വി​ഭ​ജ​ന​ത്തി​ന്റെ ക​ണ്ണീ​രെ​ഴു​ത്ത്

ഇ​രു​പ​താം നൂ​റ്റാ​ണ്ട് വി​റ​ങ്ങ​ലി​ച്ച പോ​യ ഏ​താ​നും സം​ഭ​വ​ങ്ങ​ളി​ൽ ഒ​ന്നാ​ണ് ഇ​ന്ത്യ-​പാ​ക് വി​ഭ​ജ​ന​വും അ​ന​ന്ത​ര സം​ഭ​വ​ങ്ങ​ളും. ആ ​ക​യ്പ്നീ​ര് കു​ടി​ക്കേ​ണ്ടി വ​ന്ന ക​വി​ക​ൾ ത​ങ്ങ​ളു​ടെ വ​രി​ക​ളി​ൽ കോ​രി​യൊ​ഴി​ച്ച​ത് വാ​യ​ന​ക്കാ​രു​ടെ, ശ്രോ​താ​ക്ക​ളു​ടെ ഹൃ​ദ​യ​ര​ക്തം ക​ട്ട​പി​ടി​ച്ചു​പോ​കു​ന്ന കാ​വ്യ​ങ്ങ​ളാ​ണ്.

അ​വ കോ​ർ​ത്തി​ണ​ക്കി​യി​രി​ക്കു​ന്ന​തോ, ക​ണ്ണീ​രു​ണ​ങ്ങി പി​ടി​ച്ച വാ​ക്കു​ക​ൾകൊ​ണ്ടും. അ​ക്കൂ​ട്ട​രി​ൽ ഒ​രാ​ളാ​ണ്‌ പ്ര​ശ​സ്ത ക​വി​യും ഹി​ന്ദി സി​നി​മാ ഗാ​ന​ര​ച​യി​താ​വു​മാ​യ രാ​ജേ​ന്ദ്ര കൃ​ഷ​ൻ. അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ വ​രി​ക​ൾ​ക്കി​ട​യി​ലെ മൗ​ന​ങ്ങ​ളി​ൽപോ​ലും വി​ഭ​ജ​ന​ത്തി​ന്റെ വേ​ർ​പി​രി​യ​ലു​ക​ളു​ടെ, വേ​ർപാ​ടു​ക​ളു​ടെ നീ​റ്റ​ലും ക​ണ്ണീ​ർ ന​ന​വു​മു​ണ്ട്.

‘ച​ൽ ഉ​ഡ് ജാ ​രേ പ​ഞ്ചീ കെ ​അ​ബ് യെ ​ദേ​ശ് ഹു​വാ ബെ​ഗാ​നാ...’

1957ലി​റ​ങ്ങി​യ ‘ഭാ​ഭി’ എ​ന്ന സി​നി​മ​ക്ക​ു​വേ​ണ്ടി ചി​ത്ര​ഗു​പ്ത ഒ​രു​ക്കി​യ ഈ​ണ​ത്തി​ൽ മു​ഹ​മ്മ​ദ് റ​ഫി പാ​ടി​യ ഈ ​ഗാ​നം ഹി​ന്ദി സി​നി​മ​യി​ലെ എ​ക്കാ​ല​ത്തെ​യും ഹി​റ്റു​ക​ളി​ലൊ​ന്നാ​യി മാ​റി. സി​നി​മ​യു​ടെ സ​ന്ദേ​ശം ഒ​രു ചി​മി​ഴി​ൽ ഒ​തു​ക്കി​യ ഈ ​ഗാ​ന​ത്തി​ന്റെ വ​രി​ക​ളി​ലൂ​ടെ, രാ​ജേ​ന്ദ്ര​കൃ​ഷ​ൻ ഒ​രു പ​ക്ഷി​യു​ടെ ഉ​പ​മ ന​ൽ​കി​ക്കൊ​ണ്ട് മ​നു​ഷ്യ ജീ​വി​ത​ത്തി​ന്റെ ക്ഷ​ണി​ക​ത​യെ ആ​ഴ​ത്തി​ൽ വ​ര​ച്ചു​കാ​ട്ടു​ന്നു.

പ​ഞ്ചി (പ​ക്ഷീ) ച​ല് ഉ​ഡ് ജാ... ​എ​ണീ​റ്റ് പ​റ​ന്നു പോ​കൂ, ഈ ​നാ​ട് നി​ന​ക്ക് അ​ന്യ​മാ​യി പോ​യി​രി​ക്കു​ന്നു. നി​ന്റെ കൂ​ട് ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന ഈ ​ചി​ല്ല​യി​ൽ നി​ന്റെ നാ​ളു​ക​ൾ എ​ണ്ണ​പ്പെ​ട്ടു പോ​യി​രി​ക്കു​ന്നു. ഇ​ന്നി​വി​ടെ നാ​ളെ മ​റ്റൊ​രി​ട​ത്ത്. അ​താ​ണ​ല്ലോ ജീ​വി​ത​മെ​ന്നാ​ൽ. ഒ​രു ദേ​ശാ​ട​ന യോ​ഗം മാ​ത്ര​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ലേ അ​ത്? എ​ന്നെ​ന്നും ഒ​രി​ട​ത്ത് ക​ഴി​യു​ക എ​ന്ന​ത് ആ​ർ​ക്ക് വി​ധി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്?... വ​രി​ക​ൾ നീ​ളു​ന്നു.

‘ച​ൽ ഉ​ഡ് ജാ ​പ​ഞ്ചി...’​യു​ടെ ഓ​രോ വ​രി​യിലും വി​ഭ​ജ​ന​ത്തി​ന്റെ നൊ​മ്പ​ര​മു​ണ്ട്, നി​ല​വി​ളി​യു​ണ്ട്; അ​തി​ന്റെ ആ​ലാ​പ​ന​ത്തി​ലും. ഗാ​യ​ക​ൻ മു​ഹ​മ്മ​ദ് റ​ഫി​യും വി​ഭ​ജ​ന​ത്തി​ന്റെ നോ​വ് ഏ​റ്റുവാ​ങ്ങി​യ​വ​രി​ൽ ഒ​രാ​ളാ​ണ്. ചി​ത്ര​ഗു​പ്ത, പ​ഹാ​ഡി രാ​ഗ​ത്തി​ൽ ചി​ട്ട​പ്പെ​ടു​ത്തി​യ ഈ ​ഗാ​ന​ശി​ൽ​പം ഇ​ത്ര​ക്കും ആ​ഴ​ത്തി​ൽ ആ​സ്വാ​ദ​ക​ന്റെ ഹൃ​ദ​യ​ത്തി​ലേ​ക്ക് പ​തി​ഞ്ഞി​റ​ങ്ങി​യ​തി​ന്റെ ക്രെ​ഡി​റ്റ് ആ​ർ​ക്കാ​ണ് എ​ന്നൊ​രു ചോ​ദ്യം ഉ​യ​രു​ന്നു​ണ്ട്.

വ​രി​ക​ൾ​ക്കി​ണ​ങ്ങി​യ ഈ​ണ​മൊ​രു​ക്കി​യ ചി​ത്ര​ഗു​പ്‌​ത​ക്കോ? ആ​സ്വാ​ദ​ക​ർ അ​ത് മു​ഹ​മ്മ​ദ് റ​ഫി​ക്കാ​ണ് അ​നു​വ​ദി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന​ത്. പ​ക്ഷേ, അ​തി​ൽ ഉ​റ​ഞ്ഞുകൂ​ടി​യ വി​കാ​ര​ങ്ങ​ൾ, അ​ത് രാ​ജേ​ന്ദ്ര കൃ​ഷ​ന്റേ​താ​ണ്. വ​രി​ക​ൾ ഇ​ല്ലെ​ങ്കി​ൽ പി​ന്നെ ഗാ​ന​മേ ഇ​ല്ല​ല്ലോ.

ഹു​സ്ൻ​ലാ​ൽ ഭ​ഗ​ൽ​റാ​മി​ന്റെ ക​മ്പോ​സി​ങ്, 1949ൽ ​ഇ​റ​ങ്ങി​യ ‘ബ​ഡി ബെ​ഹ​ൻ’ എ​ന്ന സി​നി​മ​യി​ൽ, ഉ​ത്ത​രേ​ന്ത്യ​യു​ടെ ഗ്രാ​മ ഗ്രാ​മാ​ന്ത​ര​ങ്ങ​ളു​ടെ തെ​രു​വു​ക​ളി​ൽ പോ​ലും ഒ​രി​ക്ക​ൽ അ​ല​യ​ടി​ച്ച ല​താ​ജി​യു​ടെ ഒ​രു ശ​ബ്ദ​മാ​ധു​ര്യ​ത്തി​ന്റെ മി​ടി​പ്പു​ണ്ട്. അ​തി​ന്റെ ഓ​ർ​ക്ക​സ്ട്ര ആ​രം​ഭി​ക്കു​മ്പോ​ൾ​ത​ന്നെ ന​ർ​ത്ത​ക​രല്ലാ​ത്ത​വ​രു​ടെ പോ​ലും ശ​രീ​രം തു​ള്ളി തു​ട​ങ്ങും അ​തി​ന്റെ രാ​ഗ​ത്തി​ൽ, താ​ള​ത്തി​ൽ. ആ​സ്വാ​ദ​ക​രു​ടെ ഹൃ​ദ​യ​ങ്ങ​ളെ താ​ള​ത്തി​നൊ​ത്ത് മി​ടി​പ്പി​ച്ച ഒ​രു ഫാ​സ്റ്റ് ന​മ്പ​ർ.

‘ചു​പ് ചു​പ് ക​ഡെ ഹോ ​സ​റൂ​ർ കോ​യി ബാ​ത് ഹെ ​സ​റൂ​ർ കോ​യി ബാ​ത് ഹെ...’ ​ഈ ഗാ​നം ആ​സ്വ​ദി​ക്കാ​ത്ത ഹി​ന്ദി സി​നി​മാ ഗാ​നാ​സ്വാ​ദ​ക​ർ കാ​ണു​മെ​ന്ന് ക​രു​തു​ന്നി​ല്ല. ’51ൽ ഇ​റ​ങ്ങി​യ ഭ​ഗ​വാ​ൻ ദാ​ദ​യു​ടെ അ​ൽ​ബേ​ല എ​ന്ന മ്യൂ​സി​ക് റൊ​മാ​ൻ​സ് കോ​മ​ഡി​യി​ലെ ഗാ​ന​ങ്ങ​ളി​ൽ ഒ​ന്നു​ര​ണ്ടെ​ങ്കി​ലും മൂ​ളാ​ത്ത​വ​രും ആ ​ത​ല​മു​റ​യി​ൽ കാ​ണി​ല്ല.

സി. ​രാ​മ​ച​ന്ദ്ര ഒ​രു​ക്കി​യ 12 ഗാ​ന​ങ്ങ​ളി​ൽ, ‘ശാ​മ് ഡ​ലെ കി​ഡ്‌​കി ത​ലെ... തും ​സീ​റ്റി ബ​ജാ​നാ ചോ​ഡ് ദോ ​തും തീ​ര് ച​ലാ​നാ ചോ​ഡ് ദോ’ ​എ​ന്ന എ​ക്കാ​ല​ത്തെ​യും പോ​പ്പു​ല​റാ​യ ഹാ​സ്യഗാ​ന​വും ‘ബ​ൽമാ ബ​ഡാ നാ​ദാ​ന് ഹെ’ ​എ​ന്ന ല​താ​ജി മെ​ല​ഡി​യും എ​ക്കാ​ല​ത്തെ​യും മി​ക​ച്ച ഗാ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ പ​ട്ടി​ക​യി​ലാ​ണ്. ഇ​വ​യൊ​ക്കെ രാ​ജേ​ന്ദ്ര കൃ​ഷ​ന്റെ പൊ​ൻതൂ​ലി​ക​യി​ൽ​നി​ന്ന് വാ​ർ​ന്നു​വീ​ണ​താ​ണ്.

1949ൽ ഇറ​ങ്ങി​യ ‘ലാ​ഹോ​ർ’, ദേ​ശവി​ഭ​ജ​ന മു​റി​വി​ന്റെ മ​റ്റൊ​രു ദു​ര​ന്തക​ഥ​യു​മാ​യി വ​ന്ന ചി​ത്ര​മാ​ണ്. രാ​ജേ​ന്ദ്ര കൃ​ഷ​ൻ ര​ചി​ച്ച് ശ്യാ​മ​സു​ന്ദ​ർ ഈ​ണം പ​ക​ർ​ന്ന അ​തി​ലെ ഗാ​ന​ങ്ങ​ൾ ഒ​ന്ന​ട​ങ്കം ഹി​റ്റാ​യി. മി​ക​ച്ച വ​രി​ക​ൾകൊ​ണ്ട് സ​മ്പ​ന്ന​വും. ല​താ​ജി​യു​ടെ ഹൃ​ദ​യദ്ര​വീ​ക​ര​ണ ക്ഷ​മ​മാ​യ നൂ​റ് ഗാ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ ലി​സ്റ്റി​ൽ 10 എ​ണ്ണ​മെ​ങ്കി​ലും രാ​ജേ​ന്ദ്ര കൃ​ഷ​ൻ​ജി​യു​ടേ​താ​യി​രി​ക്കും, അ​വ​യി​ലൊ​ന്നാ​ണ് ലാ​ഹോ​ർ സി​നി​മ​യി​ലെ​യും.

‘ബ​ഹ​റോ​ൻ ഫി​ർ ഭി ​ആ​യേ​ന്ഗേ.. മ​ഗ​ർ ഹം, ​തും ജൂ​ദാ ഹോം​ഗെ...’ വ​സ​ന്ത​ങ്ങ​ൾ ഇ​നി​യും വ​രും പ​ക്ഷേ ന​മ്മ​ൾ വേ​ർ​പി​രി​ഞ്ഞു പോ​വു​ക​യി​ല്ലേ. ഇ​ങ്ങ​നെ അ​ക​ന്ന​ക​ന്ന് പോ​കു​ന്ന​വ​രെ, ഹൃ​ദ​യംകൊ​ണ്ട് അ​ക​റ്റ​രു​തേ... ക​ണ്ണു​ക​ളെ ക​ര​യാ​ൻ നി​ർ​ബ​ന്ധി​ത​രാ​ക്ക​രു​തേ എ​ന്ന കേ​ഴ​ലോ​ടെ​യാ​ണ് ആ ​വി​ഷാ​ദഗാ​ന​ത്തി​ന്റെ തു​ട​ക്കം.

ഗാ​ന്ധി​ജി​യു​ടെ മ​ര​ണാ​ന​ന്ത​രം ഹു​സ്‌​ൻ​ലാ​ൽ ഭ​ഗ​ത്‌​റാം ചി​ട്ട​പ്പെ​ടു​ത്തി മു​ഹ​മ്മ​ദ് റ​ഫി​യു​ടെ ഗ​ദ്ഗ​ദം തു​ളു​മ്പു​ന്ന ആ​ലാ​പ​ന​ത്തോ​ടെ​യാ​ണ്, രാ​ജേ​ന്ദ്ര​കൃ​ഷ​ന്റെ പേ​ര് സം​ഗീ​ത ലോ​ക​മാ​കെ പ​ര​ക്കു​ന്ന​ത്. ‘സു​നോ സു​നോ യെ ​ദു​നി​യാ​വാ​ലോം ബാ​പ്പു​ജി കി ​അ​മ​ർ ക​ഹാ​നി...’

1954ലി​റ​ങ്ങി​യ ‘നാ​ഗി​ൻ’ ഏ​റെ ​പ്ര​സി​ദ്ധ​മാ​ണ്. ഹേ​മ​ന്ത് കു​മാ​ർ സം​ഗീ​ത​മൊ​രു​ക്കി​യ ‘നാ​ഗി​നി’​ലെ ഡ​സ​നി​ല​ധി​കം ഗാ​ന​ങ്ങ​ൾ. ‘മ​ന് ഡോ​ലെ മേ​രാ ത​ന് ഡോ​ലെ’ ആ​സ്വ​ദി​ച്ച ഒ​രു ശ്രോ​താ​വി​ന്റെ കാ​തി​ൽ ആ ​മ​കു​ടി​യു​ടെ ഇ​ര​മ്പ​ൽ മു​ഴ​ങ്ങി​ക്കൊ​ണ്ടേ​യി​രി​ക്കും. ‘തെ​രി യാ​ദ് മെ ​ജ​ൽ​ക​ർ ദേ​ഖ് ലി​യാ’ എ​ന്ന ല​താ​ജി​യു​ടെ ഗാ​ന​വും ശ്ര​ദ്ധി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു, രാ​ജേ​ന്ദ്ര കൃ​ഷ​ൻ മാ​ജി​ക്.

1964ൽ ​പു​റ​ത്തുവ​ന്ന ഷ​റാ​ബി എ​ന്ന ചി​ത്ര​ത്തി​നു​വേ​ണ്ടി മ​ദ​ൻ മോ​ഹ​ൻ ഒ​രു​ക്കി​യ ട്യൂ​ണി​ൽ റ​ഫി​യു​ടെ എ​ക്കാ​ല​ത്തെ​യും വ​ലി​യ ഒ​രു ഹി​റ്റ് ഉ​ണ്ട്. ജീ​വി​ത​ത്തി​ലൊ​രി​ക്ക​ലും മ​ദ്യം സേ​വിക്കാ​ത്ത റ​ഫി സാ​ഹി​ബ്, ഒ​രു മു​ഴു​ക്കു​ടി​യ​നുവേ​ണ്ടി പാ​ടു​ന്ന​ത്.

‘മു​ജേ ലെ ​ച​ലോ ആ​ജ് ഫി​റ് ഉ​സ് ഗ​ലീ മേ...’ ​ഇ​തി​ന് പ​ക​രം വെ​ക്കാ​ൻ, ഹി​ന്ദി സി​നി​മ​യി​ൽ അ​പൂ​ർ​വ ര​ച​ന​ക​ളെ കാ​ണൂ.

‘സു​ഖ് കെ ​സ​ബ് സാ​ത്തി ദുഃ​ഖ് മേ ​ന കോ​യി...’ ക​ല്യാ​ണി ആ​ന​ന്ദ്ജി ചി​ട്ട​പ്പെ​ടു​ത്തി​യ രാ​ജേ​ന്ദ്ര കൃ​ഷ​ന്റെ ഈ ​ഗാ​ന​വും ഏ​റെ പോ​പ്പു​ല​റായി. 1970ലി​റ​ങ്ങി​യ ദി​ലീ​പ് കു​മാ​ർ അ​ഭി​ന​യി​ച്ച ‘ഗോ​പി’ എ​ന്ന സി​നി​മ​യി​ലേ​താ​ണീ ഗാ​നം. സ​മാ​ന​മാ​യ ഒ​രു ഗാ​നം മ​ല​യാ​ള സി​നി​മ​യി​ലുണ്ട്. 1968ൽ ഇറ​ങ്ങി​യ ‘ക​ട​ൽ’ എ​ന്ന ചി​ത്ര​ത്തി​നുവേ​ണ്ടി എ​സ്. ജാ​ന​കി ആ​ല​പി​ച്ച​ത്. ‘ചി​രി​ക്കു​മ്പോ​ൾ കൂ​ടെ ചി​രി​ക്കാ​ൻ ആ​യി​രം പേ​ര് വ​രും. ക​ര​യു​മ്പോ​ൾ...’

ഒ​രി​ക്ക​ൽ ഒ​രു സം​ഗീ​ത സം​വി​ധാ​യ​ക​ന് ഒ​രു ഗാ​നം എ​ഴു​തി​ക്കൊ​ടു​ക്കാ​മെ​ന്ന് വാ​ഗ്ദാ​നം ന​ൽ​കി​യ​ത് തി​ര​ക്കി​ൽ മ​റ​ന്ന് രാ​ജേ​ന്ദ്ര കൃ​ഷ​ൻ അ​മേ​രി​ക്ക​യി​ലേ​ക്ക് യാ​ത്ര​യാ​യി. ടെ​ലി ക​മ്യൂ​ണി​ക്കേ​ഷ​ൻ സൗ​ക​ര്യ​ങ്ങ​ൾ പ​രി​മി​ത​മാ​യ ആ ​കാ​ലം. വി​ഷ​മ​ത്തി​ലാ​യ സം​ഗീ​ത സം​വി​ധാ​യ​ക​ൻ ഫോ​ണി​ലൂ​ടെ ബ​ന്ധ​പ്പെ​ട്ട് കൃ​ഷ​നെ ഓ​ർ​മി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. ‘നി​ങ്ങ​ളെ​ന്ത് പ​ണി​യാ ചെ​യ്ത​ത്?’ ‘ഓ​ഹ് സോ​റി. ഞാ​ന​ത് മ​റ​ന്നുപോ​യി, ഒ​ര​ഞ്ചു മി​നി​റ്റ് ക്ഷ​മി​ക്കൂ’. ഏ​താ​നും നി​മി​ഷ​ങ്ങ​ൾ​ക്കുശേ​ഷം ഫോ​ണി​ലൂ​ടെ വ​രി​ക​ൾ വ​രു​ന്നു.

പി​ന്നീ​ട് ഹി​റ്റാ​യി തീ​ർ​ന്ന ഒ​രു ഗാ​ന​ത്തി​ന്റെ വ​രി​ക​ൾ ഒ​രു ഫോ​ൺ സ​ന്ദേ​ശ​മാ​യി ന​ൽ​കി​യ ഗാ​ന ര​ച​യി​താ​വാ​ണ് രാ​ജേ​ന്ദ്ര കൃ​ഷ​ൻ. ’47 മു​ത​ൽ മൂ​ന്നു പ​തി​റ്റാ​ണ്ട് കാ​ലം ഹി​ന്ദി സി​നി​മ​യി​ൽ ആ​ധി​പ​ത്യം സ്ഥാ​പി​ച്ച ഗാ​ന​ര​ച​യി​താ​ക്ക​ളി​ൽ ഒ​രാ​ളാ​ണ് രാ​ജേ​ന്ദ്ര കൃ​ഷ​ൻ. അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ കാ​വ്യസ​മാ​ഹാ​ര​ങ്ങ​ൾ ഹി​ന്ദി ഭാ​ഷ​ക്ക് മു​ത​ൽ​ക്കൂ​ട്ടാ​ണ്.