ദി ​ഇ​ക്ക​ണോ​മി​സ്​​റ്റ്​

നി​ങ്ങ​ൾ​ക്ക​റി​യാ​മോ, വീ​ട്​ എ​ന്ന​ർ​ഥം വ​രു​ന്ന ‘ഒ​യ്​​കോ​സ്​’ എ​ന്ന ഗ്രീ​ക്​ പ​ദ​ത്തി​ൽ​നി​ന്നാ​ ണ​ത്രെ ആം​ഗ​ലേ​യ​ത്തി​ലെ ഇ​ക്ക​ണോ​മി​ക്സി​െ​ൻ​റ​ (സാ​മ്പ​ത്തി​ക ശാ​സ്​​ത്രം) നി​ഷ്​​പ​ത്തി. സാ​ധ​ന​ങ്ങ​ളു ​ടെ​യും സേ​വ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും ഉ​ൽ​പാ​ദ​ന​മോ വി​ത​ര​ണ​മോ എ​ന്തു​മാ​യി​ക്കൊ​ള്ള​െ​ട്ട, ഇ​ക്ക​ണോ​മി​ക്​​ സി​െ​ൻ​റ ക​ടു​ക​ട്ടി സി​ദ്ധാ​ന്ത​ങ്ങ​ളും പ്ര​യോ​ഗ​ങ്ങ​ളു​െ​മ​ല്ലാം ആത്യ​ന്തി​ക​മാ​യി ഒാ​രോ ഭ​വ​ന​ങ്ങ​ള ു​ടെ​യും ക്ഷേ​മ​മാ​യി​രി​ക്ക​ണം ല​ക്ഷ്യ​മി​ടേ​ണ്ട​ത്​ എ​ന്ന ധാ​ര​ണ​യി​ലാ​ണ്​ ഇ​ങ്ങ​നെ​യൊ​രു ക​ട​മെ​ടു​ക ്ക​ൽ ആ​ചാ​ര്യ​ന്മാ​ർ ന​ട​ത്തി​യ​ത്. ഇ​തേ ആ​ചാ​ര്യ​ന്മാ​ർ ഇ​ക്ക​ണോ​മി​ക്​​സി​നെ പി​ന്നീ​ട്​ ക​ളി​നി​യ​മ​ങ ്ങ​ളോ​ട്​ ഉ​പ​മി​ച്ചു​വെ​ന്ന​താ​ണ്​ അ​തി​െ​ൻ​റ മ​റ്റൊ​രു കൗ​തു​കം. ഒ​രു ജ​ന​ത​യെ വി​ജ​യ​ത്തി​ലേ​ക്ക് ന​യ ി​ക്കാ​നു​ള്ള ക​ളി​നി​യ​മ​ങ്ങ​ളാ​​ണ​ത്രെ ഇ​ക്ക​ണോ​മി​ക്​​സ്​. ക​ളി​യാ​കു​േ​മ്പാ​ൾ, ഒ​രു വി​ഭാ​ഗ​ത്തി​ന്​ തോ​ൽ​ക്കാ​തെ നി​ർ​വാ​ഹ​മി​ല്ല​​ല്ലോ. അ​പ്പോ​ൾ അ​ത്ത​ര​ക്കാ​രു​ടെ ‘ഒ​യ്​​കോ​സു’​ക​ളു​ടെ ക്ഷേ​മം? ആ ​അ​നി​ശ്ചി​താ​വ​സ്​​ഥ​യെ ആ​ചാ​ര്യ​ന്മാ​ർ പ​ട്ടി​ണി, ദാ​രി​ദ്ര്യം, സാ​മ്പ​ത്തി​ക അ​സ​മ​ത്വം എ​ന്നെ​ല്ലാം വി​ളി​ച്ചു പു​തി​യ സി​ദ്ധാ​ന്ത​ങ്ങ​ൾ ച​മ​ച്ചു. ന​മ്മു​ടെ രാ​ജ്യ​ത്തി​െ​ൻ​റ അ​വ​സ്​​ഥത​ന്നെ നോ​ക്കു; നൈ​ജീ​രി​യ​യും കോം​ഗോ​യും ക​ഴി​ഞ്ഞാ​ൽ ലോ​ക​ത്ത്​ ഏ​റ്റ​വും കൂ​ടു​ത​ൽ ദ​രി​ദ്ര​ർ താ​മ​സി​ക്കു​ന്ന​ത്​ ഇ​വി​ടെ​യാ​ണ്.

ജ​ന​സം​ഖ്യ​യു​ടെ പ​കു​തി​യി​ല​ധി​കം പേ​ർ​ക്കും ദി​വ​സം 100 രൂ​പ പോ​ലും വ​രു​മാ​ന​മി​ല്ലാ​ത്ത​വ​ർ. ഇൗ ​യാ​ഥാ​ർ​ഥ്യം ഉ​യ​ർ​ത്തി​ക്കാ​ട്ടി​യാ​ണ​ല്ലോ, രാ​ഹു​ൽ ഗാ​ന്ധി ത​െ​ൻ​റ ‘ന്യാ​യ്​’ പ​ദ്ധ​തി പ്ര​ഖ്യാ​പി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​ത്. 25 കോ​ടി ജ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ ദാ​രി​ദ്ര്യ​നി​ർ​മാ​ർ​ജ​നം ല​ക്ഷ്യ​മി​ട്ടു​ള്ള പ​ണ​മു​റ​പ്പ്​ സ്​​കീം. തൊ​ട്ട​ടു​ത്ത ദി​വ​സം ഴാ​ൻ ദ്രെ​സ്​ എ​ന്ന സാ​മ്പ​ത്തി​ക ശാ​സ്​​ത്ര​ജ്ഞ​ൻ പ​റ​ഞ്ഞ​തും ഇൗ ​യാ​ഥാ​ർ​ഥ്യ​ങ്ങ​െ​ളാ​ക്കെത്ത​ന്നെ​യാ​യി​രു​ന്നു. ല​ണ്ട​ൻ സ്​​കൂ​ൾ ഒാ​ഫ്​ ഇ​ക്ക​ണോ​മി​ക്​​സി​ലൊ​ക്കെ പ​ഠി​പ്പി​ച്ച​യാ​ളാ​ണ്​; എ​ന്നി​ട്ടും വ​ള​ച്ചു​കെ​ട്ടി​ല്ലാ​തെ കാ​ര്യ​മ​ങ്ങ്​ പ​റ​ഞ്ഞു: ‘‘ഇ​വി​ടെ കു​റെ​യാ​ളു​ക​ൾ ഭ​ക്ഷ​ണ​മി​ല്ലാ​തെ ന​ര​കി​ക്കു​ക​യാ​ണ്​’’. രാ​ഹു​ലി​ന്​ കി​ട്ടി​യ​തുപോ​ലെ കൈ​യ​ടി ല​ഭി​ക്കേ​ണ്ട തു​റ​ന്നു​പ​റ​ച്ചി​ലാ​യി​രു​ന്നു. പ​ക്ഷേ, അ​ധി​കാ​രി​ക​ൾ പി​ടി​ച്ച്​ ജ​യി​ലി​ലി​ട്ടു; അ​തും തെ​ര​ഞ്ഞെ​ടു​പ്പ്​ ​െപ​രു​മാ​റ്റച്ചട്ടം ലം​ഘി​ച്ച​തി​െ​ൻ​റ പേ​രി​ൽ.
സാ​​മ്പ്ര​ദാ​യി​ക സാ​മ്പ​ത്തി​ക ശാ​സ്​​ത്ര​ത്തി​െ​ൻ​റ അ​ടി​സ്​​ഥാ​ന ശി​ല​ക​ളി​ലൊ​ന്ന്​ വി​ൽ​ഫ്രെ​ഡോ പെ​ര​റ്റോ​യു​ടെ സി​ദ്ധാ​ന്തമാ​ണെ​ന്ന​റി​യാ​മ​ല്ലോ. അ​താ​യ​ത്, ഒ​രാ​ളു​ടെ സു​ഖം കു​റ​ക്കാ​തെത്തന്നെ മ​റ്റൊ​രാ​ളു​ടെ സു​ഖ-​സൗ​ക​ര്യ​ങ്ങ​ൾ വ​ർ​ധി​പ്പി​ക്കു​ന്ന സാ​മ്പ​ത്തി​ക ക്ര​മീ​ക​ര​ണം. എ​ന്നു​വെ​ച്ചാ​ൽ, നീ​റോ​യു​ടെ വീ​ണവാ​യ​ന​ക്ക്​ മു​ട​ക്കം വ​രാ​തെ റോ​മ ന​ഗ​ര​ത്തെ ര​ക്ഷി​ച്ചെ​ടു​ക്കാ​നു​ള്ള ക​ർ​മ​പ​ദ്ധ​തി​ക​ൾ ആ​വി​ഷ്​​ക​രി​ക്കു​ക. ഇൗ ​ഉ​ഡാ​യ്​​പി​നെ​യാ​ണ്​ ക​േ​മ്പാ​ള മു​ത​ലാ​ളി​ത്തം എ​ന്നു സാ​മാ​ന്യ​മാ​യി പ​റ​യാ​റു​ള്ള​ത്. അ​ത്ത​രം പ​ദ്ധ​തി​ക​ളി​ല​ല്ല, സാ​മ്പ​ത്തി​ക ശാ​സ്​​ത്രം ഒ​രു​നാ​ൾ ധാ​ർ​മി​ക ശാ​സ്​​ത്ര​മാ​കു​െ​മ​ന്ന പ്ര​ഫ.​ നാ​സു​വി​െ​ൻ​റ പ്ര​വ​ച​ന​ങ്ങ​ളി​ലാ​ണ്​ ഴാ​ൻ ദ്രെ​സി​ന്​ ഇ​പ്പോ​ഴും വി​ശ്വാ​സം.

അ​ങ്ങ​നെ​യാ​ണ്​ അ​മ​ർ​ത്യ​സെ​ന്നും തോ​മ​സ്​ പി​​ക്കെ​റ്റി​യു​മെ​ല്ലാം കൂ​ട്ടു​കാ​രാ​കു​ന്ന​ത്. അ​മ​ർ​ത്യ​യോ​ടൊ​പ്പം ഇ​ന്ത്യ​ൻ ഗ്രാ​മ​ങ്ങ​ളു​ടെ അ​വ​സ്​​ഥ മ​ന​സ്സി​ലാ​ക്കി പ്ര​തി​വി​ധി​ക​ൾ ആ​രാ​ഞ്ഞ​തും ആ ​വി​ശ്വാ​സ​ത്തി​െ​ൻ​റ പു​റ​ത്താ​യി​രു​ന്നു. തോ​റ്റു​പോ​യ ‘ഒ​യ്​​കോ​സു’​ക​ൾ​ക്കു​വേ​ണ്ടി സം​സാ​രി​ച്ചുതു​ട​ങ്ങു​ന്ന​തും ആ ​ഗ്രാ​മ​ങ്ങ​ളി​ൽ ക​ണ്ട കാ​ഴ്​​ച​ക​ളെ തു​ട​ർ​ന്നാ​ണ്. ഇ​ന്ത്യ​യി​​ൽ ‘ഒ​യ്​​കോ​സു​ക​ൾ’ ചേ​രി​ക​ൾത​ന്നെ​യാ​ണ്. അ​വ​രു​ടെ കൂ​ടെ അ​വ​രി​ൽ ഒ​രാ​ളാ​യി അ​ക്ഷ​രാ​ർ​ഥ​ത്തി​ൽ ക​ഴി​ച്ചു​കൂ​ട്ടി​യാ​ണ്​ ദ​രി​ദ്ര​ജ​ന​കോ​ടി​ക​ളെ​ക്കു​റി​ച്ച്​ അ​റി​ഞ്ഞ​തും അ​വ​രു​ടെ ശ​ബ്​​ദ​മാ​യ​തും. ജീ​വി​ക്കാ​നു​ള്ള അ​വ​കാ​ശം മൗ​ലി​കാ​വ​കാ​ശമാ​യി പ്ര​ഖ്യാ​പി​ച്ച നാ​ടാ​ണി​ത്. ജീ​വി​ക്ക​ണ​മെ​ങ്കി​ൽ ഏ​റ്റ​വും അ​ടി​സ്​​ഥാ​ന​പ​ര​മാ​യി ഭ​ക്ഷ​ണ​മാ​ണ്​ വേ​ണ്ട​ത്. ഭ​ക്ഷ​ണ​വും മൗ​ലി​കാ​വ​കാ​ശ​മാ​ക്ക​ണ​മെ​ന്ന​ർ​ഥം. അ​തി​നു​വേ​ണ്ടി​യാ​യി​രു​ന്നു ഇ​ത്ര​നാ​ളും പോ​രാ​ട്ടം. ആ ​പോ​രാ​ട്ട​ത്തി​നി​ടെ​യാ​ണ്​ ക​ഴി​ഞ്ഞ​യാ​ഴ്​​ച ത്സാ​ർ​ഖ​ണ്ഡി​ലെ ഘ​ർ​വാ ജി​ല്ല​യി​ൽ​നി​ന്ന്​ മ​റ്റു ര​ണ്ട്​ ആ​ക്​​ടി​വി​സ്​​റ്റു​ക​ൾ​ക്കൊ​പ്പം ​െപാ​ലീ​സ്​ കൈ​യാ​മം വെ​ച്ച​ത്. പ​ക്ഷേ, വി​ല​ങ്ങു​വെ​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​യാ​ളി​െ​ൻ​റ വി​ല മ​ന​സ്സി​ലാ​ക്കി​യ​േ​പ്പാ​ൾ സ്വ​ന്തം ജാ​മ്യ​ത്തി​ൽ വി​ടേ​ണ്ടി​വ​ന്നു.

നാ​ലു​ പ​തി​റ്റാ​ണ്ടാ​യി ഇ​ന്ത്യ​യി​ലു​ണ്ട്. ബെ​ൽ​ജി​യ​ത്തു​നി​ന്ന്​ ഡ​ൽ​ഹി​യി​ലെ ഇ​ന്ത്യ​ൻ സ്​​റ്റാ​റ്റി​സ്​​റ്റി​ക്ക​ൽ ഇ​ൻ​സ്​​റ്റി​റ്റ്യൂ​ട്ടി​ൽ ഗ​വേ​ഷ​ണ ബി​രു​ദ​ത്തി​ന്​ ചേ​ർ​ന്ന​തു​മു​ത​ലു​ള്ള ബ​ന്ധ​മാ​ണ്​. അ​ന്നു​മു​ത​ൽ, ചേ​രി​നി​വാ​സി​ക​ളു​ൾ​പ്പെ​ടെ രാ​ജ്യ​ത്തെ ഭ​വ​ന​ര​ഹി​ത​ർ​ക്കൊ​പ്പം അ​വ​രു​ടെ അ​വ​കാ​ശ​ങ്ങ​ൾ​ക്കൊ​പ്പ​മു​ണ്ട്. ആ ​സ​മ​ര​ങ്ങ​ൾ​ക്ക്​ ​െഎ​ക്യ​ദാ​ർ​ഢ്യം പ്ര​ക​ടി​പ്പി​ച്ചാ​യി​രി​ക്ക​ണം, ത​െ​ൻ​റ ജീ​വി​ത രീ​തി​ക​ളി​ല​ട​ക്കം മാ​റ്റം വ​രു​ത്തി. തീ​ർ​ത്തും ല​ളി​ത​മാ​യ വേ​ഷ​വി​ധാ​ന​ങ്ങ​ളോ​ടെ ചേ​രി​ക​ളി​ൽത​ന്നെ അ​ന്തി​യു​റ​ങ്ങി. ആ ​അ​നു​ഭ​വ​ങ്ങ​ൾ പു​സ്​​ത​ക​മാ​ക്കി​യി​ട്ടു​ണ്ട്​: ന​മ്പ​ർ വ​ൺ ക്ലാ​പ്​​ഹാം റോ​ഡ്​: ദ ​ഡ​യ​റി ഒാ​ഫ്​ എ ​സ്​​ക്വാ​ട്ട്. ഡ​ൽ​ഹി സ്​​കൂ​ൾ ഒാ​ഫ്​ ഇ​ക്ക​ണോ​മി​ക്​​സ്​ അ​ട​ക്ക​മു​ള്ള സ്​​ഥാ​പ​ന​ങ്ങ​ളി​ൽ വ​ലി​യ ശ​മ്പ​ള​ത്തി​ൽ പ​ഠി​പ്പി​ക്കു​േ​മ്പാ​ഴും ഇ​​ന്ദ്ര​പ്ര​സ്​​ഥ​ത്തി​ലെ ചേ​രി​യി​ലൊ​രി​ട​ത്തെ ഒ​റ്റ​മു​റി​യി​ലാ​യി​രു​ന്നു താ​മ​സം. ഇ​പ്പോ​ൾ റാ​ഞ്ചി​യി​ലും അ​ങ്ങ​നെത്തന്നെ. യാ​ത്ര​ക​ൾ മി​ക്ക​പ്പോ​ഴും മൂ​ന്നാം ക്ലാ​സ്​ തീ​വ​ണ്ടി​യി​ലാണ്​. പ​ക്ഷേ, ഇൗ ​ബ​ദ​ൽ ജീ​വി​ത​ത്തി​നി​ട​യി​ലും അ​ധി​കാ​രി​ക​ളു​മാ​യി നി​ര​ന്ത​രം സം​വാ​ദ​ത്തി​ലേ​ർ​പ്പെ​ട്ടു. അ​ങ്ങ​നെ​യാ​ണ്​ ആ​സൂ​ത്ര​ണ ക​മീ​ഷ​െ​ൻ​റ​യും മ​റ്റും ഭാ​ഗ​മാ​യ​ത്. ഒ​ന്നാം യു.​പി.​എ സ​ർ​ക്കാ​റി​െ​ൻ​റ ഏ​റ്റ​വും മി​ക​ച്ച നേ​ട്ട​ങ്ങ​ളി​ലൊ​ന്നാ​യി വി​ല​യി​രു​ത്ത​പ്പെ​ട്ട തൊ​ഴി​ലു​റ​പ്പ്​ പ​ദ്ധ​തി​യു​ടെ ആ​സൂ​ത്ര​ക​രി​ലൊ​രാ​ളാ​യി​രു​ന്നു; വി​വ​രാ​വ​കാ​ശ നി​യ​മം യാ​ഥാ​ർ​ഥ്യ​മാ​ക്കു​ന്ന​തി​ലും വ​ലി​യ പ​ങ്കു​വ​ഹി​ച്ചു.

ര​ണ്ടാം യു.​പി.​എ​ക്ക്​ ഇ​ട​തി​െ​ൻ​റ പി​ന്തു​ണ​യി​ല്ലാ​ഞ്ഞി​ട്ടും ഴാ​ൻ ദ്രെ​സ്​ ദൗ​ത്യം വെ​ടി​ഞ്ഞി​ല്ല. അ​ങ്ങ​നെ​യാ​ണ്​ ഭ​ക്ഷ്യ​സു​ര​ക്ഷ പ​ദ്ധ​തി ന​ട​പ്പാ​യ​ത്. ഇ​തി​െ​ൻ​റ തു​ട​ർ​ച്ച​യെ​ന്ന നി​ല​യി​ലാ​ണ്, ഭ​ക്ഷ്യാ​വ​കാ​ശ നി​യ​മ​ത്തി​നു​വേ​ണ്ടി​യു​ള്ള പോ​രാ​ട്ടം ക​ടു​പ്പി​ച്ച​ത്. ഇ​തി​നി​ടെ, ആ​ധാ​റു​ൾ​പ്പെ​ടെ​യു​ള്ള കെ​ണി​ക​ൾ​ക്കു​നേ​രെ​യും മു​ഷ്​​ടി ചു​രു​ട്ടി. ഛത്തി​സ്​​ഗ​ഢിലും മ​റ്റും ആ​ദി​വാ​സി ഭൂ​മി അ​ധി​കാ​രിവ​ർ​ഗ​ത്തി​െ​ൻ​റ സ​ഹാ​യ​ത്തോ​ടെ കോ​ർ​പ​റേ​റ്റു​ക​ൾ ത​ട്ടി​യെ​ടു​ത്ത​തി​നെ​തി​രെ സം​സാ​രി​ച്ച​പ്പോ​ൾ ‘ചാ​ര​’​െ​ന​ന്ന്​ മു​ദ്ര​കു​ത്ത​പ്പെ​ട്ടു. പ​ക്ഷേ, അ​തു​കൊ​ണ്ടൊ​ന്നും ത​ള​ർ​ന്നി​ല്ല. സമര ജീവിതം തുടരുകതന്നെയാണ്​. അ​മ​ർ​ത്യ​സെ​ൻ അ​ട​ക്ക​മു​ള്ള​വ​രു​മാ​യി ചേ​ർ​ന്ന്​ അ​ക്കാ​ദ​മി​ക്​ രം​ഗ​ത്തും ഇ​ര​ക​ൾ​ക്കൊ​പ്പം തെ​രു​വി​ലും ത​െ​ൻ​റ സാ​മ്പ​ത്തി​ക ശാ​സ്​​​ത്ര സി​ദ്ധാ​ന്ത​ങ്ങ​ൾ നി​ര​ന്ത​രം വി​ളി​ച്ചു പ​റ​ഞ്ഞു​കൊ​ണ്ടി​രു​ന്നു.

1959ൽ ​ബെ​ൽ​ജി​യ​​ത്തെ ലൂ​വി​യാ​ൻ ലെ ​നെ​വ്യൂ​വി​ൽ ജ​ന​നം. പി​താ​വ്​ ജാ​ക്വ​സ്​ ദ്രെ​സ്​ അ​റി​യ​പ്പെ​ടു​ന്ന സാ​മ്പ​ത്തി​ക ശാ​സ്​​ത്ര​ജ്ഞ​നാ​യി​രു​ന്നു. ഇം​ഗ്ല​ണ്ടി​ലെ എ​സ​ക്​​സ്​ സ​ർ​വ​ക​ലാ​ശാ​ല​യി​ൽ​നി​ന്ന്​ മാ​ത്ത​മാ​റ്റി​ക്ക​ൽ ഇ​ക്ക​ണോ​മി​ക്​​സി​ൽ ബി​രു​ദാ​ന​ന്ത​ര ബി​രു​ദം. അ​തി​നു​ശേ​ഷ​മാ​ണ്​ ഡ​ൽ​ഹി​യി​ലെ​ത്തി​യ​ത്. പി​ന്നീ​ട്​ ല​ണ്ട​ൻ സ്​​കൂൾ ഒാ​ഫ്​ ഇ​ക്ക​ണോ​മി​ക്​​സ്, ഡ​ൽ​ഹി സ്​​കൂ​ൾ ഒാ​ഫ്​ ഇ​ക്ക​ണോ​മി​ക്​​സ്​ എ​ന്നി​വി​ട​ങ്ങ​ളി​ൽ അ​ധ്യാ​പ​ക​നാ​യി. അ​ല​ഹബാ​ദ്​ യൂ​നി​വേ​ഴ്​​സി​റ്റി അ​ട​ക്കം ഇ​ന്ത്യ​യി​ലെ വി​വി​ധ സ​ർ​വ​ക​ലാ​ശാ​ല​ക​ളി​ൽ വി​സി​റ്റി​ങ്​ പ്ര​ഫ​സ​റാ​യും പ്ര​വ​ർ​ത്തി​ച്ചു. ഇൗ ​കാ​ല​ത്ത്​ വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സം, ദാ​രി​ദ്ര്യം, ലിം​ഗ​സ​മ​ത്വം, മാ​തൃ-​ശി​ശു ആ​രോ​ഗ്യം തു​ട​ങ്ങി​യ വി​ഷ​യ​ങ്ങ​ളി​ൽ നി​ര​വ​ധി ഗ്ര​ന്ഥ​ങ്ങ​ളും പ്ര​ബ​ന്ധ​ങ്ങ​ളും ര​ചി​ച്ചു. അ​മ​ർ​ത്യ സെ​ന്ന​ട​ക്ക​മു​ള്ള​വ​ർ ഇൗ ​സം​രം​ഭ​ങ്ങ​ളി​ൽ പ​ങ്കാ​ളി​യാ​യി. പ്ര​സി​ദ്ധ​മാ​യ യു​ദ്ധ​വി​രു​ദ്ധ പ്ര​സ്​​ഥാ​ന​മാ​യ പീ​സ്​ മൂ​വ്​​​മെ​ൻ​റി​െ​ൻ​റ ഭാ​ഗ​മാ​യും പ്ര​വ​ർ​ത്തി​ച്ചു. 90ക​ളി​െ​ല ഇ​റാ​ഖ്​ യു​ദ്ധവേ​ള​യി​ൽ ഇ​റാ​ഖ്​-​കുവൈ​ത്ത്​ അ​തി​ർ​ത്തി​യി​ലെ​ത്തി​യ അ​ദ്ദേ​ഹം പി​ന്നീ​ട്​ യു​ദ്ധ​ക്കെ​ടു​തി​ക​ളെ​ക്കു​റി​ച്ച്​ എ​ഴു​തി​യ​ത്​ ഏ​റെ ശ്ര​ദ്ധി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു. ‘ഇ​റാ​ഖി​ലെ പ​ട്ടി​ണി​യെ​ക്കു​റി​ച്ച രേ​ഖ’ എ​ന്ന ​േപ​രി​ല​റി​യ​പ്പെ​ട്ട ഇൗ ​കു​റി​പ്പു​ക​ൾ, യു​ദ്ധ​വെ​റി​ക്കെ​തി​രാ​യ മാ​നി​ഫെ​സ്​​റ്റോ​ക​ളി​ലൊ​ന്നാ​ണ്. 2002 മു​ത​ൽ ഇ​ന്ത്യ​ൻ പൗ​ര​നാ​ണ്. ബ​സ്​​ത​റി​ൽ ആ​ദി​വാ​സി​ക​ൾ​ക്കി​ട​യി​ൽ പ്ര​വ​ർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന സാ​മൂ​ഹി​ക പ്ര​വ​ർ​ത്ത​ക ബേ​ല ഭാ​ട്ട്യ​യാ​ണ്​ ജീ​വി​ത സ​ഖി