ചെ​റു​ധാ​ന്യ​ങ്ങ​ളും പു​ര​യി​ട കൃ​ഷി​യും ഭ​ക്ഷ്യ​സു​ര​ക്ഷ​ക്ക്

ലോ​ക ഭ​ക്ഷ്യ​സു​ര​ക്ഷ, അ​തി​ലേ​റെ പോ​ഷ​കാ​ഹാ​ര സു​ര​ക്ഷ അ​നേ​കം വെ​ല്ലു​വി​ളി​ക​ൾ നേ​രി​ടു​ന്ന ഒ​രു കാ​ല​ത്താ​ണ് നാം ​ജീ​വി​ക്കു​ന്ന​ത്. ആ​ഗോ​ള വി​ശ​പ്പ് സൂ​ചി​ക 2022 അ​നു​സ​രി​ച്ചു ലോ​ക​ത്താ​ക​മാ​നം 82.8 മി​ല്യ​ൺ ആ​ളു​ക​ൾ​ക്ക് വേ​ണ്ട​ത്ര ഭ​ക്ഷ​ണം ല​ഭി​ക്കു​ന്നി​ല്ല. 121 രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ൾ ഉ​ൾ​ക്കൊ​ള്ളു​ന്ന ഈ ​പ​ട്ടി​ക​യി​ൽ 107ാമ​ത്തെ​ സ്​​ഥാ​ന​ത്താ​ണ് ന​മ്മു​ടെ ഇ​ന്ത്യ എ​ന്ന​ത് ഏ​റെ ചി​ന്തി​ക്കേ​ണ്ട ഒ​രു കാ​ര്യ​മാ​ണ്. ഭ​ക്ഷ​ണോ​ല്പാ​ദ​ന​ത്തി​ലും വി​ത​ര​ണ​ത്തി​ലും വേ​ണ്ട​ത്ര ശ്ര​ദ്ധ​കൊ​ടു​ത്തു​വേ​ണം ഈ ​വി​ഷ​യം പ​രി​ഹ​രി​ക്കാ​ൻ.

കാ​ലാ​വ​സ്​​ഥാ വ്യ​തി​യാ​നം​കൊ​ണ്ട് ഭ​ക്ഷ​ണോ​ൽ​പാ​ദ​ന​ത്തി​ൽ ഏ​റ്റ​ക്കു​റ​ച്ചി​ലു​ക​ൾ ഉ​ണ്ടാ​കു​ന്നു. വെ​ള്ള​പ്പൊ​ക്ക​വും വ​ര​ൾ​ച്ച​യും രോ​ഗ​കീ​ട​ങ്ങ​ളു​ടെ ആ​ക്ര​മ​ണ​വും എ​ല്ലാം ഉ​ൽ​പാ​ദ​ന​ത്തെ പ്ര​തി​കൂ​ല​മാ​യി ബാ​ധി​ക്കു​ന്നു. വി​ല​വ​ർ​ധ​ന​വും വി​ത​ര​ണ ശൃം​ഖ​ല​ക​ളി​ലെ അ​പാ​ക​ത​ക​ളും സാ​ധാ​ര​ണ​ക്കാ​രു​ടെ ഭ​ക്ഷ​ണ സു​ര​ക്ഷ​യെ​യും ആ​രോ​ഗ്യ​ത്തെ​യും പ്ര​തി​കൂ​ല​മാ​യി ബാ​ധി​ക്കു​ന്നു. ഈ ​സാ​ഹ​ച​ര്യ​ത്തി​ലാ​ണ് ചെ​റു​ധാ​ന്യ​ങ്ങ​ൾ​ക്കും(Milletes) പു​ര​യി​ട പോ​ഷ​കാ​ഹാ​ര തോ​ട്ട​ങ്ങ​ൾ​ക്കും (Homestead Farming) മൂ​ല്യം കൈ​വ​രു​ന്ന​ത്.

ചെ​റു​ധാ​ന്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ കൃ​ഷി വ്യാ​പ​നം

പോ​ഷ​കാ​ഹാ​ര സു​ര​ക്ഷ​ക്കും ആ​രോ​ഗ്യ സം​ര​ക്ഷ​ണ​ത്തി​നും കാ​ലാ​വ​സ്​​ഥാ വ്യ​തി​യാ​ന​ത്തി​നും എ​തി​രാ​യ ഏ​റ്റ​വും മി​ക​ച്ച പ്ര​തി​രോ​ധം ആ​ണ്. ചോ​ളം നെ​ല്ല്, ഗോ​ത​മ്പ് എ​ന്നി​ങ്ങ​നെ​യു​ള്ള ഇ​ത​ര ധാ​ന്യ​ങ്ങ​ളെ അ​പേ​ക്ഷി​ച്ച് ചെ​റു​ധാ​ന്യ​ങ്ങ​ൾ​ക്ക് ഔ​ഷ​ധ-​പോ​ഷ​ക ഗു​ണ​ങ്ങ​ൾ ഏ​റെ കൂ​ടു​ത​ൽ ആ​ണ്. ഇ​വ​യു​ടെ പ്രാ​ധാ​ന്യം ക​ണ​ക്കി​ലെ​ടു​ത്ത്​ ലോ​ക ഭ​ക്ഷ്യ കാ​ർ​ഷി​ക സം​ഘ​ട​ന​യും ഐ​ക്യ​രാ​ഷ്ട്ര സം​ഘ​ട​ന​യും 2023 നെ ​ചെ​റു​ധാ​ന്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ വ​ർ​ഷ​മാ​യാ​ണ് ക​ണ​ക്കാ​ക്കു​ന്ന​ത്.

ഒ​രു​പ​ക്ഷേ, മ​നു​ഷ്യ​ൻ ആ​ദ്യ​മാ​യി മെ​രു​ക്കി​യെ​ടു​ത്ത് കൃ​ഷി​ചെ​യ്യാ​ൻ ശ്ര​മി​ച്ച ആ​ദ്യ ചെ​ടി​ക​ളി​ൽ ഒ​ന്ന് ഏ​തെ​ങ്കി​ലു​മൊ​രു ചെ​റു​ധാ​ന്യം ആ​യി​രി​ക്ക​ണം! വേ​ഗ​ത്തി​ലു​ള്ള വ​ള​ർ​ച്ച, സൂ​ക്ഷി​ക്കാ​നു​ള്ള എ​ളു​പ്പം, കു​റ​ഞ്ഞ രോ​ഗ കീ​ട​ങ്ങ​ളു​ടെ ആ​ക്ര​മ​ണം എ​ന്നി​വ​യെ​ല്ലാം കാ​ര​ണം ഏ​ഷ്യ​ൻ ആ​ഫ്രി​ക്ക​ൻ വ​ൻ​ക​ര​ക​ളി​ലെ പ്ര​ധാ​ന​പ്പെ​ട്ട ഭ​ക്ഷ​ണ വ​സ്​​തു​ക്ക​ളി​ൽ ഒ​ന്നാ​യി ഇ​വ. വ​ള​ക്കൂ​റ് തീ​രെ കു​റ​ഞ്ഞ മ​ണ്ണി​ലും, ജ​ല​ക്ഷാ​മം നേ​രി​ടു​ന്ന പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളി​ലും കു​റ​ഞ്ഞ പ​രി​ച​ര​ണം​കൊ​ണ്ട് മെ​ച്ച​പ്പെ​ട്ട വി​ള​വു​ന​ല്കാ​ൻ ക​ഴി​വു​ള്ള​വ ആ​ണ് ചെ​റു​ധാ​ന്യ​ങ്ങ​ൾ.

ധാ​രാ​ളം വി​റ്റ​മി​നു​ക​ളും ധാ​തു​ക്ക​ളും അ​ട​ങ്ങി​യി​രി​ക്കു​ന്ന​തി​നു പു​റ​മെ നാ​രു​ക​ളു​ടെ അ​ള​വും വ​ള​രെ കൂ​ടു​ത​ൽ ആ​ണ്. ശ​രീ​രം ആ​ഗി​ര​ണം ചെ​യ്യു​ന്ന ഗ്ലൂ​ക്കോ​സി​ന്റെ അ​ള​വ് വ​ള​രെ കു​റ​വാ​യ​തി​നാ​ൽ പ്ര​മേ​ഹ​രോ​ഗ ബാ​ധി​ത​ർ​ക്കും ചെ​റു​ധാ​ന്യ​ങ്ങ​ൾ ഉ​പ​യോ​ഗി​ക്കാം.

തി​രി​ച്ചു​പി​ടി​ക്ക​ണം പു​ര​യി​ട പോ​ഷ​ക വി​ള​വൈ​വി​ധ്യ​ത്തെ

ലോ​ക​ത്തെ 80 വ​രു​ന്ന അ​തി​ദ​രി​ദ്ര​ർ, ഗ്രാ​മ​ങ്ങ​ളി​ൽ വ​സി​ക്കു​ന്ന​വ​രും കൃ​ഷി​യെ​യും പ്ര​കൃ​തി​യെ​യും മാ​ത്രം ആ​ശ്ര​യി​ച്ച് ക​ഴി​യു​ന്ന​വ​രാ​ണ് എ​ന്ന​ത് ഭ​ക്ഷ്യ​പോ​ഷ​കാ​ഹാ​ര സു​ര​ക്ഷ​യു​മാ​യി ബ​ന്ധ​പ്പെ​ട്ട ഒ​രു പ്ര​ധാ​ന വൈ​രു​ധ്യ​മാ​ണ്. കൃ​ഷി​ഭൂ​മി​യു​ടെ തു​ണ്ടു​വ​ൽ​ക്ക​ര​ണം ന​ട​ന്ന​തി​ന് ശേ​ഷം വീ​ടും പു​ര​യി​ട​വും എ​ന്ന ത​ര​ത്തി​ൽ കൃ​ഷി​ഭൂ​മി​ക്ക് മാ​റ്റ​ങ്ങ​ൾ വ​ന്ന​ത് കേ​ര​ളത്തി​ന്റെ ഒ​രു സ​വി​ശേ​ഷ സാ​ഹ​ച​ര്യം ആ​ണ്. ആ​ക​യാ​ൽ ഭ​ക്ഷ്യ​സു​ര​ക്ഷ​ക്കും പോ​ഷ​കാ​ഹാ​ര സു​ര​ക്ഷ​ക്കു​മാ​യി പു​ര​യി​ട കൃ​ഷി​ക്ക് അ​ന​ന്ത​സാ​ധ്യ​ത​ക​ൾ ആ​ണ് ഉ​ള്ള​ത്.

വീ​ട്ടു​പ​റ​മ്പി​ലെ വി​ള​വൈ​വി​ധ്യം കൂ​ടു​ന്തോ​റും ഭ​ക്ഷ്യ​പോ​ഷ​കാ​ഹാ​ര സു​ര​ക്ഷ​യും വ​ർ​ധി​ക്കു​ന്നു എ​ന്ന​ത് ഏ​റെ ശ്ര​ദ്ധി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട ഒ​രു വ​സ്​​തു​ത​യാ​ണ്. ചെ​റു​കി​ട അ​ല്ലെ​ങ്കി​ൽ നാ​മ​മാ​ത്ര ക​ർ​ഷ​ക​രി​ൽ ആ​ണ് ഈ ​രീ​തി​യി​ൽ ഭ​ക്ഷ​ണ​കു​ട്ട​യു​ടെ വൈ​വി​ധ്യം ഏ​റെ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​ത്തി​ൽ വ​ലു​തെ​ന്ന് കാ​ണാ​ൻ ക​ഴി​യും.

കാ​ലാ​വ​സ്​​ഥാ മാ​റ്റ​ത്തിെ​ന്റ കാ​ല​ത്ത് കാ​ർ​ഷി​ക ജൈ​വ​വൈ​വി​ധ്യ​ത്തെ കൃ​ഷി​യി​ട​ത്തി​ൽ ത​ന്നെ പ​രി​പാ​ലി​ക്കു​ന്ന​ത് വി​ള​വൈ​വി​ധ്യ​ത്തി​ന്റെ ഓ​രോ കാ​ല​ത്തെ​യും ഉ​ല്പാ​ദ​ന ക്ഷ​മ​ത​യും കീ​ട​രോ​ഗ​ങ്ങ​ൾ​ക്കെ​തി​രെ​യു​ള്ള പ്ര​തി​രോ​ധ​വും മ​ന​സ്സി​ലാ​ക്കു​ന്ന​തി​ന് കാ​ര​ണം ആ​വു​ന്നു​മു​ണ്ട്.

നാം ​ഇ​ന്ന് നേ​രി​ടു​ന്ന പ്ര​ധാ​ന പ്ര​ശ്ന​മാ​യ പോ​ഷ​കാ​ഹാ​ര​ക്കു​റ​വ് പ്ര​ത്യേ​കി​ച്ചും ന്യൂ​ന​പോ​ഷ​ണ​ക്കു​റ​വ് പ​രി​ഹ​രി​ക്കാ​ൻ പ​ര​മ്പ​രാ​ഗ​ത നെ​ല്ലി​ന​ങ്ങ​ൾ, ചെ​റു​ധാ​ന്യ​ങ്ങ​ൾ, പ​യ​റു​വ​ർ​ഗ​ങ്ങ​ൾ, ഇ​ല​ക​ൾ, പ​ച്ച​ക്ക​റി​ക​ൾ എ​ന്നി​വ സ​ഹാ​യി​ക്കും എ​ന്ന​ത് കാ​ർ​ഷി​ക ജൈ​വ​വൈ​വി​ധ്യ സം​ര​ക്ഷ​ണ​ത്തി​ന്റെ പ്ര​ത്യേ​കി​ച്ച് പ​ര​മ്പ​രാ​ഗ​ത വി​ള​വൈ​വി​ധ്യ​ത്തി​ന്റെ സം​ര​ക്ഷ​ണ പ്രാ​ധാ​ന്യ​ത്തെ​യാ​ണ് സൂ​ചി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​ത്.

ഗാ​ർ​ഹി​ക പോ​ഷ​കാ​ഹാ​ര​ത്തോ​ട്ട​ങ്ങ​ൾ

ഗാ​ർ​ഹി​ക/​അ​ടു​ക്ക​ള പോ​ഷ​കാ​ഹാ​ര​ത്തോ​ട്ട​ങ്ങ​ൾ മ​ല​യാ​ളി ജ​ന​ത​യു​ടെ സം​സ്​​കാ​ര​ത്തി​ന്റെ​ത​ന്നെ ഭാ​ഗ​മാ​യി​രു​ന്നു. പ​ക്ഷേ, കാ​ലാ​ന്ത​ര​ത്തി​ൽ ഗാ​ർ​ഹി​ക പോ​ഷ​കാ​ഹാ​ര തോ​ട്ട​ങ്ങ​ളി​ൽ വി​ള​വൈ​വി​ധ്യം ചു​രു​ങ്ങി​വ​രു​ന്ന​താ​യാ​ണ്​ പ​ഠ​ന​ങ്ങ​ൾ സൂ​ചി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​ത്.

ഭൂ​ര​ഹി​ത​ർ, ക​ർ​ഷ​ക​ർ തു​ട​ങ്ങി​യ​വ​ർ ഭ​ക്ഷ്യ​പോ​ഷ​കാ​ഹാ​ര​കു​റ​വ് നേ​രി​ടു​ന്ന​തി​നാ​ൽ ഇ​ത്ത​രം ജ​ന​വി​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളു​ടെ ഭ​ക്ഷ്യ പോ​ഷ​കാ​ഹാ​ര​സു​ര​ക്ഷ ഉ​റ​പ്പാ​ക്കാ​ൻ പ​രി​ഷ്ക​രി​ച്ച പ്രാ​ദേ​ശി​ക മാ​തൃ​ക​ക​ൾ ഉ​പ​യോ​ഗ​പ്പെ​ടു​ത്താ​വു​ന്ന​താ​ണ്. പ്രാ​ദേ​ശി​ക​വും പോ​ഷ​ക​സ​മ്പു​ഷ്​​ട​വു​മാ​യ വി​ള​ക​ൾ പോ​ഷ​കാ​ഹാ​ര തോ​ട്ട​ത്തി​ൽ ഉ​ൾ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​ത് കാ​ർ​ഷി​ക ജൈ​വ​വൈ​വി​ധ്യ സം​ര​ക്ഷ​ണ​ത്തി​നും പോ​ഷ​ക​സു​ര​ക്ഷ​ക്കും അ​ഭി​കാ​മ്യ​മാ​ണ്.

പ്രാ​ദേ​ശി​ക കാ​ർ​ഷി​ക വ്യ​വ​സ്​​ഥ​യെ പ​രി​പോ​ഷി​പ്പി​ക്ക​ൽ ഉ​ൽ​പാ​ദ​നം മു​ത​ൽ വി​ത​ര​ണം വ​രെ​യു​ള്ള ശൃം​ഖ​ല​യി​ൽ ഭ​ക്ഷ്യ​വ​സ്​​തു​ക്ക​ൾ പാ​ഴാ​ക്കു​ന്ന​ത് ത​ട​യ​ൽ, പു​തി​യ​തും, സു​ര​ക്ഷി​ത​വും, വൃ​ത്തി​യു​ള്ള​തും ആ​യ ഭ​ക്ഷ്യ​വ​സ്​​തു​ക്ക​ൾ ദൈ​നം​ദി​നം ല​ഭ്യ​മാ​ക്ക​ൽ, വൈ​വി​ധ്യ​വ​ൽ​ക്ക​ര​ണ​ത്തി​ലൂ​ടെ പോ​ഷ​ക​ങ്ങ​ൾ, ജീ​വ​ക​ങ്ങ​ൾ, ല​വ​ണ​ങ്ങ​ൾ തു​ട​ങ്ങി​യ​വ ഉ​റ​പ്പാ​ക്ക​ൽ എ​ന്നി​വ മ​റ്റു സേ​വ​ന​ങ്ങ​ളാ​ണ്.

ഭ​ക്ഷ​ണോ​ൽപാ​ദ​ന​വും കേ​ര​ള​വും

ഭ​ക്ഷ​ണോ​ല്പാ​ദ​ന രം​ഗ​ത്ത് ലോ​ക​ത്തി​ൽ​ത​ന്നെ ഏ​റെ സ​വി​ശേ​ഷ സാ​ഹ​ച​ര്യ​ങ്ങ​ൾ നി​ല​നി​ൽ​ക്കു​ന്ന സം​സ്​​ഥാ​ന​മാ​ണ് കേ​ര​ളം. വാ​ണി​ജ്യ വി​ള​ക​ൾ​ക്ക് കൂ​ടു​ത​ൽ പ്രാ​ധാ​ന്യം ന​ൽ​കി​ക്കൊ​ണ്ടാ​ണ് കേ​ര​ള​ത്തി​ൽ കൃ​ഷി ന​ട​ക്കു​ന്ന​ത്. ഏ​റ്റ​വും പു​തി​യ ക​ണ​ക്ക് (2021-22) അ​നു​സ​രി​ച്ചു ഭ​ക്ഷ്യ​വി​ള​ക​ളു​ടെ​യും വാ​ണി​ജ്യ​വി​ള​ക​ളു​ടെ​യും അ​നു​പാ​തം 23: 77 ആ​ണ്.

രാ​ജ്യ​ത്തെ ഏ​റ്റ​വും കൂ​ടി​യ ജ​ന​സാ​ന്ദ്ര​ത​യും സം​ര​ക്ഷി​ത വ​ന​വും ഉ​യ​ർ​ന്ന വ​നാ​വ​ര​ണ​വും എ​ല്ലാം ഭൂ​മി​യെ ഒ​രു കൈ​മാ​റ്റം ചെ​യ്യാ​ൻ ക​ഴി​യു​ന്ന വി​ഭ​വ​മാ​യി പ​രു​വ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​തി​ന് കാ​ര​ണ​മാ​യി. ഇ​ത് കൃ​ഷി​ഭൂ​മി​യു​ടെ വ​ലി​യ തോ​തി​ലു​ള്ള തു​ണ്ടു​വ​ത്ക​ര​ണ​ത്തി​ന് കാ​ര​ണ​മാ​യി.

ഇ​തി​നു പു​റ​മെ ഉ​യ​ർ​ന്ന കൂ​ലി നി​ര​ക്കും മ​റ്റ് ഉ​ല്പാ​ദ​ന ചെ​ല​വു​ക​ളും ഭ​ക്ഷ്യോ​ൽ​പാ​ദ​ന​മ​ല്ലാ​ത്ത മ​റ്റു ലാ​ഭ​ക​ര​മാ​യ കൃ​ഷി​ക​ളി​ലേ​ക്ക് ചേ​ക്കേ​റാ​ൻ ക​ർ​ഷ​ക​ർ​ക്ക് േപ്ര​ര​ണ​യാ​യി. എ​ന്നി​രു​ന്നാ​ലും കേ​ര​ള​ത്തി​ൻ​റെ ദാ​രി​ദ്യ്ര സൂ​ചി​ക എ​ന്ന​ത് രാ​ജ്യ​ത്തെ ത​ന്നെ ഏ​റ്റ​വും കു​റ​ഞ്ഞ നി​ര​ക്കാ​യ 0.55 ആ​ണ് എ​ന്ന് നി​തി ആ​യോ​ഗ് 2023 പു​റ​ത്തി​റ​ക്കി​യ റി​പ്പോ​ർ​ട്ട് സൂ​ചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. ​

പ​ക്ഷേ, പോ​ഷ​കാ​ഹാ​ര കു​റ​വി​ൽ കേ​ര​ളം അ​ത്ര മി​ക​ച്ച സ്​​ഥാ​ന​ത്ത​ല്ല എ​ന്നാ​ണ് വി​വ​ര​ങ്ങ​ൾ കാ​ണി​ക്കു​ന്ന​ത്. സ​മ​ഗ്ര ദേ​ശീ​യ പോ​ഷ​കാ​ഹാ​ര സ​ർ​വേ പ​റ​യു​ന്ന​ത​നു​സ​രി​ച്ച് കേ​ര​ള​ത്തി​ലെ അ​ഞ്ചി​ൽ ഒ​രു കു​ട്ടി പോ​ഷ​കാ​ഹാ​ര​കു​റ​വു കൊ​ണ്ടു​ള്ള പ്ര​ശ്ന​ങ്ങ​ൾ നേ​രി​ടു​ന്നു.

ഈ ​അ​വ​സ​ര​ത്തി​ലാണ് പു​ര​യി​ട കൃ​ഷി​ക്കും അ​തു​പോ​ലെ കു​ടും​ബാം​ഗ​ങ്ങ​ളെ മു​ഴു​വ​ൻ ഉ​ൾ​ച്ചേ​ർ​ത്തു​കൊ​ണ്ടു​ള്ള കു​ടും​ബ കൃ​ഷി എ​ന്ന ആ​ശ​യ​ത്തി​നും പ്ര​സ​ക്​​തി കൂ​ടു​ത​ലാ​വു​ന്ന​ത്. ഐ​ക്യ​രാ​ഷ്ട്ര സം​ഘ​ട​ന 2019 മു​ത​ൽ 2028 വ​രെ​യു​ള്ള പ​ത്തു​വ​ർ​ഷ​ങ്ങ​ളെ കു​ടും​ബ കൃ​ഷി​യു​ടെ ദ​ശാ​ബ്ദ​മാ​യി കാ​ണാ​ൻ ആ​ണ് ആ​ഹ്വാ​നം ചെ​യ്തി​രി​ക്കു​ന്ന​ത്.

കൃ​ഷി​യി​ലേ​ക്കു​ള്ള ശ്ര​ദ്ധാ​പൂ​ർ​വ​മാ​യ ഇ​ട​പെ​ട​ൽ സു​സ്​​ഥി​ര​മാ​യ ഭ​ക്ഷ്യ ഉ​ല്പാ​ദ​ന​ത്തി​ലേ​ക്കും ഭ​ക്ഷ്യ​സ്വ​യം പ​ര്യാ​പ്ത​ത​യി​ലേ​ക്കും പോ​ഷ​ക സു​ര​ക്ഷ​യി​ലേ​ക്കും അ​തി​ലൂ​ടെ മി​ക​ച്ച ആ​രോ​ഗ്യ​മു​ള്ള സ​മൂ​ഹ​ത്തി​ലേ​ക്കും ന​മ്മെ ന​യി​ക്കും.

(എം.​എ​സ്. സ്വാ​മി​നാ​ഥ​ൻ റി​സ​ർ​ച്ച്​ ഫൗ​ണ്ടേ​ഷ​നി​ൽ സാ​മൂ​ഹി​ക കാ​ർ​ഷി​ക​ ജൈ​വ​വൈ​വി​ധ്യ​കേ​ന്ദ്രം പ്ര​വ​ർ​ത്ത​ക​രാ​ണ് ലേ​ഖ​ക​ർ)