പ​​ട്ടു​ചേ​​ല​​ക​​ളോ മാ​​ർ​​ക്ക​​റ്റി​​ൽ​നി​​ന്നും വി​​ല കു​​റ​​ച്ചു കി​​ട്ടു​​ന്ന ക​​ടു​​ത്ത വ​​ർ​​ണ​ങ്ങ​​ൾ വാ​​രി പൂ​​ശി​​യ വ​​സ്ത്ര​​ങ്ങ​​ളോ ആ​​ണ് മി​​ക്ക​​വാ​​റും ഇ​​വി​​ട​ത്തെ സ്ത്രീ​​ക​​ൾ ധ​​രി​​ച്ചു കാ​​ണു​​ക. ഒ​​ന്ന​​ര​വ​​ർ​​ഷ​​ത്തെ എ​​ന്റെ ഗു​​ജ​​റാ​​ത്ത് ജീ​​വി​​തം നി​​രീ​​ക്ഷി​​ച്ച​​റി​​ഞ്ഞ അ​​റി​​വു​​ക​​ളാ​​യി​​രു​​ന്നു അ​​തെ​​ല്ലാം.

ന​​ല്ല അ​​ധ്വാ​​ന​​മു​​ള്ള ജോ​​ലി​​ക​​ളി​​ൽ ഏ​​ർ​​പ്പെ​​ടു​​മ്പോ​​ൾ വെ​​ളു​​ത്ത വ​​സ്ത്രം എ​​ളു​​പ്പം മു​ഷി​​യു​​ന്ന​​തു​കൊ​​ണ്ടാ​​ണ് ക​​ടും​നി​​റ​​മു​​ള്ള വ​​സ്ത്ര​​ങ്ങ​​ൾ ധ​​രി​​ക്കു​​ന്ന​​തെ​​ന്ന് പി​​ന്നീ​​ടെ​​നി​​ക്ക് മ​​ന​​സ്സി​​ലാ​​കു​​ക​​യും ചെ​​യ്തു. അ​​തു​​കൊ​​ണ്ട് കാ​​ളി​​ന്ദി ദേ​​വി​​യെ ആ​​ദ്യം ക​​ണ്ട​​പ്പോ​​ൾ അ​​വ​​രെ​​നി​​ക്ക് കൗ​​തു​​ക​​മാ​​യി മാ​​റു​​ക​​യും ചെ​​യ്തു. സ​​ർ​​വേ ന​​ട​​ക്കു​​ന്ന​​തി​​നി​​ട​​യി​​ൽ പൊ​​തു​ടാ​​പ്പി​​ന് മു​​ന്നി​​ലു​​ള്ള ഒ​ാ​ടു​​മേ​​ഞ്ഞ വീ​​ട് സ്ഥി​​തി​ചെ​​യ്യു​​ന്ന പു​​ര​​യി​​ട​​ത്തി​​ലേ​​ക്ക് ഞ​​ങ്ങ​​ൾ ക​​യ​​റ​​വേ ആ ​​സ്ത്രീ ജോ​​ലി നി​​ർ​​ത്തി ഏ​​താ​​നും നി​​മി​​ഷം ഞ​​ങ്ങ​​ളെ ഉ​​റ്റു​നോ​​ക്കി നി​​ന്നു. പി​​ന്നീ​​ട് തി​​ടു​​ക്ക​​ത്തി​​ൽ ഞ​​ങ്ങ​​ൾ​​ക്ക​​രി​​കി​​ലേ​​ക്ക് ന​​ട​​ന്നു​വ​​ന്നു.

‘‘എ​​ന്താ?’’

പു​​രി​​കം ചു​​ളി​​ച്ചുകൊ​​ണ്ട് അ​​വ​​ർ കൂ​​സ​​ലി​​ല്ലാ​​തെ ചോ​​ദി​​ച്ചു.

ആ ​​സ​​മ​​യം അ​​ടു​​ത്ത വീ​​ടു​​ക​​ളി​​ൽ​നി​​ന്നും ഏ​​താ​​നും പെ​​ണ്ണു​​ങ്ങ​​ൾ കൂ​​ടി പു​​റ​​ത്തേ​​ക്ക് വ​​ന്നു.

സ​​ർ​​വേ​​യെ കു​​റി​​ച്ചും റോ​​ഡ് വി​​ക​​സ​​ന​​ത്തെ കു​​റി​​ച്ചും വ്യ​​ക്ത​​മാ​​യി അ​​വ​​രെ പ​​റ​​ഞ്ഞു മ​​ന​​സ്സി​​ലാ​​ക്കേ​​ണ്ട ഉ​​ത്ത​​ര​​വാ​​ദി​​ത്തം ഞ​​ങ്ങ​​ൾ​​ക്കു​​ണ്ടാ​​യി​​രു​​ന്നു. കാ​​ര​​ണം ഏ​​താ​​നും മാ​​സ​​ങ്ങ​​ൾ​​ക്കു​​ള്ളി​​ൽ ഈ ​​വീ​​ടു​​ക​​ളി​​ൽ ഏ​​റെ​​യും പൊ​​ളി​​ച്ചു​മാ​​റ്റ​​പ്പെ​​ടു​​മെ​​ന്ന് ഉ​​റ​​പ്പാ​​ണ്. അ​​പ്പോ​​ഴേ​​ക്കും ഇ​​വ​​രെ​​യെ​​ല്ലാം പു​​ന​​ര​​ധി​​വ​​സി​​പ്പി​​ക്കാ​​നു​​ള്ള മാ​​ർ​​ഗ​​ങ്ങ​​ളും അ​​തി​​നാ​​യി ഇ​​വ​​രെ സ​​മ്മ​​തി​​പ്പി​​ക്കേ​​ണ്ട​​തു​​മെ​​ല്ലാം ഒ​​ട്ടും ല​​ഘു​​വാ​​യ കാ​​ര്യ​​മ​​ല്ല. ആ​​രോ​​ഗ്യ​​ക​​ര​​മ​​ല്ലാ​​ത്ത സം​​ഭാ​​ഷ​​ണ​​ത്തി​​നാ​​ണ് തു​​ട​​ക്കം​കു​​റി​​ക്കേ​​ണ്ട​​തെ​​ന്നു​​ള്ള ഭ​​യ​​ത്തോ​​ടെ ത​​ന്നെ ഞാ​​ൻ വി​​ഷ​​യം അ​​വ​​ത​​രി​​പ്പി​​ക്കാ​​ൻ ബാ​​ധ്യ​​സ്ഥ​​നാ​​യി.


സ​​ർ​​ക്കാ​​റി​​ന്റെ ഓ​​ർ​​ഡ​​റി​​നെ കു​​റി​​ച്ചും റോ​​ഡ് വി​​ക​​സ​​ന​​ത്തെ കു​​റി​​ച്ചും പ​​റ​​ഞ്ഞ​​തും കാ​​ളി​​ന്ദി ദേ​​വി ഒ​​ഴി​​കെ​​യു​​ള്ള പെ​​ണ്ണു​​ങ്ങ​​ൾ ഉ​​ച്ച​​ത്തി​​ൽ ഒ​​ച്ച​​യെ​​ടു​​ക്കാ​​ൻ തു​​ട​​ങ്ങി. പെ​​ണ്ണു​​ങ്ങ​​ളു​​ടെ ശ​​ബ്ദം ഉ​​യ​​ർ​​ന്നു കേ​​ട്ട​​തു​കൊ​​ണ്ടാ​​ക​​ണം അ​​ക​​ത്തെ വീ​​ടു​​ക​​ളി​​ൽ ചി​​ല​​തി​​ൽ ഉ​​ണ്ടാ​​യി​​രു​​ന്ന ഏ​​താ​​നും ആ​​ണു​​ങ്ങ​​ളും പു​​റ​​ത്തേ​​ക്ക് ഇ​​റ​​ങ്ങി​വ​​ന്നു. അ​​പ്പോ​​ഴേ​​ക്കും അ​​ന്ത​​രീ​​ക്ഷം ആ​​കെ ക​​ല​​ങ്ങി​മ​​റി​​ഞ്ഞു ക​​ഴി​​ഞ്ഞി​​രു​​ന്നു. ആ​​രോ ഒ​​രാ​​ൾ എ​​ടു​​ത്തെ​​റി​​ഞ്ഞ ക​​ല്ല് കൃ​​ത്യ​​മാ​​യി എ​​ന്റെ നെ​​റ്റി​​യി​​ൽ പ​​തി​​ച്ച​​തും ചോ​​ര ചീ​​റ്റി​​യ​​തും നി​​മി​​ഷാ​​ർ​​ധം​കൊ​​ണ്ടാ​​ണ് ന​​ട​​ന്ന​​ത്. എ​​നി​​ക്ക് ബോ​​ധം മ​​റ​​യു​​ന്ന​​തു​പോ​​ലെ തോ​​ന്നി. ആ​​രൊ​​ക്കെ​​യോ ചേ​​ർ​​ന്ന് താ​​ങ്ങി​പ്പി​ടി​​ച്ചു മു​​ന്നി​​ൽ ക​​ണ്ട വീ​​ടി​​ന്റെ വ​​രാ​​ന്ത​​യി​​ൽ എ​​ന്നെ കി​​ട​​ത്തി​​യ​​തും പ്ര​​ശ്നം വ​​ഷ​​ളാ​​കു​​മെ​​ന്നും പോ​​ലീ​​സ് വ​​ന്നേ​​ക്കു​​മെ​​ന്നു​​മു​​ള്ള പേ​​ടി​​യോ​​ടെ ഓ​​രോ​​രു​​ത്ത​​രാ​​യി വീ​​ടു​​ക​​ളി​​ലേ​​ക്ക് ഓ​​ടി​​പ്പോ​​കു​​ക​​യും ചെ​​യ്തു.

ആ ​​സ്ത്രീ തി​​ടു​​ക്ക​​ത്തി​​ൽ അ​​ക​​ത്തേ​​ക്ക് പോ​​യി തു​​ണി കീ​​റി​​കൊ​​ണ്ടു വ​​ന്നു എ​​ന്റെ നെ​​റ്റി ചു​​റ്റി കെ​​ട്ടി. കൂ​​ജ​​യി​​ൽ​നി​​ന്നും വെ​​ള്ള​​മെ​​ടു​​ത്ത് എ​​ന്റെ നേ​​ർ​​ക്ക് നീ​​ട്ടി​​യി​​ട്ട് പ​​റ​​ഞ്ഞു:

‘‘കു​​ടി​​ക്ക്...’’

മ​​ൺ​​കൂ​​ജ​​യു​​ടെ രു​​ചി​​യും ത​​ണു​​പ്പു​​മു​​ള്ള വെ​​ള്ളം കു​​ടി​​ച്ച ശേ​​ഷം ഞാ​​ന​​വ​​രോ​​ട് പേ​​ര് ചോ​​ദി​​ച്ചു.

‘‘കാ​​ളി​​ന്ദി ദേ​​വി.’’

അ​​വ​​ർ എ​​ന്നെ ഉ​​റ്റു നോ​​ക്കി​​ക്കൊ​ണ്ടു പ​​റ​​ഞ്ഞു.

ഗു​​ജ​​റാ​​ത്തി​​ലെ സ്ത്രീ​​ക​​ളു​​ടെ പേ​​രു​​ക​​ൾ മി​​ക്ക​​തും പു​​രാ​​ണ​​ത്തി​​ലെ ക​​ഥാ​​പാ​​ത്ര​​ങ്ങ​​ളി​​ൽ​നി​​ന്നും ക​​ടം​കൊ​​ണ്ട​​താ​​ണെ​​ന്ന് ഈ ​​കാ​​ല​​ത്തി​​നു​​ള്ളി​​ൽ മ​​ന​​സ്സി​​ലാ​​ക്കി​ക്ക​ഴി​​ഞ്ഞി​​രു​​ന്നു.

‘‘ഞ​​ങ്ങ​​ളോ​​ട് ക്ഷ​​മി​​ക്കൂ, ഞ​​ങ്ങ​​ൾ​​ക്ക് സ​​ർ​​ക്കാ​​ർ ഉ​​ത്ത​​ര​​വി​​ടു​​ന്ന​​ത് ചെ​​യ്യാ​​തെ പ​​റ്റി​​ല്ല. ഇ​​തെ​​ല്ലാം ജോ​​ലി​​യു​​ടെ ഭാ​​ഗ​​മാ​​ണ്.’’

അ​​വ​​ർ ഒ​​ന്നും പ​​റ​​യാ​​തെ അ​​പ്പോ​​ഴും എ​​ന്നെ ഉ​​റ്റു​നോ​​ക്കി​​യി​​രി​​ക്കു​​ക ത​​ന്നെ ചെ​​യ്തു. എ​​ന്തോ എ​​നി​​ക്ക​​വ​​രു​​ടെ ക​​ണ്ണു​​ക​​ളി​​ലേ​​ക്ക് നോ​​ക്കാ​​നു​​ള്ള ധൈ​​ര്യം ന​​ഷ്ട​​പ്പെ​​ടു​​ക​​യും വീ​​ടി​​ന്റെ ചു​​മ​​രി​​ൽ തൂ​​ക്കി​​യി​​രു​​ന്ന ഫോ​​ട്ടോ​​ക​​ളി​​ലേ​​ക്ക് ക​​ണ്ണു​​ക​​ൾ പാ​​യി​​ക്കു​​ക​​യും ചെ​​യ്തു.

അ​​ന്ന് കോ​​ർ​​െ​ത്ത​​ടു​​ത്ത​​തെ​​ന്ന് തോ​​ന്നി​​ക്കു​​ന്ന പൂ​​മാ​​ല ചാ​​ർ​​ത്തി​​യ മ​​ഹാ​​ത്മാ​ ഗാ​​ന്ധി​​യു​​ടെ ഫോ​​ട്ടോ​​യി​​ൽ എ​​ന്റെ ദൃ​​ഷ്ടി പ​​തി​​ഞ്ഞു. ഒ​​രു​​പ​​ക്ഷേ ഈ ​​സ്ത്രീ സ്വാ​​ത​​ന്ത്ര്യ സ​​മ​​ര​​ത്തി​​ൽ പ​​ങ്കെ​​ടു​​ത്ത ആ​​രെ​​ങ്കി​​ലും ആ​​യി​​രി​​ക്കു​​മോ. റോ​​ഡി​​ലെ അ​​യ​​യി​​ൽ വി​​രി​​ച്ചി​​ട്ട എ​​ല്ലാ ചേ​​ല​​ക​​ളും വെ​​ളു​​ത്ത ഖ​​ദ​​ർത​​ന്നെ​​യാ​​യി​​രു​​ന്നു​​വെ​​ന്ന​​ത് എ​​ന്റെ സം​​ശ​​യം ശ​​ക്ത​​മാ​​ക്കി.

‘‘ഖ​​ദ​​ർ മാ​​ത്ര​​മേ ധ​​രി​​ക്കാ​​റു​​ള്ളോ?’’

‘‘അ​​തേ...’’

‘‘നി​​ങ്ങ​​ൾ സ്വാ​​ത​​ന്ത്ര്യ​ സ​​മ​​ര​​ത്തി​​ൽ പ​​ങ്കെ​​ടു​​ത്തി​​ട്ടു​​ണ്ടോ?’’

‘‘ഇ​​ല്ല. പ​​ക്ഷേ ഗാ​​ന്ധി എ​​ന്റെ കാ​​മു​​ക​​നാ​​യി​​രു​​ന്നു. ഞാ​​ന​​ദ്ദേ​​ഹ​​ത്തി​​ന്റെ വ​​ഴി സ്വീ​​ക​​രി​​ച്ചു.’’

അ​​വ​​ർ ഗാ​​ന്ധി​​ജി​​യു​​ടെ ഫോ​​ട്ടോ​​യി​​ലേ​​ക്ക് നോ​​ക്കി​ക്കൊ​ണ്ട് ​പ​​റ​​ഞ്ഞു.

ഞാ​​ൻ ഞെ​​ട്ട​​ലി​​ൽ ആ ​​സ്ത്രീ​​യെ തു​​റി​​ച്ചു​നോ​​ക്കി. എ​​ന്നാ​​ൽ, അ​​വ​​ർ പി​​ന്നീ​​ട് മ​​റ്റൊ​​ന്നും സം​​സാ​​രി​​ച്ചി​​ല്ല. എ​​ന്റെ കൂ​​ടെ ഉ​​ണ്ടാ​​യി​​രു​​ന്ന ഉ​​ദ്യോ​​ഗ​​സ്ഥ​​ർ വ​​ണ്ടി​​യു​​മാ​​യി വ​​രും​വ​​രെ ഞ​​ങ്ങ​​ൾ ര​​ണ്ടു മ​​നു​​ഷ്യ​​ജീ​​വി​​ക​​ൾ നി​​ശ്ശ​ബ്ദ​​ത​​യു​​ടെ ആ​​ഴം ക​​ണ്ടെ​​ത്താ​​ൻ ശ്ര​​മി​​ക്കും​പോ​​ലെ നി​​ശ്ച​​ല​​രാ​​യി​​രു​​ന്നു. വ​​ണ്ടി വ​​ന്ന​​പ്പോ​​ൾ അ​​വ​​രോ​​ട് യാ​​ത്ര​പോ​​ലും പ​​റ​​യാ​​തെ തി​​ടു​​ക്ക​​ത്തി​​ൽ ന​​ട​​ന്നുപോ​​രു​​ക​​യും ചെ​​യ്തു. അ​​വ​​ർ​​ക്ക് ഭ്രാ​​ന്താ​​യി​​രി​​ക്കു​​മെ​​ന്ന് വി​​ശ്വ​​സി​​ക്കാ​​നാ​​യി​​രു​​ന്നു എ​​നി​​ക്കി​​ഷ്ടം.

പി​​ന്നീ​​ട് ഞാ​​ന​​വ​​രെ ക​​ണ്ട​​ത് അ​​തേ പൂ​​മു​​ഖ​​ത്ത് ഗാ​​ന്ധി​​യു​​ടെ ചി​​ത്രം തൂ​​ക്കി​​യി​​രു​​ന്ന​​തി​​ന് തൊ​​ട്ട​രി​​കി​​ൽ പൂ​​ക്ക​​ൾ ചാ​​ർ​​ത്തി​​യ ചി​​ത്ര​​മാ​​യി​​ട്ടാ​​യി​​രു​​ന്നു. ആ ​​ചി​​ത്ര​​ത്തി​​ന് ആ​​ഴ്ച​​ക​​ളു​​ടെ പ​​ഴ​​ക്ക​​മേ​​യു​​ള്ളൂ​വെ​​ന്ന് മു​​റ്റ​​ത്തെ പ​​ന്ത​​ലും പൂ​​ജാ​സാ​​മ​​ഗ്രി​​ക​​ളു​​ടെ ഗ​​ന്ധ​​ത്തി​​ൽ​നി​​ന്നും എ​​നി​​ക്ക് വ്യ​​ക്ത​​മാ​​യി. അ​​ന്നേ​​രം ഗാ​​ന്ധി​​യു​​ടെ ഫോ​​ട്ടോ​​യി​​ൽ ഉ​​ണ്ടാ​​യി​​രു​​ന്ന മാ​​ല ഉ​​ണ​​ങ്ങി​ത്തു​​ട​​ങ്ങി​​യി​​രു​​ന്നു.

ഞ​​ങ്ങ​​ൾ​​ക്ക് വീ​​ണ്ടും സ​​ർ​​വേ പൂ​​ർ​​ത്തി​​യാ​​ക്കേ​​ണ്ട ഉ​​ത്ത​​ര​​വാ​​ദി​​ത്തം ഉ​​ണ്ടാ​​യി​​രു​​ന്നു. അ​​പ്പോ​​ഴേ​​ക്കും റോ​​ഡ​​രി​​കി​​ലെ പു​​റംപോ​​ക്ക് ഭൂ​​മി​​യി​​ലെ വീ​​ടു​​ക​​ളി​​ലേ​​ക്ക് സ​​ർ​​ക്കാ​​ർ വ​​ക നോ​​ട്ടീ​​സ് അ​​യ​​ച്ചു​ക​​ഴി​​ഞ്ഞി​​രു​​ന്നു. ഈ ​​ത​​വ​​ണ പോ​​ലീ​​സ് പ്രൊ​​ട്ട​​ക്ഷ​​നോ​​ടെ​​യാ​​ണ് സ​​ർ​​വേ​​ക്ക് ഇ​​റ​​ങ്ങി​​യ​​തെ​​ന്നു​​ള്ള ധൈ​​ര്യം ഉ​​ണ്ടാ​​യി​​രു​​ന്ന​​തി​​നാ​​ൽ നി​​ർ​​ഭ​​യ​​ത്തോ​​ടെ ജോ​​ലി തു​​ട​​രു​​ക​​യും ചെ​​യ്തു.

മ​​നു​​ഷ്യ​​ർ നി​​ശ്ശ​ബ്ദ​​രാ​​യി നോ​​ക്കി​നി​​ന്നു. ഉ​​ടു​​ക്കാ​​നു​​ള്ള വ​​സ്ത്ര​​ങ്ങ​​ളും പാ​​ച​​കം ചെ​​യ്യാ​​നു​​ള്ള ഏ​​താ​​നും പാ​​ത്ര​​ങ്ങ​​ളും ഒ​​രു മ​​ണ്ണെ​​ണ്ണ സ്റ്റൗ​വും മാ​​ത്ര​​മ​​ല്ലാ​​തെ മ​​റ്റൊ​​ന്നും സ്വ​​ന്ത​​മ​​ല്ലാ​​ത്ത മ​​നു​​ഷ്യ​​ജീ​​വി​​ക​​ൾ. കാ​​ല​​ങ്ങ​​ളാ​​യി ചെ​​യ്തു​ചെ​​യ്തു ത​​ഴ​​മ്പി​​ച്ചു​പോ​​യ മ​​നം മ​​ടു​​പ്പി​​ക്കു​​ന്ന നി​​ർ​​മ​​മ​​ത​​യോ​​ടെ ഞാ​​ൻ സ​​ർ​​വേ​​ക്കു​​ള്ള അ​​ള​​വു തു​​ട​​ങ്ങി. കാ​​ളി​​ന്ദി ദേ​​വി​​യു​​ടെ വീ​​ടി​​ന് മു​​ന്നി​​ൽ എ​​ത്തും വ​​രെ ഞാ​​ന​​വ​​രെ ഓ​​ർ​​ത്തി​​ല്ല​​യെ​​ന്ന​​താ​​ണ് സ​​ത്യം. ഏ​​താ​​നും മാ​​സ​​ങ്ങ​​ൾ​കൊ​​ണ്ട് അ​​വ​​രെ ഞാ​​ൻ മ​​റ​​ന്നു​ക​​ഴി​​ഞ്ഞി​​രു​​ന്നു.

ആ ​​വീ​​ടി​​ന് മു​​ന്നി​​ലെ പ​​ന്ത​​ൽ ക​​ണ്ട​​തും കൂ​​ടെ​​യു​​ണ്ടാ​​യ ഒ​​രാ​​ൾ പ​​റ​​ഞ്ഞു, ‘‘അ​​വി​​ടെ ആ​​രോ മ​​രി​​ച്ചി​​ട്ടു​​ണ്ട്.’’

എ​​ന്റെ മ​​ന​​സ്സി​​ലേ​​ക്ക് ഗാ​​ന്ധി​​യു​​ടെ കാ​​മു​​കി​​യാ​​ണെ​​ന്ന് പ​​റ​​ഞ്ഞ ഒ​​രു സ്ത്രീ​​യു​​ടെ മു​​ഖ​​വും അ​​വ​​ർ ത​​ന്ന വെ​​ള്ള​​ത്തി​​ന്റെ രു​​ചി​​യു​​ടെ​​യും ഓ​​ർ​​മ വ​​ന്നു. അ​​വ​​ർ എ​​ന്റെ നെ​​റ്റി​​യി​​ൽ കെ​​ട്ടി​ത്ത​​ന്ന വെ​​ളു​​ത്ത ചേ​​ല വ​​ഴി​​യി​​ലെ​​വി​​ടെ​​യോ അ​​ഴി​​ച്ചു​ക​​ള​​ഞ്ഞി​​ട്ടാ​​ണ് ഞാ​​ന​​ന്ന് ഓ​​ഫീ​​സി​​ലേ​​ക്ക് തി​​രി​​കെ ചെ​​ന്ന​​ത്. അ​​ന്നേ​​രം എ​​നി​​ക്കു​ത​​ന്നെ വ്യ​​ക്ത​​മ​​ല്ലാ​​ത്ത എ​​ന്തോ ഒ​​രാ​​കു​​ല​​ത എ​​ന്നെ പൊ​​തി​​യു​​ക​​യും ചെ​​യ്തു. ആ ​​ആ​​കു​​ല​​ത​​യോ​​ടെ​​യാ​​ണ് ഞാ​​നാ വീ​​ട്ടി​​ലേ​​ക്ക് ക​​യ​​റി​ച്ചെ​​ന്ന​​ത്.

ആ​​രോ​​ടും ചോ​​ദി​​ക്കേ​​ണ്ടി​വ​​ന്നി​​ല്ല. മ​​രി​​ച്ച​​യാ​​ൾ ചി​​രി​​ക്കു​​ന്ന മു​​ഖ​​ത്തോ​​ടെ ചു​​മ​​രി​​ൽ ഗാ​​ന്ധി​​യു​​ടെ തൊ​​ട്ട​​രി​കി​​ൽ ത​​ന്നെ ഉ​​ണ്ടാ​​യി​​രു​​ന്നു.

ഒ​​രു മ​​ര​​ണം ന​​ട​​ന്ന വീ​​ടാ​​ണെ​​ന്ന ഔ​​ചി​​ത്യ​ബോ​​ധ​​മൊ​​ന്നും സ​​ർ​​ക്കാ​​ർ തീ​​രു​​മാ​​ന​​ങ്ങ​​ൾ ന​​ട​​പ്പി​​ലാ​​ക്കു​​മ്പോ​​ൾ ബാ​​ധ​​ക​​മ​​ല്ല​​യെ​​ന്നൊ​രു ഭാ​​വ​​ത്തോ​​ടെ കൂ​​ടെ ഉ​​ണ്ടാ​​യ​​വ​​രോ​​ടൊ​​പ്പം എ​​നി​​ക്കും ആ ​​പു​​ര​​യി​​ട​​വും അ​​ള​​ന്നു തി​​ട്ട​​പ്പെ​​ടു​​ത്തേ​​ണ്ടി​വ​​ന്നു. ഒ​​പ്പി​​ടാ​​നാ​​യി ഉ​​ത്ത​​ര​​വാ​​ദി​​ത്ത​​പ്പെ​​ട്ട ആ​​ളെ വി​​ളി​​ച്ച​​പ്പോ​​ൾ വ​​ന്ന​​ത് അ​​വ​​രു​​ടെ മ​​ക​​നാ​​യി​​രു​​ന്നു. ഞ​​ങ്ങ​​ൾ പ​​റ​​ഞ്ഞ​​യി​​ട​​ത്തൊ​​ക്കെ യാ​​തൊ​​രു വി​​ധ വി​​യോ​​ജി​​പ്പും കൂ​​ടാ​​തെ അ​​യാ​​ൾ ഒ​​പ്പി​​ടു​​ക​​യും ചെ​​യ്ത​​തി​​നാ​​ൽ പ​​ണി എ​​ളു​​പ്പ​​മാ​​ക്കി​ത്തീ​​ർ​​ത്തു.

ഒ​​പ്പി​​ട്ട പേ​​പ്പ​​ർ വാ​​ങ്ങി ഫ​​യ​​ലി​​ലേ​​ക്ക് വെ​ക്കും മു​​മ്പ് അ​​യാ​​ളു​​ടെ പേ​​ര് അ​​തി​​ശ​​യ​​ത്തോ​​ടെ ഞാ​​ൻ വീ​​ണ്ടും വീ​​ണ്ടും വാ​​യി​​ച്ചു.

‘മോ​​ഹ​​ൻ​​ദാ​​സ്’ എ​​ന്നാ​​യി​​രു​​ന്നു ആ ​​പേ​​ര്.

കാ​​ളി​​ന്ദി ദേ​​വി എ​​ന്നോ​​ട് പ​​റ​​ഞ്ഞ വാ​​ക്കു​​ക​​ൾ വെ​​റും ഭ്രാ​​ന്ത​​ല്ലാ​​യി​​രു​​ന്നു​​വെ​​ന്ന് മ​​ന​​സ്സി​ലാ​​ക്കാ​​ൻ പി​​ന്നീ​​ട് ഒ​​രി​​ക്ക​​ൽ​കൂ​​ടി മോ​​ഹ​​ൻ​​ദാ​​സി​​നെ എ​​നി​​ക്ക് കാ​​ണേ​​ണ്ടി വ​​ന്നു. അ​​െ​ല്ല​​ങ്കി​​ൽ മോ​​ഹ​​ൻ​​ദാ​​സ് ക​​രം​​ച​​ന്ദ് ഗാ​​ന്ധി എ​​ന്ന മ​​നു​​ഷ്യ​​ൻ അ​​വ​​രു​​ടെ ഭ്രാ​​ന്താ​​യി​​രു​​ന്നു​​വെ​​ന്ന് മ​​ന​സ്സി​​ലാ​​ക്കാ​​ൻ എ​​ന്ന് തി​​രു​​ത്തി പ​​റ​​യാം.

ഞാ​​ൻ വീ​​ണ്ടും കാ​​ണു​​മ്പോ​​ൾ മോ​​ഹ​​ൻ​​ദാ​​സ് ഒ​​രു ക​​ട​ത്തി​​ണ്ണ​​യി​​ൽ ഇ​​രി​​ക്കു​​ക​​യാ​​യി​​രു​​ന്നു. ആ​​ള് ന​​ന്നാ​​യി കു​ടി​​ച്ചി​​ട്ടു​​ണ്ടെ​​ന്ന് മ​​ന​​സ്സി​ലാ​​യി​​ട്ടും കാ​​ളി​​ന്ദി ദേ​​വി​​യെ കു​​റി​​ച്ച് കൂ​​ടു​​ത​​ൽ അ​​റി​​യാ​​നു​​ള്ള ആ​​ഗ്ര​​ഹ​​ത്തോ​​ടെ ഞാ​​ന​​യാ​​ളെ കൂ​​ട്ടി ക്വാ​​ർ​​ട്ടേ​​ഴ്സി​​ലേ​​ക്ക് പോ​​യി.

‘‘നി​​ങ്ങ​​ളു​​ടെ അ​​മ്മ സ്വാ​​ത​​ന്ത്ര്യ സ​​മ​​ര​​ത്തി​​ൽ പ​​ങ്കെ​​ടു​​ത്തി​​ട്ടു​​ണ്ടോ?’’

തി​​ക​​ച്ചും സാ​​ധാ​​ര​​ണ​മ​​ട്ടി​​ൽ ഞാ​​ൻ ചോ​​ദി​​ച്ചു.


‘‘ആ ​​ത​​ള്ള ഒ​​രു സ​​മ​​ര​​ത്തി​​ലും പ​​ങ്കെ​​ടു​​ത്തി​​ട്ടി​​ല്ല സാ​​റേ. അ​​വ​​ർ​​ക്ക് ന​​ട്ട​പ്രാ​​ന്ത​ാ​യി​​രു​​ന്നു​​വെ​​ന്നാ നാ​​ട്ടു​​കാ​​രും ബ​​ന്ധു​​ക്ക​​ളു​​മൊ​​ക്കെ പ​​റ​​ഞ്ഞു​ന​​ട​​ക്കു​​ന്ന​​ത്. ചെ​​ല​​പ്പ എ​​നി​​ക്കും തോ​​ന്നീ​​ട്ടു​​ണ്ട് അ​​വ​​ർ​​ക്ക് പ്രാ​​ന്ത​ാ​യി​​രു​​ന്നെ​​ന്ന്. അ​​ല്ലേ​​ൽ ആ​​രെ​​ങ്കി​​ലും പ​​റ​​ഞ്ഞു ന​​ട​​ക്കോ ഗാ​​ന്ധീ​ടെ കാ​​മു​​കി​​യാ​​യി​​രു​​ന്നെ​​ന്ന്. അ​​തും പോ​​ട്ടെ ഗാ​​ന്ധി​​യെ അ​​ല്ലാ​​തെ വേ​​റെ ആ​​രെ​​യും ക​​ല്യാ​​ണം ക​​ഴി​​ക്കൂ​​ല്ലാ​​ന്നു വാ​​ശിപി​​ടി​​ച്ചു കെ​​ട്ടാ മ​​ങ്ക​​യാ​​യി നി​​ക്കോ. പോ​​രാ​​ത്ത​​തി​​ന് ഗാ​​ന്ധീ​ടെ പേ​​രി​​ട്ടു വ​​ള​​ർ​​ത്താ​​ൻ എ​​ന്നെ പോ​​ലെ ഒ​​രു​​ത്ത​​നെ തെ​​രു​​വീ​​ന്നു എ​​ടു​​ത്തു വ​​ള​​ർ​​ത്തോ, ഇ​​തൊ​​ക്കെ പ്രാ​​ന്ത​​ല്ലേ​​ല് വേ​​റെ​​ന്താ...’’

ഞാ​​ൻ മോ​​ഹ​​ൻ​​ദാ​​സി​​നെ വി​​സ്മ​​യ​​ത്തോ​​ടെ നോ​​ക്കി​​യി​​രു​​ന്നു. വെ​​ളു​​ത്ത ഖ​​ദ​​ർ ധ​​രി​​ച്ച ക​​റു​​ത്ത് മെ​​ലി​​ഞ്ഞ ആ ​​സ്ത്രീ അ​​നേ​​കം ക​​ഥ​​ക​​ളു​​ടെ സ്മാ​​ര​​ക​​മാ​​യി​​രു​​ന്നു​​വെ​​ന്ന് അ​​യാ​​ളു​​ടെ വാ​​ക്കു​​ക​​ളി​​ലൂ​​ടെ​​യാ​​ണ് ഞാ​​ൻ മ​​ന​​സ്സി​​ലാ​​ക്കി​​യ​​ത്.

‘‘അ​​വ​​രു​​ടെ പ​​തി​​ന​​ഞ്ചാ​​മ​​ത്തെ വ​​യ​​സ്സി​​ലാ ഗാ​​ന്ധി​​യെ കാ​​ണാ​​ൻ പൂ​​തി മൂ​​ത്ത് വീ​​ട്ടി​​ൽ​നി​​ന്നും ഒ​​റ്റ​​ക്ക് ഇ​​റ​​ങ്ങി പു​​റ​​പ്പെ​​ട്ട​​ത്. 1923ൽ ​​അ​​ന്ന് അ​​ഹ​​മ്മ​​ദാ​​ബാ​​ദി​​ൽ ഒ​​രു സ​​മ്മേ​​ള​​ന​​ത്തി​​ൽ പ്ര​​സം​​ഗി​​ക്കാ​​ൻ ഗാ​​ന്ധി വ​​രു​​ന്നു​​ണ്ട് എ​​ന്ന​​റി​​ഞ്ഞു ആ​​രോ​​ടും പ​​റ​​യാ​​തെ ഒ​​റ്റ പോ​​ക്കാ​​യി​​രു​​ന്നു. ഗാ​​ന്ധി​​ക്ക​​ന്നു വ​​യ​​സ്സ് അ​​മ്പ​​ത്തി​​നാ​​ല് ഉ​​ണ്ടെ​​ന്ന് ഓ​​ർ​​ക്ക​​ണം. ക​​സ്തൂ​​ർ​​ഭാ​​ന്നു പേ​​രു​​ള്ള ഭാ​​ര്യ​​യും മ​​ക്ക​​ളും ഉ​​ണ്ടെ​​ന്ന​​ത് വേ​​റെ കാ​​ര്യം. അ​​തൊ​​ക്കെ പോ​​ട്ടെ തെ​​ക്കും വ​​ട​​ക്കും ഏ​​താ​​ന്നു പോ​​ലും അ​​റി​​യാ​​ത്ത ഒ​​രു പെ​​ണ്ണ് ഇ​​റ​​ങ്ങി പോ​​യാ​​ൽ വ​​ല്ല​​തും ന​​ട​​ക്കു​​മോ. പോ​​രാ​​ത്ത​​തി​​ന് ക​​റു​​ക​​റു​​ത്ത ശ​​രീ​​ര​​വും കാ​​പ്പി​​രി മുടി​​യു​​മു​​ള്ള ഒ​​രു​​ത്തി. ഈ ​​ജാ​​തീ​ന്നും നി​​റ​​മെ​​ന്നും പ​​റ​​യു​​ന്ന സം​​ഗ​​തി​​ക്കെ​​തി​​രെ ഗാ​​ന്ധി എ​​ത്ര പ​​റ​​ഞ്ഞാ​​ലും മ​​നു​​ഷ്യ​​മ്മാ​​രു​​ടെ നെ​​ഞ്ചി​​ലൊ​​ന്നും ത​​റ​​ക്ക​​ത്തി​​ല്ല സാ​​റേ. ബ്രി​​ട്ടീ​​ഷു​​കാ​​രെ ഓ​​ടി​​ക്കാ​​നൊ​​ക്കെ സ​​മ​​രം ചെ​​യ്യു​​മ്പോ​​ഴും ഇ​​ന്ത്യ​​ക്കാ​​രു​​ടെ ഓ​​രോ​​രു​​ത്ത​​രു​​ടേം ഉ​​ള്ളി​​ന്റെ ഉ​​ള്ളി​​ൽ വേ​​റെ വേ​​റെ ഒ​​രു സ്വാ​​ത​​ന്ത്ര്യ​​മു​​ണ്ടെ​​ന്ന് ഗാ​​ന്ധി​​ക്ക് പോ​​ലും പി​​ടി​​കി​​ട്ടി​​യ​​ത് പി​​ന്നീ​​ട​​ല്ലേ.’’

മോ​​ഹ​​ൻ​​ദാ​​സ് ഏ​​താ​​നും നി​​മി​​ഷം മി​​ണ്ടാ​​തി​​രു​​ന്നു.

എ​​ന്റെ​​യു​​ള്ളി​​ൽ വ​​ല്ലാ​​ത്തൊ​​രു ആ​​കാം​​ക്ഷ പെ​​രു​​ത്ത് തു​​ട​​ങ്ങി​​യ​​തുകൊ​​ണ്ട് ഞാ​​ൻ തി​​ടു​​ക്ക​​ത്തി​​ൽ ചോ​​ദി​​ച്ചു. ‘‘എ​​ന്നി​​ട്ട്?’’

‘‘എ​​ന്നി​​ട്ടെ​​ന്താ, അ​​ഹ​​മ്മ​​ദാ​​ബാ​​ദി​​ലേ​​ക്കു​​ള്ള ബ​​സി​​ൽ നി​​റ​​യെ സ​​മ്മേ​​ള​​ന​​ത്തി​​ൽ പ​​ങ്കെ​​ടു​​ക്കാ​​ൻ പോ​​കു​​ന്ന യാ​​ത്ര​​ക്കാ​​രാ​​യി​​രു​​ന്നു. ഗാ​​ന്ധി​​യെ ഒ​​രു നോ​​ക്ക് കാ​​ണാ​​ൻ പോ​​കു​​ന്ന​​വ​​ർ. അ​​മ്രേ​​ലി​​യി​​ലെ ഉ​​യ​​ർ​​ന്ന ജാ​​തി​​ക്കാ​​ർ തി​​ങ്ങി​നി​​റ​​ഞ്ഞ ബ​​സി​​ലേ​​ക്ക് ക​​റു​​ത്ത, കാ​​പ്പി​​രി മു​​ടി​​യു​​ള്ള കീ​​ഴ് ജാ​​തി​​ക്കാ​​രി പെ​​ണ്ണി​​നെ ക​​യ​​റ്റാ​​ൻ ആ​​രും സ​​മ്മ​​തി​​ച്ചി​​ല്ല. അ​​വ​​ൾ ക​​യ​​റാ​​തെ ത​​ന്നെ ബ​​സ് പു​​റ​​പ്പെ​​ട്ടു. പി​​ന്നീ​​ടൊ​​രി​​ക്ക​​ലും അ​​വ​​ൾ​​ക്ക് ഗാ​​ന്ധി​​യെ കാ​​ണാ​​നും ക​​ഴി​​ഞ്ഞി​​ട്ടി​​ല്ല. പ​​ക്ഷേ അ​​വ​​ർ പി​​ന്നീ​​ട് എ​​ല്ലാ​​വ​​രോ​​ടും പ​​റ​​ഞ്ഞു താ​​ൻ ഗാ​​ന്ധി​​യെ ക​​ല്യാ​​ണം ക​​ഴി​​ക്കു​​മെ​​ന്ന്. പൊ​​ട്ടിപ്പെ​​ണ്ണി​​ന്റെ മ​​ണ്ട​​ത്ത​​ര​​മാ​​യി വീ​​ട്ടു​​കാ​​രും നാ​​ട്ടു​​കാ​​രും ആ ​​പ​​റ​​ച്ചി​​ലി​​നെ ത​​ള്ളി​ക്ക​ള​​ഞ്ഞെ​​ങ്കി​​ലും അ​​വ​​ര് അ​​തി​​ൽ​ത​​ന്നെ ഉ​​റ​​ച്ചുനി​​ന്നു. ഗാ​​ന്ധി കൊ​​ല്ല​​പ്പെ​​ടു​​മ്പോ ത​​ള്ള​​ക്ക് അ​​ത്ര​​ക്ക് പ്രാ​​യ​​മൊ​​ന്നു​​മി​​ല്ല. എ​​ന്നി​​ട്ടും അ​​ന്ന് മു​​ത​​ൽ മ​​ര​​ണം​വ​​രെ വെ​​ളു​​ത്ത ഖ​​ദ​​ർ മാ​​ത്രം ധ​​രി​​ച്ചു. അ​​തി​​നു ശേ​​ഷ​​മാ​​ണ് തെ​​രു​​വി​​ൽ തെ​​ണ്ടി ന​​ട​​ന്നി​​രു​​ന്ന എ​​ന്നെ​​യ​​വ​​ർ എ​​ടു​​ത്തു​വ​​ള​​ർ​​ത്താ​​ൻ തു​​ട​​ങ്ങി​​യ​​ത്. അ​​വ​​രെ​​ന്റെ പേ​​ര് മോ​​ഹ​​ൻ​​ദാ​​സ് എ​​ന്നാ​​ക്കി. പ​​ള്ളി​​ക്കൂ​​ട​​ത്തി​​ൽ ചേ​​ർ​​ത്ത് പ​​ഠി​​പ്പി​​ക്കാ​​ൻ വി​​ട്ടു. കൂ​​ട്ടു​​കാ​​രും നാ​​ട്ടു​​കാ​​രും അ​​വ​​ർ​​ക്ക് പ്രാ​​ന്താ​​ണെ​​ന്ന് പ​​റ​​ഞ്ഞു ക​​ളി​​യാ​​ക്കു​​മ്പോ​​ഴും എ​​നി​​ക്ക് ത​​ള്ള​​യെ ഇ​​ഷ​്ട​മാ​​യി​​രു​​ന്നു സാ​​റേ. അ​​വ​​ർ​​ക്ക് ഗാ​​ന്ധി എ​​ന്ന ഒ​​റ്റ ഭ്രാ​​ന്ത് മാ​​ത്രേ ഉ​​ണ്ടാ​​യി​​രു​​ന്നു​​ള്ളൂ. ബാ​​ക്കി​​യു​​ള്ള ഭ്രാ​​ന്തി​​നെ അ​​പേ​​ക്ഷി​​ച്ച് അ​​തൊ​​രു ഭ്രാ​​ന്താ​​ണോ?’’

ആ ​ചോ​​ദ്യം എ​​ന്നെ വ​​ട്ടം ചു​​റ്റി​​ക്കാ​​ൻ പോ​​ന്ന​​താ​​യി​​രു​​ന്നു. ബാ​​ക്കി​​യു​​ള്ള ഭ്രാ​​ന്തി​​നെ അ​​പേ​​ക്ഷി​​ച്ച് അ​​തൊ​​രു ഭ്രാ​​ന്താ​​ണോ!

‘‘അ​​വ​​രെ​​ന്നും ഗാ​​ന്ധീ​ടെ ഫോ​​ട്ടോ​​യി​​ൽ മാ​​ല കെ​​ട്ടി​​യി​​ടും. ഈ ​​പ്രാ​​യ​​ത്തി​​ലും തൊ​​ഴു​​ത് പ്രാ​​ർ​​ഥി​​ച്ച് പ​​ണി​​ക്കി​​റ​​ങ്ങും. കി​​ട്ടു​​ന്ന കാ​​ശി​​ൽ​നി​​ന്നും ചി​​ല​​വി​​ന് എ​​ടു​​ത്തി​​ട്ട് ബാ​​ക്കി ദാ​​നം കൊ​​ടു​​ക്കും. ത​​ള്ള ഒ​​ന്നും സ​​മ്പാ​​ദി​​ക്കി​ല്ല സാ​​റേ. അ​​തും പ​​റ​​ഞ്ഞു ക​​ള്ളു കു​​ടി​​ച്ചു വ​​ന്നു ഞാ​​ന​​വ​​രെ കൊ​​റേ ചീ​​ത്ത വി​​ളി​​ച്ചി​​ട്ടു​​ണ്ട്. അ​​വ​​സാ​​നം കി​​ട​​ക്കു​​ന്ന കി​​ട​​പ്പാ​​ടം പോ​​കു​​മെ​​ന്ന് കൂ​​ടി ക​​ണ്ട​​പ്പോ​​ൾ അ​​വ​​ര് ചെ​​യ്ത ക​​ടും​കൈ ​കേ​​ൾ​​ക്ക​​ണോ... അ​​വ​​ര് വീ​​ണ്ടും ഗാ​​ന്ധി​​യെ കാ​​ണാ​​ൻ പോ​​യി. സ​​ബ​​ർ​​മ​​തി ആ​​ശ്ര​​മ​​ത്തി​​ലേ​​ക്ക്. ഈ ​​ക​​ണ്ട കാ​​ല​​ത്തി​​നി​​ട​​യി​​ൽ തോ​​ന്നാ​​ത്ത ഒ​​രു തോ​​ന്ന​​ൽ അ​​ന്നേ​​രം അ​​വ​​ർ​​ക്കെ​​ങ്ങ​​നെ ഒ​​ണ്ടാ​​യോ എ​​ന്തോ! ഗാ​​ന്ധി പ​​ണ്ടെ​​ങ്ങാ​​ണ്ട് വെ​​ടി​​യേ​​റ്റ് മ​​രി​​ച്ചെ​​ന്നു പ​​റ​​ഞ്ഞി​​ട്ട് ചെ​​വീ​​ലോ​​ട്ട് കേ​​റ​​ണ്ടെ. എ​​ന്റെ പെ​​ണ്ണി​​നേം മ​​ക്ക​​ളേം കെ​​ട്ടി​​പ്പി​ടി​​ച്ചു ഉ​​മ്മ​െ​വ​​ച്ചി​​ട്ട് ഒ​​റ്റപ്പോക്കാ​​യി​​രു​​ന്നു. എ​​ന്നി​​ട്ടോ അ​​വ​​രെ​​ന്നും തോ​​റ്റു പോ​​യി​​ട്ടേ ഒ​ള്ള് സാ​​റേ. ആ​​ശ്ര​​മ​​ത്തി​​ന് മു​​ന്നി​​ൽ​െ​വ​​ച്ചാ അ​​വ​​ർ​​ക്ക് നെ​​ഞ്ച് വേ​​ദ​​ന വ​​ന്ന​​തും കു​​ഴ​​ഞ്ഞുവീ​​ണ​​തും. പോ​​കു​​ന്ന പോ​​ക്കി​​ലും ഒ​​രു ചി​​ല​​വു​​ണ്ടാ​​ക്കി​െ​വ​​ച്ചു. അ​​ല്ലാ​​തെ ഗാ​​ന്ധി​പ്രേ​​മം കൊ​​ണ്ട് അ​​വ​​ർ​​ക്കോ എ​​നി​​ക്കോ വ​​ല്ല ഗു​​ണ​​വും ഉ​​ണ്ടാ​​യോ... പി​​ന്നെ ശ​​വം ഇ​​വി​​ടെ​വ​​രെ എ​​ത്തി​​ക്കാ​​ൻ വ​​ണ്ടി കാ​​ശും അ​​തും ഇ​​തു​​മൊ​​ക്കെ​​യാ​​യി കു​​റേ പൈ​​സ പോ​​യി അ​​ത്രത​​ന്നെ. എ​​ന്നാ​​ലും ത​​ള്ള​​യെ എ​​നി​​ക്കി​​ഷ്ട​​മാ​​യി​​രു​​ന്നു സാ​​റേ...’’

മോ​​ഹ​​ൻ​​ദാ​​സ് വാ ​​പൊ​​ളി​​ച്ചു ഉ​​റ​​ക്കെ ക​​ര​​യാ​​ൻ തു​​ട​​ങ്ങി.

ആ ​​മ​​ര​​ണ​​ത്തി​​ൽ കാ​​ളി​​ന്ദി ദേ​​വി തോ​​റ്റു​പോ​​യി​​െ​ല്ല​​ന്നു പ​​റ​​യാ​​ൻ തോ​​ന്നി​​യെ​​ങ്കി​​ലും ഞാ​​ന​​ത് പ​​റ​​ഞ്ഞി​​ല്ല. എ​​ന്റെ​​യു​​ള്ളി​​ൽ നി​​ശ്ശ​ബ്ദ​​മാ​​യൊ​​രു ക​​ണ്ണു​​നീ​​രാ​​യി കാ​​ളി​​ന്ദി ദേ​​വി അ​​ന്നേ​​രം കു​​ടു​​ങ്ങി​ക്കി​​ട​​ന്നു.

അ​​തി​​നു മൂ​​ന്നു മാ​​സ​​ങ്ങ​​ൾ​​ക്കുശേ​​ഷം കാ​​ളി​​ന്ദി ദേ​​വി താ​​മ​​സി​​ച്ചി​​രു​​ന്ന വീ​​ട് ഉ​​ൾ​​പ്പെ​​ടെ​​യു​​ള്ള വീ​​ടു​​ക​​ൾ പൊ​​ളി​​ച്ചുമാ​​റ്റാ​​നു​​ള്ള സ​​ർ​​ക്കാ​​ർ ഉ​​ത്ത​​ര​​വ് പാ​​ലി​​ക്കാ​​ൻ വേ​​ണ്ട സ​​ന്നാ​​ഹ​​ങ്ങ​​ളു​​മാ​​യി ചെ​​ല്ലു​​മ്പോ​​ൾ ആ ​​വീ​​ടി​​ന്റെ പൂ​​മു​​ഖ​​ത്ത് ഗാ​​ന്ധി മാ​​ത്ര​​മേ ഉ​​ണ്ടാ​​യി​​രു​​ന്നു​​ള്ളൂ. മ​​രി​​ക്കും മു​​മ്പ് കാ​​ളി​​ന്ദി ദേ​​വി ചാ​​ർ​​ത്തി​​യ മാ​​ല​​യി​​ൽ​നി​​ന്നും പൂ​​വു​​ക​​ൾ ഉ​​ണ​​ങ്ങി അ​​ട​​ർ​​ന്നു​പോ​​യ ശേ​​ഷം അ​​വ​​ശേ​​ഷി​​ച്ച നൂ​​ല് ചേ​​ർ​​ന്ന് കി​​ട​​ക്കു​​ന്ന ഗാ​​ന്ധി​​യു​​ടെ ഫോ​​ട്ടോ ഞാ​​നെ​​ടു​​ത്തു വ​​ണ്ടി​​യി​​ൽ കൊ​​ണ്ടു പോ​​യി​െ​വ​​ച്ചു.


എ​​നി​​ക്കും അ​​വ​​രെ ഇ​​ഷ്ട​​മാ​​യി​​രു​​ന്നു. അ​​വ​​ർത​​ന്ന വെ​​ള്ള​​ത്തി​​ന്റെ രു​​ചി​​യും അ​​വ​​രു​​ടെ വെ​​ളു​​ത്ത ചേ​​ല​​യും ജീ​​വി​​ത​​കാ​​ല​​ത്തോ​​ളം എ​​ന്നെ പി​​ന്തു​​ട​​രു​​മെ​​ന്ന് അ​​ന്ന​​ത്തോ​​ടെ എ​​നി​​ക്കു മ​​ന​​സ്സി​​ലാ​​യി. പ​​ക്ഷേ ഞാ​​ന​​ത് ഒ​​രി​​ക്ക​​ൽ​പോ​​ലും മോ​​ഹ​​ൻ​​ദാ​​സി​​നോ​​ട് പ​​റ​​ഞ്ഞി​​ല്ല. പ​​റ​​യാ​​നു​​ള്ള സാ​​ഹ​​ച​​ര്യം ല​​ഭി​​ച്ച​​തു​​മി​​ല്ല. അ​​തി​​നി​​ട​​യി​​ൽ സ്ഥ​​ല​​മാ​​റ്റം കി​​ട്ടി ഞാ​​ൻ ബോം​​ബേ​​ക്ക് താ​​മ​​സം മാ​​റി. വ​​ർ​​ഷ​​ങ്ങ​​ൾ​​ക്കുശേ​​ഷം പ​​ഴ​​യ സ​​ഹ​​പ്ര​​വ​​ർ​​ത്ത​​ക​​ന്റെ മ​​ക​​ളു​​ടെ വി​​വാ​​ഹ​​ത്തി​​നാ​​യി വീ​​ണ്ടും ഗു​​ജ​​റാ​​ത്തി​​ലേ​​ക്ക് വ​​ന്ന​​പ്പോ​​ൾ മോ​​ഹ​​ൻ​​ദാ​​സും ഭാ​​ര്യ ആ​​ഭേ​​രി​​യും മ​​ക്ക​​ളൊ​​ക്കെ​​യാ​​യി വാ​​ട​​ക​​വീ​​ട്ടി​​ൽ സ​​ന്തോ​​ഷ​​മാ​​യി ജീ​​വി​​ക്കു​​ന്ന​​താ​​ണ് ക​​ണ്ട​​ത്. പ​​ക്ഷേ ജീ​​വി​​തം എ​​ത്ര പെ​​ട്ടെ​​ന്നാ​​ണ് ചി​​രി​​ക​​ൾ ഇ​​ല്ലാ​​താ​​ക്കു​​ന്ന​​തെ​​ന്ന് എ​​നി​​ക്ക് മ​​ന​​സ്സി​ലാ​​യ​​ത് ആ 2002 ​​ഫെ​​ബ്രു​​വ​​രി 28നാ​​ണ്.

അ​​തി​​നു ത​​ലേ​​ന്നാ​​ൾ അ​​യോ​​ധ്യ​​യി​​ൽ​നി​​ന്നും മ​​ട​​ങ്ങു​​ക​​യാ​​യി​​രു​​ന്ന തീ​​ർ​​ഥാ​​ട​​ക​​ർ നി​​റ​​ഞ്ഞ സ​​ബ​​ർ​​മ​​തി എ​​ക്സ്പ്ര​​സ് ഗോ​​ധ്ര സ്റ്റേ​​ഷ​​നി​​ൽ നി​​ർ​​ത്തി​​യി​​ട്ട​​പ്പോ​​ൾ ന​​ട​​ന്ന ആ​​ക്ര​​മ​​ണം ഗു​​ജ​​റാ​​ത്തി​​നെ ആ​​ക​​മാ​​നം ക​​ല​​ക്കി​മ​​റി​​ച്ചു ക​​ള​​ഞ്ഞു. പി​​ന്നീ​​ട​​ങ്ങോ​​ട്ട് ഹി​​ന്ദു​​ക്ക​​ളും മു​​സ്‍ലിം​ക​ളും പ​​ര​​സ്പ​​രം വെ​​ട്ടി​​യും വെ​​ടി​​വെ​ച്ചും തീ​​കൊ​​ളു​​ത്തി​​യും കൊ​​ന്നു​​കൊ​​ണ്ടി​​രി​​ക്കു​​ന്നു. മൂ​​ന്ന് ദി​​വ​​സം ക​​ഴി​​ഞ്ഞാ​​ൽ എ​​നി​​ക്ക് നാ​​ട്ടി​​ലേ​​ക്ക് പോ​​കേ​​ണ്ട ആ​​വ​​ശ്യ​​മു​​ണ്ട്. മ​​ക​​ന്റെ വി​​വാ​​ഹ​​ത്തി​​ന് ഒ​​രുമാ​​സം ലീ​​വെ​​ടു​​ത്തി​​ട്ടാ​​ണ് ഗു​​ജ​​റാ​​ത്തി​​ലേ​​ക്ക് വ​​ന്ന​​ത്. പ​​ഴ​​യ സു​​ഹൃ​​ത്തു​​ക്ക​​ളെ ക​​ണ്ട തി​​ര​​ക്കി​​ൽ നാ​​ട്ടി​​ലേ​​ക്ക് കൊ​​ണ്ടുവ​​രു​​വാ​​ൻ സു​​മി​​ത്ര വി​​ളി​​ച്ചുപ​​റ​​ഞ്ഞ സാ​​ധ​​ന​​ങ്ങ​​ളു​​ടെ ലി​​സ്റ്റും പ​​ണ​​വും മോ​​ഹ​​ൻ​ദാ​​സി​​നെ​​യാ​​ണ് ഏ​ൽ​​പി​​ച്ച​​ത്. അ​​വ​​നാ​​കു​​മ്പോ​​ൾ ക്ഷ​​മ​​യോ​​ടെ ഓ​​രോ​​ന്നും വി​​ല​​പേ​​ശി വാ​​ങ്ങു​​മെ​​ന്ന് ഉ​​റ​​പ്പാ​​ണ്.

രാ​​വി​​ലെ ആ​​യ​​പ്പോ​​ൾ അ​​ന്ത​​രീ​​ക്ഷം ആ​​കെ മാ​​റി​​യി​​രു​​ന്നു. ല​​ഹ​​ള​​ക്കാ​​ർ ക​​ട​​ക​​ളും വീ​​ടു​​ക​​ളും ആ​​ക്ര​​മി​​ക്കാ​​ൻ തു​​ട​​ങ്ങി. പി​​ന്നീ​​ട​​ങ്ങോ​​ട്ടു​​ള്ള ദി​​ന​​ങ്ങ​​ൾ ഗു​​ജ​​റാ​​ത്തി​​ലെ ആ​​ളു​​ക​​ളെ സം​​ബ​​ന്ധി​​ച്ച് ജീ​​വ​​ൻ ര​​ക്ഷി​​ക്കാ​​ൻ​വേ​​ണ്ടി​​യു​​ള്ള നെ​​ട്ടോ​​ട്ട​​മാ​​യി​​രു​​ന്നു. ഒ​​ന്ന​​ര ആ​​ഴ്ച​​ക്കു ശേ​​ഷ​​മാ​​ണ് ആ​​ഭേ​​രി​​യെ​​യും ഇ​​ള​​യ മ​​ക​​ളെ​​യും ഞാ​​ൻ കാ​​ണു​​ന്ന​​ത്. ക​​ലാ​​പം ന​​ട​​ക്കു​​ന്ന​​തി​​നാ​​ൽ ഗു​​ജ​​റാ​​ത്തി​​ൽ ക​​ർ​​ഫ്യൂ പ്ര​​ഖ്യാ​​പി​​ച്ച​​തു​കൊ​​ണ്ട് എ​​നി​​ക്ക് നാ​​ട്ടി​​ലേ​​ക്ക് മ​​ട​​ങ്ങാ​​നും സാ​​ധി​​ച്ചി​​ല്ല. ഞാ​​ൻ കാ​​ണു​​മ്പോ​​ൾ ആ​​ഭേ​​രി ദു​​രി​​താ​​ശ്വാ​​സ ക്യാ​​മ്പി​​ലാ​​യി​​രു​​ന്നു. വീ​​ടു​​ക​​ൾ ന​​ഷ്ട​​പ്പെ​​ട്ട​​വ​​രെ പാ​​ർ​​പ്പി​​ച്ച പ​​ല ക്യാ​​മ്പു​​ക​​ൾ മാ​​റി​മാ​​റി തി​​ര​​ഞ്ഞാ​​ണ് ഞാ​​ന​​വ​​ളെ ക​​ണ്ടെ​​ത്തി​​യ​​ത്. മ​​ക​​ളോ​​ടൊ​​പ്പം മു​​ഷി​​ഞ്ഞ തു​​ണി​​ക്കെ​​ട്ട് പോ​​ലെ ക്യാ​​മ്പി​​ലെ വ​​രാ​​ന്ത​​യി​​ൽ ഇ​​രു​​ന്ന ഒ​​രു സ്ത്രീ ​​രൂ​​പം.

സു​​മി​​ത്ര ലി​​സ്റ്റ് ത​​ന്ന സാ​​ധ​​ന​​ങ്ങ​​ൾ വാ​​ങ്ങു​​വാ​​നാ​​യി

അ​​ഹ​​മ്മ​​ദാ​​ബാ​​ദി​​ലേ​​ക്ക് മോ​​ഹ​​ൻ​​ദാ​​സ് പോ​​യ​​ത് മൂ​​ത്ത മ​​ക​​ളെ കൂ​​ട്ടി​​യാ​​ണ്. ന​​രോദപാ​​ട്യ​​യി​​ൽ മ​​നു​​ഷ്യ​​ക്കൊ​​ല ന​​ട​​ന്ന അ​​തേദി​​വ​​സം. പി​​ന്നീ​​ട് മോ​​ഹ​​ൻ​​ദാ​​സോ മ​​ക​​ളോ തി​​രി​​ച്ചു​വ​​ന്നി​​ല്ല. കൊ​​ല്ല​പ്പെ​​ട്ട​​വ​​രി​​ൽ ഏ​​റെ പേ​​രെ​​യും കി​​ണ​​റ്റി​​ലേ​​ക്ക് വ​​ലി​​ച്ചെ​​റി​​ഞ്ഞു​​വെ​​ന്നൊ​​ക്കെ പി​​ന്നീ​​ടാ​​ണ് അ​​റി​​ഞ്ഞ​​ത്. അ​​പ്പോ​​ഴേ​​ക്കും ക​​ലാ​​പ​​കാ​​രി​​ക​​ൾ ഗു​​ജ​​റാ​​ത്തി​​നെ മു​​ഴു​​വ​​നും കീ​​ഴ​​ട​ക്കി​​ക്ക​ഴി​​ഞ്ഞി​​രു​​ന്നു.

ആ​​ഭേ​​രി​​യെ​​യും മ​​ക​​ളെ​​യും ഞാ​​ൻ തി​​രി​​കെ കൊ​​ണ്ടു​​വ​​ന്നു. നാ​​ട്ടി​​ലേ​​ക്ക് മ​​ട​​ങ്ങു​​മ്പോ​​ൾ അ​​വ​​രെ വ​​ഴി​​യി​​ലു​​പേ​​ക്ഷി​​ക്കാ​​ൻ മ​​ന​​സ്സ് വ​​ന്നി​​ല്ല. വാ​​ട​​ക​​വീ​​ട്ടി​​ലേ​​ക്ക് തി​​രി​​കെ എ​​ത്തി​​ച്ചു ചി​​ല​​വി​​നു​​ള്ള കു​​റ​​ച്ചു പ​​ണ​​വും കൈ​​യി​​ൽ കൊ​​ടു​​ത്തി​​ട്ടാ​​ണ് നാ​​ട്ടി​​ലേ​​ക്ക് ട്രെ​​യി​​ൻ ക​​യ​​റി​​യ​​ത്.

നാ​​ട്ടി​​ൽ ചെ​​ല്ലു​​മ്പോ​​ൾ മ​​ക​​ന്റെ വി​​വാ​​ഹം ക​​ഴി​​ഞ്ഞി​​രു​​ന്നു. ഒ​​ന്നു ര​​ണ്ടു ആ​​ഴ്ച​​ക്കുശേ​​ഷം തി​​രി​​കെ ബോം​​ബെ​​യി​​ലേ​​ക്ക് മ​​ട​​ങ്ങി​​യെ​​ങ്കി​​ലും ആ​​ഭേ​​രി​​യെ​​യും കു​​ഞ്ഞി​​നെ​​യും മ​​റ​​ന്നുക​​ള​​യാ​​ൻ സാ​​ധി​​ക്കു​​മാ​​യി​​രു​​ന്നി​​ല്ല. വീ​​ട്ടു​വാ​​ട​​ക​​യും കു​​ഞ്ഞി​​ന്റെ പ​​ഠി​​ത്ത ചി​​ല​​വും അ​​യ​​ച്ചു​കൊ​​ടു​​ക്കു​​ക​​യെ​​ന്ന​​ത​​ല്ലാ​​തെ കു​​റ്റ​​ബോ​​ധം മ​​റ​​ക്കാ​​ൻ മ​​റ്റൊ​​രു മാ​​ർ​​ഗ​​വും എ​​നി​​ക്ക് മു​​ന്നി​​ൽ ഇ​​ല്ലാ​​യി​​രു​​ന്നു.

ജോ​​ലി​​യി​​ൽ​നി​​ന്നും വി​​ര​​മി​​ച്ചു നാ​​ട്ടി​​ൽ എ​​ത്തി​​യ​ശേ​​ഷം ആ​​ഭേ​​രി​​യെ കു​​റി​​ച്ചും കു​​ഞ്ഞി​​നെ കു​​റി​​ച്ചും പ​​റ​​യാ​​ൻ പ​​ല​വ​​ട്ടം തു​​നി​​ഞ്ഞെ​​ങ്കി​​ലും സു​​മി​​ത്ര​​യോ മ​​ക്ക​​ളോ യാ​​തൊ​​ന്നും സ​​മ്മ​​തി​​ച്ചു ത​​രി​​െ​ല്ല​​ന്ന് ഉ​​റ​​പ്പു​​ള്ള​​തു​കൊ​​ണ്ട് അ​​വ​​രെ ഒ​​ന്നും അ​​റി​​യി​​ക്കാ​​തെ ആ​​ഭേ​​രി​​ക്കു​​ള്ള സ​​ഹാ​​യം എ​​ത്തി​​ച്ചു കൊ​​ടു​​ക്കാ​​നാ​​ണ് തോ​​ന്നി​​യ​​ത്. ഇ​​തി​​നി​​ട​​യി​​ൽ നാ​​ട്ടി​​ലു​​ള്ള ആ​​രൊ​​ക്കെ​​യോ അ​​ഹ​​മ്മ​​ദാ​​ബാ​​ദി​​ൽ എ​​നി​​ക്കേ​​തോ സ്ത്രീ​​യു​​മാ​​യി ര​​ഹ​​സ്യ​ബ​​ന്ധ​​മു​​ണ്ടെ​​ന്ന് സു​​മി​​ത്ര​​യെ പ​​റ​​ഞ്ഞു വി​​ശ്വ​​സി​​പ്പി​​ച്ചി​​രു​​ന്നു. സ​​ത്യം തു​​റ​​ന്നു​പ​​റ​​ഞ്ഞാ​​ലും വി​​ശ്വ​​സി​​ക്കി​​ല്ല​​യെ​​ന്ന് ഉ​​റ​​ച്ചു തീ​​രു​​മാ​​ന​​മെ​​ടു​​ത്തി​​രി​​ക്കു​​ന്ന​​വ​​രു​​ടെ മു​​ന്നി​​ൽ നി​​ശ്ശ​ബ്ദ​​ത പ്ര​​തി​​രോ​​ധ​​മാ​​ർ​​ഗ​​മാ​​യെ​​ടു​​ക്കാ​​ൻ ഞാ​​നും തീ​​രു​​മാ​​നി​​ച്ചു. എ​​ന്റെ മ​​ര​​ണ​​ത്തോ​​ടെ ഒ​​രി​​ക്ക​​ലും സു​​മി​​ത്ര​​യോ മ​​ക്ക​​ളോ വ​​ഴി​​യാ​​ധാ​​ര​​മാ​​യി പോ​​കി​​െ​ല്ല​​ന്നു​​റ​​പ്പാ​​ണ്. ശേ​​ഷ​​ക്രി​​യ ക​​ഴി​​യു​​ന്ന അ​​തേ നി​​മി​​ഷം അ​​വ​​ർ സ്വ​​ത്തു​​ക്ക​​ൾ പ​​ങ്കു​വെ​ക്കാ​​നു​​ള്ള ന​​ട​​പ​​ടി​​ക​​ൾ തു​​ട​​ങ്ങും.

പ​​ക്ഷേ, ഞാ​​ൻ മൂ​​ലം അ​​നാ​​ഥ​​രാ​​യി​ത്തീ​​രു​​ന്ന ര​​ണ്ടു​പേ​​രു​​ടെ മു​​ഖം മൃ​​ത്യു​വി​​ൽ​പോ​​ലും എ​​ന്നെ പി​​ന്തു​​ട​​രും. ആ​​ഭേ​​രി ഇ​​നി​​യും എ​​നി​​ക്ക് ക​​ത്തു​​ക​​ൾ എ​​ഴു​​തി​​ക്കൊ​​ണ്ടി​​രി​​ക്കും, മ​​റു​​പ​​ടി​​ക​​ൾ ല​​ഭി​​ക്കാ​​തെ വ​​രു​​മ്പോ​​ൾ ഒ​​ന്നു​​കി​​ൽ ഞാ​​ന​​വ​​രെ മ​​റ​​ന്നെ​​ന്നു ധ​​രി​​ച്ചേ​​ക്കാം. അ​​െ​ല്ല​​ങ്കി​​ൽ ഞാ​​ൻ മ​​രി​​ച്ചെ​​ന്ന് അ​​വ​​ൾ​​ക്കും മ​​ക​​ൾ​​ക്കും ബോ​​ധ്യ​​മാ​​കും.’’

ആ ​​ക​​ത്ത് വാ​​യി​​ച്ചു ഞാ​​ൻ നി​​ശ്ച​​ല​​നാ​​യി ഇ​​രു​​ന്നു. അ​​ച്ഛ​​ന്റെ മേ​​ശ​വ​​ലി​​പ്പി​​ൽ അ​​ടു​​ക്കി​െ​വ​​ച്ചി​​രു​​ന്ന നീ​​ല ക​​ള​​ർ ഇ​ൻ​ല​​ൻ​​ഡ് കെ​​ട്ടി​​നു​​ള്ളി​​ൽ ആ​​ഭേ​​രി എ​​ന്ന് പേ​​രു​​ള്ള സ്ത്രീ ​​എ​​ഴു​​തി​​യ വ​​രി​​ക​​ളു​​ണ്ട്. അ​​ച്ഛ​​ൻ ഞ​​ങ്ങ​​ളു​​ടെ മാ​​ത്രം കു​​ത്ത​​ക​​യാ​​യി​​രി​​ക്ക​​ണ​​മെ​​ന്ന ഒ​​രു​​ത​​രം ദു​​ർ​​വാ​​ശി​​യോ​​ടെ​​യാ​​ണ് ഞ​​ങ്ങ​​ളെ​​ന്നും അ​​ദ്ദേ​​ഹ​​ത്തെ ചോ​​ദ്യം​ചെ​​യ്തി​​രു​​ന്ന​​ത്. അ​​ദ്ദേ​​ഹ​​ത്തി​​ന് വി​​ശ​​ദീ​​ക​​രി​​ക്കാ​​നു​​ള്ള ഒ​​രു പ​​ഴു​​തും ന​​ല്കാ​​തെ ആ​​ക്ര​​മി​​ച്ചു​കൊ​​ണ്ടേ​​യി​​രു​​ന്നു. സ​​ത്യം അ​​റി​​യാ​​നു​​ള്ള ആ​​ഗ്ര​​ഹ​​ത്തെ​​ക്കാ​​ൾ കു​​റ്റം ക​​ണ്ടെ​​ത്തി തെ​​ളി​​യി​​ക്കാ​​നു​​ള്ള വാ​​ശി​​യോ​​ടെ​​യാ​​ണ് എ​​ല്ലാ വി​​ചാ​​ര​​ണ​​ക​​ളും തു​​ട​​ങ്ങി​​യി​​രു​​ന്ന​​ത്.

അ​​ന്നേ​​രം വെ​​റു​​തെ, വെ​​റു​​തെ ആ​​കാം​​ക്ഷ​​കൊ​​ണ്ട് ആ ​​ക​​ത്തു​​ക​​ളി​​ലൊ​​ന്ന് ഞാ​​ൻ തു​​റ​​ന്നു നോ​​ക്കി. എ​​ന്താ​​കും അ​​ച്ഛ​​നെ അ​​വ​​ർ അ​​ഭി​​സം​​ബോ​​ധ​ന ചെ​​യ്തി​​ട്ടു​​ണ്ടാ​​വു​ക. എ​​നി​​ക്ക​​റി​​യാ​​വു​​ന്ന ചു​​രു​​ക്കം ഹി​​ന്ദി പ​​രി​​ജ്ഞാ​​നം​കൊ​​ണ്ട് ആ ​​വാ​​ക്ക് ഞാ​​ൻ കൂ​​ട്ടി​വാ​​യി​​ച്ചു.

News Summary - nisha anilkumar gandhiyude kamuki