നാരായൺ മേഘാജി ലോഖണ്ഡേ ഇന്ത്യൻ തൊഴിലാളി പ്രസ്ഥാനത്തി​ലെ അഗ്രഗാമി

തൊ​ഴി​ലാ​ളി അ​വ​കാ​ശ​ങ്ങ​ൾ​ക്ക്​ വേ​ണ്ടി മാ​ത്ര​മ​ല്ല, സ്​​ത്രീ​ക​ളു​ടെ​യും ദു​ർ​ബ​ല സ​മു​ദാ​യ​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ- സാ​മൂ​ഹി​ക അ​വ​കാ​ശ​ങ്ങ​ൾ​ക്ക്​ വേ​ണ്ടി​യും സാ​മു​ദാ​യി​ക മൈ​ത്രി​ക്ക്​ വേ​ണ്ടി​യും സാ​മൂ​ഹി​ക ഉ​ച്ഛ​നീ​ച​ത്വ​ങ്ങ​ൾ​ക്കും വ​ർ​ഗീ​യ സം​ഘ​ർ​ഷ​ങ്ങ​ൾ​ക്കു​മെ​തി​രാ​യും ലോ​ഖ​ണ്ഡേ പൊ​രു​തി

ബോം​ബെ​യി​ൽ ആ​ദ്യ തു​ണി മി​ല്ല് സ്ഥാ​പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​ത് 1854 ലാ​ണ്. പ​ത്തൊ​മ്പ​താം നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​​ന്റെ അ​വ​സാ​ന​ത്തോ​ടെ അ​വി​ടെ തു​ണി​മി​ൽ വ്യ​വ​സാ​യം പു​ഷ്ടി​പ്പെ​ട്ടു. 1877-78ലെ ​ക്ഷാ​മം മൂ​ലം മ​ഹാ​രാ​ഷ്ട്ര ഗ്രാ​മ​ങ്ങ​ളി​ൽ​നി​ന്ന് വ​ർ​ധി​ത തോ​തി​ൽ ന​ട​ന്ന കു​ടി​യേ​റ്റ​മാ​യി​രു​ന്നു പ​രു​ത്തി തു​ണി വ്യ​വ​സാ​യം ബോം​ബെ​യി​ൽ ശ​ക്തി​പ്പെ​ടാ​നു​ണ്ടാ​യ ഒ​രു സു​പ്ര​ധാ​ന കാ​ര​ണം. കു​ടി​യേ​റി​വ​ന്ന നി​സ്സ​ഹാ​യ ഗ്രാ​മീ​ണ​ർ മി​ല്ലു​ക​ളു​ടെ മു​ന്നി​ൽ ജോ​ലി​ക്കാ​യി കാ​ത്തു​കെ​ട്ടി​ക്കി​ട​ന്നു. ഈ ​സാ​ഹ​ച​ര്യ​ത്തി​ൽ കു​റ​ഞ്ഞ കൂ​ലി​ക്കു പ​ണി​യെ​ടു​ക്കാ​ൻ തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ളെ കി​ട്ടി. അ​വ​ർ​ക്കു പ​ണി​സ്ഥ​ല​ത്ത് ഒ​രു സു​ര​ക്ഷാ​സം​വി​ധാ​ന​വും ഇ​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. ദി​വ​സം 14 മ​ണി​ക്കൂ​ർ ആ​യി​രു​ന്നു ജോ​ലി​സ​മ​യം. സ്ത്രീ​ക​ളും 15 വ​യ​സ്സി​ൽ താ​ഴെ​യു​ള്ള കു​ട്ടി​ക​ളു​മാ​യി​രു​ന്നു മി​ൽ തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ളി​ൽ പ​കു​തി​യോ​ളം.

ഈ ​മി​ൽ തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ളു​ടെ ഇ​ട​യി​ലാ​ണ് സ​ത്യാ ശോ​ധ​ക് സ​മാ​ജ് സ്ഥാ​പ​ക നേ​താ​വ് ജ്യോ​തി​റാ​വു ഗോ​വി​ന്ദ​റാ​വു ഫൂ​ലെ​യോ​ടൊ​പ്പം നാ​രാ​യ​ൺ മേ​ഘാ​ജി ലോ​ഖ​ണ്ഡേ​യും കൃ​ഷ്ണ​റാ​വു ഭ​ലേ​ക്ക​റും പ്ര​വ​ർ​ത്ത​നം തു​ട​ങ്ങി​യ​ത്. മ​ഹാ​രാ​ഷ്ട്ര​യി​ലെ ശൂ​ദ്ര വി​ഭാ​ഗ​ത്തി​ൽ​പ്പെ​ട്ട ഒ​രു മാ​ലി കു​ടും​ബ​ത്തി​ൽ 1848ൽ ​ജ​നി​ച്ച ലോ​ഖ​ണ്ഡേ സെ​ക്ക​ൻ​ഡ​റി വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ​ശേ​ഷം ബോം​ബെ​യി​ലെ പ​രു​ത്തി തു​ണി മി​ല്ലി​ൽ സ്റ്റോ​ർ കീ​പ്പ​ർ ആ​യി ജോ​ലി​ക്ക്​ ക​യ​റി. മി​ൽ തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ൾ അ​ന്ന് അ​നു​ഭ​വി​ച്ചി​രു​ന്ന ദു​രി​ത​ങ്ങ​ൾ അ​ദ്ദേ​ഹം നേ​രി​ൽ ക​ണ്ടു. ആ​യി​ര​ക്ക​ണ​ക്കി​ന് ദ​രി​ദ്ര-​സാ​ധാ​ര​ണ ജ​ന​ങ്ങ​ളെ പ​ങ്കെ​ടു​പ്പി​ച്ച്​ സ​ത്യ​ശോ​ധ​ക് സ​മാ​ജ് ന​ട​ത്തി​യ യോ​ഗ​ങ്ങ​ളി​ൽ തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ളു​ടെ ദു​രി​ത​ങ്ങ​ളും ആ​വ​ശ്യ​ങ്ങ​ളും ച​ർ​ച്ച ചെ​യ്തി​രു​ന്നു. അ​വ​യു​ടെ തു​ട​ർ​ച്ച​യാ​യി 1884ൽ ​കൂ​ടി​യ മ​ഹാ സ​മ്മേ​ള​ന​ത്തി​ൽ ലോ​ഖ​ണ്ഡേ ഇ​ന്ത്യ​യി​ലെ ആ​ദ്യ തൊ​ഴി​ലാ​ളി സം​ഘ​ട​ന-​ബോം​ബെ മി​ൽ ഹാ​ൻ​ഡ്‌​സ് അ​സോ​സി​യേ​ഷ​ൻ രൂ​പ​വ​ത്​​ക​രി​ച്ചു. ലോ​ഖ​ണ്ഡേ ജോ​ലി രാ​ജി​വെ​ച്ച് മു​ഴു​സ​മ​യ തൊ​ഴി​ലാ​ളി സം​ഘ​ട​നാ​പ്ര​വ​ർ​ത്ത​ക​നാ​യി.

കു​റ​ഞ്ഞ ചെ​ല​വി​ൽ ആ​ഗോ​ള​വി​പ​ണി​യി​ൽ എ​ത്തി​യ ഇ​ന്ത്യ​ൻ തു​ണി​ത്ത​ര​ങ്ങ​ൾ ബ്രി​ട്ടീ​ഷ് മി​ല്ലു​ട​മ​ക​ൾ​ക്ക് വെ​ല്ലു​വി​ളി​യാ​യി. അ​വ​ർ ഇ​ന്ത്യ​യി​ലെ ബ്രി​ട്ടീ​ഷ് കോ​ള​നി ഭ​ര​ണ​കൂ​ട​ത്തി​നു​മേ​ൽ ക​ടു​ത്ത സ​മ്മ​ർ​ദം​ചെ​ലു​ത്തി. അ​തി​നെ പ്ര​തി​രോ​ധി​ക്കാ​ൻ അ​ന്ന​ത്തെ ഇ​ന്ത്യ​ൻ മി​ൽ ഉ​ട​മ​ക​ൾ ബോം​ബെ മി​ൽ അ​സോ​സി​യേ​ഷ​ന് രൂ​പം​കൊ​ടു​ത്തു. സ​ർ​ക്കാ​റും ബോം​ബെ മി​ൽ അ​സോ​സി​യേ​ഷ​നും ബോം​ബെ മി​ൽ ഹാ​ൻ​ഡ്‌​സ് അ​സോ​സി​യേ​ഷ​നും സ​ജീ​വ​മാ​യി രം​ഗ​ത്തു വ​ന്നു. അ​ങ്ങ​നെ ബോം​ബെ​യി​ലെ തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ളു​ടെ സം​ഘ​ടി​ത പോ​രാ​ട്ട​ങ്ങ​ൾ ആ​രം​ഭി​ച്ചു.

ലോ​ഖ​ണ്ഡേ​യു​ടെ നേ​തൃ​ത്വ​ത്തി​ൽ ബോം​ബെ മി​ൽ ഹാ​ൻ​ഡ്‌​സ് അ​സോ​സി​യേ​ഷ​ൻ 1884 സെ​പ്റ്റം​ബ​ർ 23ന് ​ബോം​ബെ പ​രേ​ലി​ൽ കൂ​ടി​യ തൊ​ഴി​ലാ​ളി മ​ഹാ സ​മ്മേ​ള​ന​ത്തി​ൽ മു​ന്നോ​ട്ടു​വെ​ച്ച അ​വ​കാ​ശ​പ​ത്രി​ക​യി​ൽ മി​ൽ തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ൾ​ക്ക് ഞാ​യ​റാ​ഴ്ച​ക​ളി​ൽ പ്ര​തി​വാ​ര അ​വ​ധി​യും ഉ​ച്ച​ഭ​ക്ഷ​ണ​ത്തി​ന്​ അ​ര​മ​ണി​ക്കൂ​ർ ഇ​ട​വേ​ള​യും ന​ൽ​ക​ണം, വേ​ത​നം എ​ല്ലാ​മാ​സ​വും 15ന് ​മു​മ്പാ​യി ന​ൽ​ക​ണം, തൊ​ഴി​ലി​ട​ത്തി​ൽ വെ​ച്ച്​ പ​രി​ക്ക്​ പ​റ്റി ജോ​ലി ചെ​യ്യാ​ൻ ക​ഴി​യാ​തെ വ​രു​ന്ന തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക്ക് മു​ഴു​വ​ൻ വേ​ത​നം ന​ൽ​ക​ണം തു​ട​ങ്ങി​യ ആ​വ​ശ്യ​ങ്ങ​ൾ ഉ​യ​ർ​ത്തി. ശ​ക്ത​മാ​യ സ​മ​ര​പ​രി​പാ​ടി​ക​ളു​ടെ ത​ത്ഫ​ല​മാ​യി മി​ൽ ഉ​ട​മ​ക​ളു​ടെ സം​ഘ​ട​ന പ്ര​തി​വാ​ര അ​വ​ധി എ​ന്ന ആ​വ​ശ്യം 1890 ജൂ​ൺ 10ന് ​അം​ഗീ​ക​രി​ച്ചു. ബോം​ബെ​യി​ലെ തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ളു​ടെ ആ​ദ്യ വി​ജ​യം.

തു​ട​ർ​ന്ന് അ​ന​വ​ധി ക​മ്മി​റ്റി​ക​ളു​ടെ​യും ക​മീ​ഷ​നു​ക​ളു​ടെ​യും പ്ര​വ​ർ​ത്ത​ന​ഫ​ല​മാ​യി ബോം​ബെ​യി​ലെ വ്യ​വ​സാ​യി​ക തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ളു​ടെ തൊ​ഴി​ൽ ജീ​വി​ത സാ​ഹ​ച​ര്യ​ങ്ങ​ൾ മെ​ച്ച​പ്പെ​ട്ടു. അ​തി​ൽ ഏ​റ്റ​വും പ്ര​ധാ​നം 1891ൽ ​പാ​സാ​ക്കി​യ ഫാ​ക്ട​റി നി​യ​മ​മാ​ണ്. ആ ​നി​യ​മ​ത്താ​ൽ വ്യ​വ​സാ​യ​കേ​ന്ദ്ര​ങ്ങ​ളി​ൽ തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ൾ അ​നു​ഭ​വി​ച്ചു​പോ​ന്ന പ​ല പ്ര​ശ്ന​ങ്ങ​ളും പ​രി​ഹ​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു. ഫാ​ക്ട​റി നി​യ​മം ഉ​ണ്ടാ​ക്കാ​ൻ നി​യോ​ഗി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട ലേ​ത്ബ്രി​ഡ്ജ് ക​മീ​ഷ​നി​ൽ ലോ​ഖ​ണ്ഡേ അം​ഗ​മാ​യി​രു​ന്നു.

ദീ​ന​ബ​ന്ധു എ​ന്ന പേ​രി​ൽ കൃ​ഷ്ണ​റാ​വു പാ​ണ്ഡു​രം​ഗ ഭ​ലേ​ക്ക​റു​ടെ പ​ത്രാ​ധി​പ​ത്യ​ത്തി​ൽ സ​ത്യ​ശോ​ധ​ക് സ​മാ​ജ് പ്ര​സി​ദ്ധീ​ക​രി​ച്ച മാ​സി​ക തൊ​ഴി​ലാ​ളി സ​മ​ര​ങ്ങ​ളി​ൽ നി​ർ​ണാ​യ​ക പ​ങ്കു​വ​ഹി​ച്ചു. 1880 മു​ത​ൽ ലോ​ഖ​ണ്ഡേ ആ​യി ദീ​ന​ബ​ന്ധു പ​ത്രാ​ധി​പ​ർ.

തൊ​ഴി​ലാ​ളി അ​വ​കാ​ശ​ങ്ങ​ൾ​ക്ക്​ വേ​ണ്ടി മാ​ത്ര​മ​ല്ല, സ്​​ത്രീ​ക​ളു​ടെ​യും ദു​ർ​ബ​ല സ​മു​ദാ​യ​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ- സാ​മൂ​ഹി​ക അ​വ​കാ​ശ​ങ്ങ​ൾ​ക്ക്​ വേ​ണ്ടി​യും സാ​മു​ദാ​യി​ക മൈ​ത്രി​ക്ക്​ വേ​ണ്ടി​യും സാ​മൂ​ഹി​ക ഉ​ച്ഛ​നീ​ച​ത്വ​ങ്ങ​ൾ​ക്കും വ​ർ​ഗീ​യ സം​ഘ​ർ​ഷ​ങ്ങ​ൾ​ക്കു​മെ​തി​രാ​യും അ​ദ്ദേ​ഹം പൊ​രു​തി. ലോ​ഖ​ണ്ഡേ​യു​ടെ സേ​വ​ന​ങ്ങ​ൾ​ക്കു​ള്ള അം​ഗീ​കാ​ര​മാ​യി ബ്രി​ട്ടീ​ഷ് സ​ർ​ക്കാ​ർ അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന് 1895ൽ ​റാ​വു ബ​ഹ​ദൂ​ർ സ്ഥാ​ന​വും ജ​സ്റ്റി​സ് ഓ​ഫ് പീ​സ് പ​ദ​വി​യും ന​ൽ​കി ആ​ദ​രി​ച്ചു. അ​വ​കാ​ശ​ങ്ങ​ൾ വെ​ല്ലു​വി​ളി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന കാ​ല​ത്തെ ഈ ​സാ​ർ​വ​ദേ​ശീ​യ തൊ​ഴി​ലാ​ളി ദി​ന​ത്തി​ൽ മ​ഹാ​നാ​യ ആ ​പോ​രാ​ളി​യു​ടെ ഓ​ർ​മ​ക​ൾ ന​മ്മെ മു​ന്നോ​ട്ടു​ന​യി​ക്ക​​ട്ടെ.