ഏതു തീർഥയാത്രയാണ്​ സബ്​സിഡി അർഹിക്കുന്നത്​?

ഒടുവിൽ ഹജ്ജ്​ സബ്​സിഡിയും കേന്ദ്രസർക്കാർ നിർത്തലാക്കിയിരിക്കുന്നു. ആശയപരമായ സത്യസന്ധതയും സമീപനപരമായ നിഷ്​പക്ഷതയും ഉ​െണ്ടങ്കിൽ ഒരു കാര്യംകൂടി ചെയ്യാൻ സർക്കാർ തയാറാകണം. സർവ മതവിഭാഗങ്ങളുടെയും തീർഥാടനം, മേളകൾ തുടങ്ങിയവക്ക്​ നൽകിപ്പോരുന്ന സബ്​സിഡികളും സർക്കാർ റദ്ദാക്കണം. മതേതര ജനാധിപത്യസങ്കൽപങ്ങളുമായി ഒത്ത​ുപോവുന്ന തീരുമാനം അതായിരിക്കുമല്ലോ. എന്നാൽ, സമീപകാലത്തായി ഇൗ രംഗത്ത്​ സന്തുലിത സമീപനത്തി​​െൻറ അഭാവം കൂടുതൽ പ്രകടമായിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്നു. എത്രയും വേഗം ഇൗ അസന്തുലിതത്വം അവസാനിപ്പിക്കപ്പെടേണ്ടിയിരിക്കുന്നു.

വ്യക്​തിപരമായ സമ്പാദ്യം വ്യയം ചെയ്​തുകൊണ്ടു തന്നെയാകണം ഒാരോരുത്തരും ഹജ്ജ്​ അനുഷ്​ഠി​േക്കണ്ടത്​. കാരണം, കഴിവുള്ളവർ അത്​ നിർവഹിക്കണ​െമന്നാണ്​ ഇസ്​ലാം അനുശാസിക്കുന്നത്​. വ്യക്​തിയും അവ​​െൻറ സ്രഷ്​ടാവും തമ്മിലുള്ള ഇടപാടാണത്. അതിൽ സർക്കാറിനോ അതി​​െൻറ ആനുകൂല്യങ്ങൾക്കോ ഒരു റോളും വഹിക്കാനില്ല. ഇതര തീർഥയാത്രകൾക്കും മതാത്​മക പ്രവർത്തനങ്ങൾക്കും മതകീയ സ്​ഥാപനങ്ങൾക്കുമുള്ള ആനുകൂല്യങ്ങൾ നിർത്തലാക്കാൻ ഭരണകർത്താക്കൾ തയാറാകുമോ എന്നറിയാൻ ഇനി നമുക്ക്​ കാത്തിരിക്കാം. എന്നാൽ, അത്തരമൊരു നീക്കത്തിനുള്ള നേരിയ സാധ്യതപോലും കാണുന്നില്ല. നഗ്​നമായ പക്ഷപാതിത്വവും ചായ്​വുമുള്ളതിനാൽ ഇന്നത്തെ വലതുപക്ഷ ഭരണകൂടത്തിന്​ ഒരു നിലക്കും ആ മാർഗം അവലംബിക്കാനാകില്ല. ഹജ്ജ്​ സബ്​സിഡിക്ക്​ വകയിരുത്തുന്ന തുക ന്യൂനപക്ഷ വിഭാഗത്തിലെ പെൺകുട്ടികളുടെ വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്​ ചെലവിടുമത്രെ. ന്യൂനപക്ഷ സംരക്ഷണനാട്യത്തി​​െൻറ മറ്റൊരു മുഖംതന്നെയാണ്​ ഇൗ വാഗ്​ദാനത്തിലൂടെയും പ്രതിഫലിക്കുന്നത്​.

ഇന്ത്യയിലെ വിവിധ പുണ്യസ്​ഥലങ്ങളിലേക്ക്​ യാത്ര നടത്താൻ മുതിർന്ന പൗരന്മാർക്ക്​ ആനുകൂല്യം അനുവദിക്കുന്ന നയം ആം ആദ്​മി പാർട്ടി ഡൽഹിയിൽ പ്രഖ്യാപിക്കുകയുണ്ടായി. ഇൗ നടപടിയും എത്രയും വേഗം അവസാനിപ്പിക്കേണ്ടതല്ലേ?

വാചാലമായ ചില കത്തുകൾ
പാർലമ​െൻറ്​ ​ആക്രമണക്കേസിൽ പങ്കുണ്ടെന്നാരോപിച്ച്​ 2013ൽ തൂക്കിലേറ്റപ്പെട്ട അഫ്​സൽ ഗുരുവി​​െൻറ പുത്രൻ ഗാലിബ്​ അഫ്​സൽ ഡിസ്​റ്റിങ്​ഷനോടെ പ്ലസ്​ടു കോഴ്​സ്​ പാസായ വാർത്ത കാണാനിടയായി. 88 ശതമാനം എന്ന ഉയർന്ന സ്​കോറാണ്​ അവൻ നേടിയത്​. ഇൗ വാർത്ത കണ്ടപ്പോഴാണ്​ അഫ്​സൽ ഗുരു മനുഷ്യാവകാശപ്രവർത്തകയായ നന്ദിത ഹക്​സറുമായി നടത്തിയ കത്തിടപാടുകളെക്കുറിച്ച്​ ഞാൻ ഒാർമിച്ചത്​. ‘മെനി ഫേസസ്​ ഒാഫ്​ കശ്​മീരി നാഷനലിസം: ഫ്രം ദ കോൾഡ്​ വാർ ടു ദ പ്രസൻറ്​ ഡേ’ എന്ന ത​​െൻറ പുസ്​തകത്തിൽ ഇൗ കത്തുകൾ നന്ദിത ഹക്​സർ സമാഹരിക്കുകയുണ്ടായി.

അഫ്​സൽ ഗുരുവിലും കശ്​മീർ​ പ്രതിസന്ധിയിലും കേന്ദ്രീകരിച്ചിരിക്കുന്നു എന്നതാണ്​ ഇൗ കൃതിയുടെ മേന്മ. അഫ്​സൽ ഗുരു നന്ദിതക്ക്​ എഴുതിയ ചെറുതും വലുതുമായ കത്തുകൾക്കിടയിൽ 10 പേജ്​ വരുന്ന കത്ത്​ കൂടുതൽ ശ്രദ്ധേയമായിത്തോന്നി. ജയിലഴികൾക്കുള്ളിലിരുന്ന്​ സ്വന്തം കൈപ്പടയിൽ എഴുതിയ കത്ത്​. സ്വന്തം വിഹ്വലതകൾക്കൊപ്പം നിരവധി ക്രിയാത്​മക ചിന്തകൾ പങ്കു​െവക്കുന്നവയാണ്​ അഫ്​സലി​​െൻറ കത്തുകൾ. താത്ത്വിക വിചാരങ്ങൾ മാത്രമല്ല, പച്ചയായ മാനുഷിക വികാരങ്ങളും അവയിൽ പ്രകാശിക്കപ്പെടുന്നു. 

നന്ദിതയുടെ പുസ്​തകത്തിൽനിന്ന്​ ഏതാനും ഭാഗം ഉദ്ധരിക്കാം: ‘‘തിഹാർ ജയിലിലെ ഇരുമ്പഴികൾക്കു പിന്നിലെ കുടുസ്സുമുറിയിലായിരുന്നു അഫ്​സൽ ഗുരു അടക്കപ്പെട്ടിരുന്നത്​. എങ്കിലും അദ്ദേഹത്തി​​െൻറ ഹൃദയം തുറസ്സാർന്നതായിരുന്നു. വിപുലമായി വായിക്കുന്ന സ്വഭാവം അദ്ദേഹം ജയിലിലും തുടർന്നു. ഭാര്യ തബസ്സും പറഞ്ഞ​േതാർക്കുന്നു. മകൻ ഗാലിബ്​ ജനിച്ചതിനെ തുടർന്നുള്ള അമിത കരച്ചിലി​​െൻറ നാളുകളിൽ ഒരിക്കൽ അഫ്​സൽ ഇങ്ങനെ ​േചാദിച്ചുവത്രെ: ‘അല്ല, അൽപനേരം സ്വൈരമായി ഇരുന്നു വായിക്കാൻ ഞാൻ വല്ല ഗുഹയും തേടിപ്പോകേണ്ടിവരുമോ?’ ജയിലിൽ കഴിയവെ തബസ്സും ആ പരാതിക്ക്​ തമാശയായി പ്രത്യുത്തരം നൽകി: ‘ഇപ്പോൾ വായനക്കായി നല്ലൊരു ഗുഹതന്നെ ലഭിച്ചപ്പോൾ സംതൃപ്​തിയായില്ലേ?’ ഉടൻ വന്നു അഫ്​സലി​​െൻറ മറുപടി: ‘തീർച്ചയായും, ഇതൊരു ഗംഭീര ഗുഹതന്നെ.’ അഫ്​സൽ സുഹൃത്തുക്കളുമായി ദിനേന കത്തിടപാടുകൾ നടത്തുമായിരുന്നു. ചിലപ്പോൾ അതി​​െൻറ കോപ്പികൾ എനിക്ക്​ അയച്ചുതരും. മിക്ക കത്തുകളും ഇംഗ്ലീഷിലായിരുന്നു. മതത്തെ സംബന്ധിച്ചും ദേശീയത​െയ സംബന്ധിച്ചുമുള്ള കാഴ്​ചപ്പാടുകൾ ആ കത്തുകളിൽ ​െതളിഞ്ഞുനിന്നു. മിക്ക കശ്​മീരികളെയുംപോലെ ദേശീയതയെ സംബന്ധിച്ച്​ അഫ്​സലിനെയും നൈരാശ്യം പിടികൂടിയിരുന്നു.

പാകിസ്​താനും ഇന്ത്യയും കശ്​മീർ ജനതയെ വഞ്ചിച്ചതായി അഫ്​സൽ വിശ്വസിച്ചു. പുതുതലമുറ തീവ്രവാദത്തി​േലക്ക്​ ആകർഷിക്കപ്പെടുന്നതിൽ ദുഃഖിതനായിരുന്നു അദ്ദേഹം. സുഹൃത്തിന്​ എഴുതിയ കത്തിൽ അദ്ദേഹം ഇതുസംബന്ധിച്ച ആശങ്ക പങ്കുവെക്കുന്നുണ്ട്​. കശ്​മീർ ധാർമികമായും രാഷ്​ട്രീയമായും അരാജകാവസ്​ഥയിലാ​െണന്ന്​ കത്തിൽ അഫ്​സൽ സുഹൃത്തിനെ ഒാർമിപ്പിക്കുന്നു. പരസ്​പരവിരുദ്ധമായ ശക്​തികൾക്കിടയിൽ കശ്​മീരും പുതുതലമുറയും ഞെരിയുകയാണെന്നും അദ്ദേഹം ഒാർമിപ്പിക്കുന്നു. ജനങ്ങൾ സമാധാനമാണ്​ ആഗ്രഹിക്കുന്നതെന്ന സത്യം ഇരു രാജ്യങ്ങളും വിസ്​മരിക്കുന്നു. അനുഭവങ്ങളിൽനിന്ന്​ പാഠം ഉൾ​െക്കാള്ളാനും ഇൗ രാജ്യങ്ങൾ തയാറാകുന്നില്ല.

എനിക്ക്​ ഒരു പാർട്ടിയുമായും ബന്ധമില്ല. ചില ആശയങ്ങളും ചിന്തകളും എനിക്കുണ്ട്​. നിശ്ശബ്​ദരാക്കപ്പെട്ടവരുടെ വികാരത്തി​​െൻറ ഭാഗമാണ്​ ഞാൻ.’’ സാമ്പത്തിക പാക്കേജുകൾകൊണ്ടുമാത്രം കശ്​മീരിനെ വീണ്ടെടുക്കാനാകില്ലെന്ന്​ മറ്റൊരു കത്തിൽ അഫ്​സൽ ചൂണ്ടിക്കാട്ടുന്നു. അപ്പംകൊണ്ടുമാത്രം മനുഷ്യന്​ പുലരാനാകില്ലെന്ന മർയമി​​െൻറ പുത്ര​​െൻറ വചനം ഉദ്ധരിച്ച്​ അഫ്​സൽ വിശദീകരിക്കുന്നു. സദാ ഭയത്തി​​െൻറയും നിന്ദ്യതയുടെയും പിടിയിൽ കഴിയുന്ന ഒരു ജനതക്ക്​​ എങ്ങനെ പുരോഗതി കൈവരിക്കാനാകും?
ഞാൻ നേര​േത്ത സൂചിപ്പിച്ചതുപോലെ അഫ്​സൽ ഗുരുവിനെ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നു എന്നത്​ നന്ദിതയുടെ പുസ്​തകത്തി​​െൻറ വൈശിഷ്​ട്യംതന്നെ. അഭ്യസ്​തവിദ്യരും വിചാരശീലരുമായ പൗരന്മാരെപ്പോലും ഭരണകൂട ഏജൻസികൾ ഏതുവിധമാണ്​ കുരുക്കുകളിൽ വീഴ്​ത്തി ജയിലിൽ തള്ളുന്നത്​ എന്ന്​ ഇൗ പുസ്​തകം വരച്ചുകാട്ടുന്നു.