ഇന്ത്യയുടെ വിദേശനയവും മോദിയുടെ വിവരക്കേടും

‘‘പ​തി​റ്റാ​ണ്ടു​ക​ളാ​യി, എ​ല്ലാ രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളി​ൽ നി​ന്നും അ​ക​ലം പാ​ലി​ക്കു​ക എ​ന്ന​താ​യി​രു​ന്നു ഇ​ന്ത്യ​യു​ടെ ന​യം’’- ഈ​യി​ടെ പോ​ള​ണ്ട് സ​ന്ദ​ർ​ശി​ച്ച വേ​ള​യി​ൽ പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി മോ​ദി ന​ട​ത്തി​യ​താ​ണ് തി​ക​ച്ചും അ​പ​ഹാ​സ്യ​മാ​യ ഈ ​പ്ര​സ്താ​വ​ന. ഈ ​സാ​ഹ​ച​ര്യം മാ​റ്റി​യ​തി​ന്റെ ക്രെ​ഡി​റ്റ് സ്വ​യം ഏ​റ്റെ​ടു​ത്തു​കൊ​ണ്ട് അ​ദ്ദേ​ഹം പ​റ​ഞ്ഞു: “ഇ​ന്ന് ഇ​ന്ത്യ​യു​ടെ ന​യം എ​ല്ലാ രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളു​മാ​യും അ​ടു​ത്ത ബ​ന്ധം നി​ല​നി​ർ​ത്തു​ക എ​ന്ന​താ​ണ്. ഇ​ന്ന​ത്തെ ഇ​ന്ത്യ എ​ല്ലാ​വ​രു​മാ​യും ബ​ന്ധ​പ്പെ​ടാ​ൻ ആ​ഗ്ര​ഹി​ക്കു​ന്നു.

സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ സ​മ​ര​കാ​ലം മു​ത​ൽ​ക്കു​ത​ന്നെ, ലോ​ക​ത്തി​ന്റെ മ​റ്റു കോ​ണു​ക​ളു​മാ​യി സ​ജീ​വ​മാ​യ ഇ​ട​പ​ഴ​ക​ൽ ആ​ഘോ​ഷി​ക്കു​ക​യും വ​ൻ​ശ​ക്തി​ക​ളു​ടെ സൈ​നി​ക സം​ഘ​ങ്ങ​ളു​മാ​യി സ​ഖ്യം ചേ​രു​ന്ന​തി​ൽ നി​ന്ന് ഒ​ഴി​ഞ്ഞു​നി​ൽ​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്ന ഇ​ന്ത്യ​യു​ടെ വി​ദേ​ശ​ന​യ​ത്തി​ന്റെ ച​രി​ത്ര​ത്തെ​യും കാ​ഴ്ച​പ്പാ​ടി​നെ​യും ന​യ​ത​ന്ത്ര ദി​ശാ​ബോ​ധ​ത്തെ​യു​മാ​ണ് ഇ​ത്ത​രം വ​ള​ച്ചൊ​ടി​ച്ച പ്ര​സ്താ​വ​ന​ക​ൾ നി​രാ​ക​രി​ക്കു​ന്ന​ത്. വി​ദേ​ശ​ന​യ​ത്തി​ന്റെ കാ​ര്യ​ത്തി​ൽ ന​മു​ക്കൊ​രു ദേ​ശീ​യ സ​മ​വാ​യം ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു; അ​ട​ൽ ബി​ഹാ​രി വാ​ജ്‌​പേ​യി സ​ർ​ക്കാ​ർ ഉ​ൾ​പ്പെ​ടെ അ​താ​ണ് പി​ന്തു​ട​ർ​ന്ന​ത്.

2024 ജൂ​ലൈ​യി​ൽ മോ​ദി​യു​ടെ ഓ​സ്ട്രി​യ സ​ന്ദ​ർ​ശ​ന വേ​ള​യി​ൽ, ആ ​രാ​ജ്യ​ത്തി​ന്റെ സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​വും പ​ര​മാ​ധി​കാ​ര​വും പു​നഃ​സ്ഥാ​പി​ക്കു​ന്ന​തി​ന് 1955ൽ ​അ​ന്ന​ത്തെ ഇ​ന്ത്യ​ൻ പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി നെ​ഹ്‌​റു വ​ഹി​ച്ച നി​ർ​ണാ​യ​ക പ​ങ്കി​നെ​ക്കു​റി​ച്ച് ചാ​ൻ​സ​ല​ർ കാ​ൾ നെ​ഹാ​മ​ർ മോ​ദി​യു​ടെ സാ​ന്നി​ധ്യ​ത്തി​ൽ അ​നു​സ്മ​രി​ച്ചി​രു​ന്നു. ഓ​സ്ട്രി​യ​യു​ടെ അ​ഭ്യ​ർ​ഥ​ന മാ​നി​ച്ച് പ​ഴ​യ സോ​വി​യ​റ്റ് യൂ​നി​യ​നു മേ​ൽ ക​ടു​ത്ത നി​ർ​ബ​ന്ധം ചെ​ലു​ത്തി​ക്കൊ​ണ്ടാ​ണ് നി​ർ​ണാ​യ​ക​മാ​യ ആ ​ഉ​ട​മ്പ​ടി നെ​ഹ്‌​റു സാ​ധ്യ​മാ​ക്കി​യ​ത്.

മോ​ദി വി​ശ്വ​സി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തു പോ​ലെ നെ​ഹ്‌​റു ‘‘എ​ല്ലാ രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളി​ൽ നി​ന്നും അ​ക​ലം പാ​ലി​ച്ചി​രു​ന്നു’’​വെ​ങ്കി​ൽ 1938 ൽ ​ജ​ർ​മ​നി പി​ടി​ച്ചെ​ടു​ത്ത ഓ​സ്ട്രി​യ, ര​ണ്ടാം ലോ​ക​മ​ഹാ​യു​ദ്ധ​ത്തി​ലെ ജ​ർ​മ​നി​യു​ടെ പ​രാ​ജ​യ ശേ​ഷം സോ​വി​യ​റ്റ് യൂ​നി​യ​ൻ, ബ്രി​ട്ട​ൻ, ഫ്രാ​ൻ​സ്, യു.​എ​സ് എ​ന്നീ പ​ഴ​യ കാ​ല അ​ധി​നി​വേ​ശ ശ​ക്തി​ക​ളു​ടെ കീ​ഴി​ൽ തു​ട​രു​മാ​യി​രു​ന്നു. പ്ര​തി​ജ്ഞാ​ബ​ദ്ധ​മാ​യ നി​ഷ്പ​ക്ഷ​ത പു​ല​ർ​ത്തു​ന്ന ഒ​രു സ്വ​ത​ന്ത്ര രാ​ഷ്ട്ര​മാ​യി ഓ​സ്ട്രി​യ പു​ന​രു​ജ്ജീ​വി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​തി​ൽ സൈ​നി​ക സ​ഖ്യ​ങ്ങ​ൾ​ക്കൊ​പ്പം കൂ​ടാ​തെ, എ​ല്ലാ രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളോ​ടും സൗ​ഹാ​ർ​ദ​വും സ​മ​ത്വ​പൂ​ർ​ണ​വു​മാ​യ പാ​ര​സ്പ​ര്യം ഉ​യ​ർ​ത്തി​പ്പി​ടി​ക്കു​ന്ന നെ​ഹ്‌​റു​വി​ന്റെ ചേ​രി​ചേ​രാ വി​ദേ​ശ​ന​യ​ത്തി​ന്റെ പ​ങ്ക് ക​ണ്ടെ​ത്താ​നാ​വും.

നെ​ഹ്റു​വി​ന്റെ 1927ലെ ​വി​ദേ​ശ​ന​യം

കോ​ള​നി​വാ​ഴ്ച​ക്കും സാ​മ്രാ​ജ്യ​ത്വ​ത്തി​നു​മെ​തി​രി​ൽ 1927ൽ ​ബ്ര​സ​ൽ​സി​ൽ ന​ട​ന്ന അ​ടി​ച്ച​മ​ർ​ത്ത​പ്പെ​ട്ട ദേ​ശീ​യ​ത​ക​ളു​ടെ അ​ന്ത​ർ​ദേ​ശീ​യ സ​മ്മേ​ള​ന​ത്തി​ൽ പ​ങ്കെ​ടു​ത്ത സ​മ​യ​ത്ത് എ​ഴു​തി​യ ഇ​ന്ത്യ​ക്ക് ഒ​രു വി​ദേ​ശ ന​യം (A Foreign Policy for India) എ​ന്ന ലേ​ഖ​ന​ത്തി​ലാ​ണ് ആ​ധു​നി​ക ഇ​ന്ത്യ​യു​ടെ വി​ദേ​ശ​ന​യം ആ​ദ്യ​മാ​യി ജ​വ​ഹ​ർ​ലാ​ൽ നെ​ഹ്‌​റു പ്ര​ഖ്യാ​പി​ച്ച​ത്.

അ​ദ്ദേ​ഹ​മെ​ഴു​തി: ‘‘സ​ക​ല രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളോ​ടും പു​ല​ർ​ത്തു​ന്ന സ​മാ​ധാ​ന​പ​ര​വും സൗ​ഹൃ​ദ​പ​ര​വു​മാ​യ ന​യ​വും ജ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ ആ​വേ​ശ​വു​മാ​ണ് ന​മ്മു​ടെ പ്ര​ധാ​ന ശ​ക്തി’’. നെ​ഹ്‌​റു​വി​ന്റെ കാ​ഴ്ച​പ്പാ​ട് ഇ​ന്ത്യ​യു​ടെ വി​ദേ​ശ​കാ​ര്യ ബ​ന്ധ​ങ്ങ​ളു​ടെ കാ​ത​ലാ​യി​ത്തീ​രു​ക​യും മാ​റി​മാ​റി വ​ന്ന സ​ർ​ക്കാ​റു​ക​ൾ അ​തു​മാ​യി മു​ന്നോ​ട്ട് നീ​ങ്ങു​ക​യും ചെ​യ്തു.

ആ​ഗോ​ള വി​ഷ​യ​ങ്ങ​ളി​ൽ ഇ​ന്ത്യ ഒ​റ്റ​പ്പെ​ടു​ന്ന​തി​ന് ബ്രി​ട്ടീ​ഷ് കൊ​ളോ​ണി​യ​ൽ ഭ​ര​ണാ​ധി​കാ​രി​ക​ളെ​യാ​ണ് നെ​ഹ്‌​റു ത​ന്റെ ലേ​ഖ​ന​ത്തി​ൽ കു​റ്റ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രു​ന്ന​തെ​ന്നും പ്ര​സ്താ​വ്യ​മാ​ണ്. അ​ദ്ദേ​ഹം എ​ഴു​തി: ‘‘ കോ​ള​നി​വാ​ഴ്ച​ക്കു മു​മ്പ് ഇ​ന്ത്യ കി​ഴ​ക്ക​ൻ രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളു​മാ​യും ചി​ല പാ​ശ്ചാ​ത്യ രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളു​മാ​യി​​പ്പോ​ലും അ​ടു​ത്ത ബ​ന്ധം പു​ല​ർ​ത്തി​യി​രു​ന്നു’’.

‘‘ക്ര​മേ​ണ ഈ ​ബ​ന്ധ​ങ്ങ​ൾ കു​റ​ഞ്ഞു, ബ്രി​ട്ടീ​ഷു​കാ​രു​ടെ വ​ര​വോ​ടെ അ​വ ഏ​താ​ണ്ട് ഇ​ല്ലാ​തെ​ത​ന്നെ​യാ​യി’’. ‘‘രാ​ഷ്ട്രീ​യ​മാ​യ കാ​ര​ണ​ങ്ങ​ളും യൂ​റോ​പ്പി​ലേ​ക്കു​ള്ള ക​ട​ൽ​പാ​ത​ക​ളു​ടെ വി​ക​സ​ന​വും ന​മ്മെ ഇം​ഗ്ല​ണ്ടു​മാ​യി കൂ​ടു​ത​ൽ ബ​ന്ധി​പ്പി​ച്ചു, എ​ന്നാ​ൽ, ലോ​ക​ത്തി​ന്റെ മ​റ്റു ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളി​ൽ നി​ന്ന് ന​മ്മെ ഒ​റ്റ​പ്പെ​ടു​ത്തി’’ എ​ന്നാ​ണ് നെ​ഹ്റു നി​രീ​ക്ഷി​ച്ച​ത്. എ​ന്നി​രു​ന്നാ​ലും, ഗാ​ന്ധി​യു​ടെ നേ​തൃ​ത്വ​ത്തി​ൽ സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​സ​മ​രം ശ​ക്തി പ്രാ​പി​ക്കു​ക​യും യൂ​റോ​പ്പി​ലു​ട​നീ​ളം അ​ദ്ദേ​ഹം ഒ​രു ചി​ര​പ​രി​ചി​ത നാ​മ​മാ​യി മാ​റു​ക​യും ചെ​യ്ത​ത് ഇം​ഗ്ല​ണ്ടി​ലും ലോ​ക​ത്തി​ന്റെ മ​റ്റു ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളി​ലും ഇ​ന്ത്യ​യു​ടെ അ​ഭി​ലാ​ഷ​ങ്ങ​ൾ​ക്ക് അ​നു​കൂ​ല​മാ​യി പൊ​തു​ജ​നാ​ഭി​പ്രാ​യം രൂ​പ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​തി​ന് സ​ഹാ​യ​ക​മാ​യി വ​ർ​ത്തി​ച്ചു.

ബ്രി​ട്ടീ​ഷ് ഭ​ര​ണം ഇ​ന്ത്യ​യെ ലോ​ക​ത്തി​ന്റെ മ​റ്റു ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളി​ൽ നി​ന്ന് അ​ട​ർ​ത്തി​യ​പ്പോ​ൾ, ഇ​ന്ത്യ​ൻ സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​പ്പോ​രാ​ട്ടം മ​റ്റ് രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളു​മാ​യി വി​ശാ​ല​മാ​യ ബ​ന്ധം സ്ഥാ​പി​ക്കു​ന്ന​തി​ന് നി​മി​ത്ത​മാ​യി. ഈ ​പ്ര​വ​ണ​ത കോ​ൺ​ഗ്ര​സി​ൽ മാ​ത്രം ഒ​തു​ങ്ങി​നി​ൽ​ക്കു​ന്ന​താ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. ഗ​ദ്ദ​ർ പ്ര​സ്ഥാ​ന​വും പി​ന്നീ​ട് ക​മ്യൂ​ണി​സ്റ്റു​ക​ളും ലോ​ക​മൊ​ട്ടു​ക്കു​ള്ള വി​പ്ല​വ​കാ​രി​ക​ളും അ​വ​രു​ടെ പോ​രാ​ട്ട​ങ്ങ​ളു​മാ​യി ബ​ന്ധം സ്ഥാ​പി​ച്ചു. ബ്രി​ട്ടീ​ഷ് കോ​ള​നി​വാ​ഴ്ച​ക്കെ​തി​രെ പൊ​രു​തു​ന്ന ഐ​റി​ഷ് വി​മ​ത​രു​മാ​യി നി​ര​ന്ത​ര സ​മ്പ​ർ​ക്കം സൂ​ക്ഷി​ച്ചി​രു​ന്നു ശ​ഹീ​ദ് ഉ​ദ്ദം​സി​ങ്. ഏ​റെ നീ​ണ്ട​താ​ണ് ആ ​ഉ​ജ്ജ്വ​ല​മാ​യ പ​ട്ടി​ക. അ​തു​കൊ​ണ്ട്, 2014ന് ​മു​മ്പ് ഇ​ന്ത്യ മ​റ്റ് ലോ​ക​രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളി​ൽ നി​ന്ന് അ​ക​ന്നു​നി​ന്നി​രു​ന്നു​വെ​ന്ന മോ​ദി​യു​ടെ പ്ര​സ്താ​വ​ന തി​ക​ച്ചും തെ​റ്റാ​ണ്.

ഇന്ദിരാ ഗാന്ധി, നരേന്ദ്രമോദി

നെ​ഹ്‌​റു​വി​ന്റെ നി​രീ​ക്ഷ​ണ​ങ്ങ​ൾ

മോ​ദി പ​റ​ഞ്ഞ​ത് നെ​ഹ്‌​റു​വി​ന്റെ പു​രോ​ഗ​മ​നാ​ത്മ​ക കാ​ഴ്ച​പ്പാ​ടി​നും വി​രു​ദ്ധ​മാ​ണ്. അ​ദ്ദേ​ഹം എ​ഴു​തി: “നാം ​ആ​ഗ്ര​ഹി​ച്ചാ​ലും ഇ​ല്ലെ​ങ്കി​ലും, ലോ​ക​ത്തി​​ന്റെ മ​റ്റു ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളി​ൽ നി​ന്ന് അ​ക​ന്നു നി​ല​നി​ൽ​ക്കാ​ൻ ഇ​ന്ത്യ​ക്കാ​വി​ല്ല ഒ​രു രാ​ജ്യ​ത്തി​നും അ​തു സാ​ധി​ക്കി​ല്ല’’. ‘‘അ​ത്ത​രം ഒ​റ്റ​പ്പെ​ട​ൽ സാ​ധി​ക്കാ​ത്ത വി​ധം പ​ര​സ്പ​രം ഇ​ഴ​ചേ​ർ​ന്ന് കി​ട​ക്കു​ന്നു ആ​ധു​നി​ക ലോ​കം’’​എ​ന്നും അ​ദ്ദേ​ഹം കൂ​ട്ടി​ച്ചേ​ർ​ക്കു​ന്നു.

അ​ന്താ​രാ​ഷ്ട്ര കാ​ര്യ​ങ്ങ​ളി​ൽ തീ​രു​മാ​നം രൂ​പ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന ശ​ക്തി​ക​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചും, വ​ൻ​ശ​ക്തി​ക​ളു​ടെ വി​ദേ​ശ​ന​യ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചും വ്യ​ക്ത​മാ​യ ധാ​ര​ണ​യോ​ടെ അ​ദ്ദേ​ഹം എ​ഴു​തി, “...ജ​നാ​ധി​പ​ത്യം എ​ന്ന് വി​ളി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന സ​ർ​ക്കാ​റു​ക​ളെ​പ്പോ​ലും നി​യ​ന്ത്രി​ക്കു​ന്ന, യു​ദ്ധ​വും സ​മാ​ധാ​ന​വും തീ​രു​മാ​നി​ക്കു​ന്ന ഇ​ന്ന​ത്തെ ഏ​റ്റ​വും വ​ലി​യ ലോ​ക​ശ​ക്തി​ക​ൾ മൂ​ല​ധ​ന​വും സ​മ്പ​ത്തു​മാ​ണ്’’.

ആ​ക​യാ​ൽ, ‘‘ഇ​ന്ത്യ​ക്ക്’’, ‘‘ഈ ​വ​ല​യു​ടെ കു​രു​ക്കി​ൽ നി​ന്ന് അ​ക​ന്നു​നി​ൽ​ക്കാ​ൻ ക​ഴി​യി​ല്ല, അ​തി​ന് വി​സ​മ്മ​തി​ക്കു​ന്ന​ത് തീ​ർ​ച്ച​യാ​യും നാ​ടി​നെ ദു​ര​ന്ത​ത്തി​ലേ​ക്ക് ന​യി​ച്ചേ​ക്കാം." ലോ​ക ച​ല​ന​ങ്ങ​ളും രാ​ഷ്ട്രീ​യ​വും മ​ന​സ്സി​ലാ​ക്ക​ണ​മെ​ന്നും അ​തി​ന​നു​സൃ​ത​മാ​യി ഇ​ന്ത്യ മു​ന്നേ​റ​ണ​മെ​ന്നും നെ​ഹ്‌​റു ഊ​ന്നി​പ്പ​റ​ഞ്ഞു. ലോ​ക വി​ഷ​യ​ങ്ങ​ളി​ലെ പ്ര​ശ്‌​ന​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ച് പ​ഠി​ക്കു​ന്ന​ത് ന​മ്മു​ടെ രാ​ജ്യ​ത്തെ മി​ക​ച്ച രീ​തി​യി​ൽ സേ​വി​ക്കു​ന്ന​തി​ന് ഉ​പ​ക​രി​ക്കും.

അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഈ ​സ​മീ​പ​നം അ​ന്താ​രാ​ഷ്‌​ട്ര മേ​ഖ​ല​യി​ലെ സം​ഭ​വ​വി​കാ​സ​ങ്ങ​ൾ പ​ഠി​ച്ച്, ദേ​ശീ​യ താ​ൽ​പ​ര്യ​ത്തി​ന് പ​രി​ഗ​ണ​ന ന​ൽ​കി ന​മ്മു​ടെ വി​ദേ​ശ​ന​യം രൂ​പ​പ്പെ​ടു​ത്താ​ൻ മാ​റി​മാ​റി വ​രു​ന്ന സ​ർ​ക്കാ​റു​ക​ൾ​ക്ക് വ​ഴി​കാ​ട്ടി. അ​തു​വ​ഴി​യാ​ണ് അ​തി​ഭീ​ക​ര​മാ​യ വെ​ല്ലു​വി​ളി​ക​ളെ അ​ഭി​മു​ഖീ​ക​രി​ച്ച് ആ​ഗോ​ള​ത​ല​ത്തി​ൽ ഇ​ന്ത്യ വി​ജ​യം ക​ണ്ട​ത്. മ​റ്റു രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളു​മാ​യു​ള്ള ന​മ്മു​ടെ ഇ​ട​പെ​ട​ൽ നി​ർ​ണാ​യ​ക​മാ​യ ഒ​രു സൈ​നി​ക പ്ര​തി​ക​ര​ണ​വു​മാ​യി സം​യോ​ജി​പ്പി​ച്ച് 1971ൽ ​മു​ൻ പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി ഇ​ന്ദി​ര ഗാ​ന്ധി​യു​ടെ നേ​തൃ​ത്വ​ത്തി​ൽ, പാ​കി​സ്താ​ൻ അ​വ​രു​ടെ ത​ന്നെ ബം​ഗാ​ളി ജ​ന​ത​ക്ക് നേ​രെ ന​ട​ത്തി​യ വം​ശ​ഹ​ത്യ​യെ ചെ​റു​ത്ത​ത് ഇ​തി​ന്റെ ഏ​റ്റ​വും മി​ക​ച്ച ഉ​ദാ​ഹ​ര​ണ​മാ​ണ്. ത​ദ്ഫ​ല​മാ​യി ബം​ഗ്ലാ​ദേ​ശ് എ​ന്ന പ​ര​മാ​ധി​കാ​ര രാ​ജ്യം ഉ​യ​ർ​ന്നു​വ​ന്നു.

ആ​ഗോ​ള രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ത്തി​ന്റെ ഉ​ൾ​പ്പോ​രു​ക​ളെ മ​റി​ക​ട​ക്കാ​ൻ മോ​ദി സ​ത്യ​സ​ന്ധ​മാ​യി ആ​ഗ്ര​ഹി​ക്കു​ന്നു​വെ​ങ്കി​ൽ, ആ​ഭ്യ​ന്ത​ര രാ​ഷ്ട്രീ​യ ല​ക്ഷ്യ​ങ്ങ​ൾ​ക്കാ​യി വി​മ​ർ​ശി​ക്കു​ന്ന​തി​നു പ​ക​രം ഈ ​അ​മൂ​ല്യ​മാ​യ പൈ​തൃ​ക​ത്തെ അ​ദ്ദേ​ഹം ഉ​ള്ളേ​റ്റ​ണം.

(മു​ൻ രാ​ഷ്ട്ര​പ​തി ഡോ.​ കെ.​ആ​ർ. നാ​രാ​യ​ണ​ന്റെ ഓ​ഫി​സ​ർ ഓ​ൺ സ്​​പെ​ഷ​ൽ ഡ്യൂ​ട്ടി ആ​യി​രു​ന്നു ലേ​ഖ​ക​ൻ)