പൊതുമേഖലാ ബാങ്ക്​ ലയനം: ലക്ഷ്യമെന്ത്​?

രാജ്യത്തെ പൊതുമേഖലാ ബാങ്കുകളുടെ ലയനത്തിന്​ വേഗത വർധിച്ചിരിക്കുന്നു. ഒന്നാം മോദി സർക്കാർ ബാങ്കിങ്​, സാമ്പത ്തിക മേഖലയിൽ കൈക്കൊണ്ട ആദ്യ പരിഷ്​കാരം (പ്രഹരം) നോട്ട്​ അസാധുവാക്കലായിരുന്നു. പിന്നാലെ രാജ്യത്തെ ഏറ്റവും വല ിയ പൊത​ുമേഖലാ ബാങ്കായ സ്​റ്റേറ്റ്​ ബാങ്ക്​ ഓഫ്​ ഇന്ത്യയിൽ കേരളത്തി​​​െൻറ സ്വന്തമായിരുന്നു എസ്​.ബി.ടി അടക്കമ ുള്ള അസോസിയേറ്റ്​ ബാങ്കുകളെയും ഭാരതീയ മഹിളാ ബാങ്കിനെയും ലയിപ്പിച്ചു. സർക്കാരി​​​െൻറ കാലാവധി അവസാനിക്കാറായ സമയത്താണ്​ അടുത്ത ലയനമുണ്ടായത്​. ബാങ്ക്​ ഓഫ്​ ബറോഡയിൽ ദേന, വിജയ ബാങ്കുകളെ ലയിപ്പിച്ചു. അപ്രതീക്ഷിതമല്ലെങ്കി ലും രണ്ടാം മോദി സർക്കാരും ലയനത്തി​​​െൻറ വഴിയേ തന്നെ.

അതിന്​ ആക്കം കൂടിയെന്ന്​ മാത്രം. ഒരുപക്ഷെ, ഒന്നാം മോ ദി സർക്കാരി​​​െൻറ കാലത്ത്​ ഏറ്റവുമധികം വിമർശിക്കപ്പെടുകയും ജനം അങ്ങേയറ്റം വലയുകയും ചെയ്​ത പരിഷ്​കാരങ്ങൾ യഥ ാർഥത്തിൽ ജനം നെഞ്ചേറ്റുകയായിരുന്നുവെന്ന്​ വിമർശകരെക്കൊണ്ട്​ പറയിപ്പിക്കാവുന്ന തരത്തിലുള്ള തെരഞ്ഞെടുപ്പ് ​ വിജയമാണ്​ രണ്ടാം സർക്കാരി​​​െൻറ അതിവേഗ പരിഷ്​കാരങ്ങൾക്ക്​ പ്രേരിപ്പിക്കുന്നത്​. നിമിഷാർദ്ധം കൊണ്ട്​ തച് ചുടക്കുന്നതും ഇരുട്ടി വെളുക്കു​േമ്പാൾ അപ്രത്യക്ഷമാക്കുന്നതുമാണ്​ രണ്ടാം മോദി സർക്കാരി​​​െൻറ മുഖമുദ്രയെന ്ന്​ വേണം കരുതാൻ.

ലയനത്തി​​​െൻറ വഴി
വെള്ളിയാഴ്​ച രാജ്യത്തെ 10 പൊതുമേഖലാ ബാങ്കുകളുടെ ചീഫ്​ എക്​സിക ്യുട്ടീവുകളെ കേന്ദ്ര ധനമന്ത്രാലയത്തി​​​െൻറ ധനകാര്യ സേവന വിഭാഗം സെക്രട്ടറി ചർച്ചക്ക്​ വിളിക്കുന്നു. മോദി സർ ക്കാരി​​​െൻറ സ്വഭാവംവെച്ച്​ അത്​ എന്തിനായിരിക്കുമെന്ന്​ പ്രവചിക്കുക ബാങ്ക്​ മേധാവികൾക്കു പോലും കഴിയാത്ത ക ാര്യമായിരിക്കും. ഉച്ചയോടെ അഭ്യൂഹം പരക്കുന്നു; ​10 പൊതുമേഖലാ ബാങ്കുകളെ ലയിപ്പിക്കാൻ പോകുന്നു. ഒന്നു രണ്ട്​ ദ ിവസത്തിനകം തീരുമാനം പ്രഖ്യാപിച്ചേക്കും. പക്ഷെ, വെള്ളിയാഴ്​ച ഇരുൾ പരക്കു​േമ്പാ​േഴക്കും തീരുമാനം വന്നു; 10 ബാങ്ക ുകളെ ലയിപ്പിച്ച്​ ഒന്നാക്കുന്നു. ധനമന്ത്രി നിർമല സീതാരാമൻ ഏറ്റെടുക്കുകയും ലയിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന ബാങ്കുകളുടെ പേരും പ്രഖ്യാപിച്ചു. നോട്ട്​ അസാധുവാക്കാൻ മോദി നടത്തിയ അതേ പ്രഖ്യാപനത്തി​​​െൻറ ലാഘവത്തോടെയാണ്​ കേന്ദ്രം ഇത്രയും വലിയ നടപടി രാജ്യത്തോട്​ പറഞ്ഞത്​. അത്ഭുതമെന്ന്​ പറയ​ട്ടെ, പതിവുപോലെ ചില കേ​ന്ദ്രങ്ങളിലല്ലാതെ വലിയ എതിർപ്പൊന്നും ഉയർന്നില്ല. അല്ലെങ്കിലും, മോദി സർക്കാർ പലരെയും പലതും ശീലിപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു, അനുസരിക്കാനും വഴങ്ങാനും പഠിപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു.

റൂട്ട്​ മാറുന്ന ലയനം
ഓരോ ബാങ്കി​​​െൻറയും ഡയറക്​ടർ ബോർഡാണ്​ ലയനത്തിന്​ ആദ്യം തീരുമാനമെടുത്ത്​ അംഗീകാരം നൽകേണ്ടത്​ എന്നാണ്​ വ്യവസ്ഥ. ബാങ്ക്​ ബോർഡ്​ റിസർവ്​ ബാങ്കിനും കേന്ദ്ര സർക്കാരിനും പാർലമ​​െൻറി​​​െൻറ ഇരു സഭകൾക്കും എത്തണം. ഈ വ്യവസ്ഥാപിത വഴി ​െതറ്റിച്ചത് എസ്​.ബി.ഐ-അസോസിയേറ്റ്​ ബാങ്ക്​ ലയനം മുതൽ കാണാം. എസ്​.ബി.ടിയെ ലയിപ്പിക്കാൻ ‘മുകളിൽനിന്ന്’​ തീരുമാനം എടുത്ത രീതി ശരിയായില്ലെന്ന്​ വിമർശിച്ച അന്നത്തെ മേധാവി വൈകാതെ കേരളത്തിന്​ പുറത്തേക്ക്​ സ്ഥലം മാറ്റപ്പെടുന്നത്​ കണ്ടു. അതിലേറെ പരിഹാസ്യമോ ഗതികേടോ, ഏറ്റവും പുതിയ ബാങ്ക്​ ​ലയനത്തെ എസ്​.ബി.ഐയുടെ തലപ്പത്ത്​ ഇരുന്നു കൊണ്ട്​ അദ്ദേഹത്തിന്​ ന്യായീകരിക്കേണ്ടി വരുന്നു എന്നതാണ്​. കേന്ദ്രം എടുത്ത തീരുമാനം ഇനി 10 ബാങ്കുകളുടെയും ഡയറക്​ടർ ബോർഡുകൾ അംഗീകരിക്കണം. ചോദ്യമില്ല, സംശയമില്ല. ‘റാൻ’ മൂളുക മാത്രമേ നിവൃത്തിയുള്ളൂ. തീരുമാനം എടുത്ത കാര്യത്തിനാണ്​ ഇനി അംഗീകാരം നൽകേണ്ടത്​.

ലയിച്ചാൽ കരുത്തുണ്ടാകുമോ?
ഇന്ത്യൻ ബാങ്കിങ്​ രംഗത്ത്​ ‘വിദേശ സിലബസ്​’പരിഷ്​കാരം നടക്കുന്ന കാലമാണിത്​. ഇത്രയധികം പൊതുമേഖലാ ബാങ്കുകൾ വേണ്ട എന്നാണ്​ കേന്ദ്ര സർക്കാരി​​​െൻറ നയം. ദുർബലരായ കുറെ ചെറു ബാങ്കുകളെക്കാൾ കരുത്തരായ കുറച്ച്​ വലിയ ബാങ്കുകളാണത്രെ. എസ്​.ബി.ഐ എന്ന ഒറ്റ ബാങ്ക്​ ഉണ്ടായപ്പോൾ ലോകത്തെ വലിയ ബാങ്കുകളുടെ പട്ടികയിൽ ഏതോ ഇടം പിടിച്ചുവെന്ന്​ ആദ്യകാലത്ത്​ അവകാശവാദം ഉണ്ടായി. ക്രമേണ അത്​ കേൾക്കാതായി.

തദ്ദേശീയമായ താൽപ്പര്യവും ആവശ്യവുമാണ്​ എസ്​.ബി.ടി അടക്കമുള്ള ഓരോ ബാങ്കി​​​െൻറയും ആവിർഭാവത്തിന്​ വഴിയൊരുക്കിയത്​. ഒരു നാടി​​​െൻറ സ്വഭാവത്തിനും ആവശ്യത്തിനും ചേർന്ന ബാങ്കിങ്​ സേവനം നൽകുകയാണ്​ ഇന്ത്യയിലെ ഓരോ ചെറിയ പൊതുമേഖലാ ബാങ്കും ചെയ്​തുവന്നത്​. എസ്​.ബി.ടി ഇല്ലാതാക്കി എസ്​.ബി.ഐ വന്നപ്പോൾ മലയാളിക്ക്​ കുട​ുംബാംഗം നഷ്​ടപ്പെട്ടതുപോലെയാണ്​ അനുഭവപ്പെട്ടത്​. എസ്​.ബി.ഐ ‘പാൻ ഇന്ത്യ’ അടിസ്ഥാനത്തിൽ കാര്യങ്ങൾ നോക്കിക്കാണുകയും നടപ്പാക്കുകയും ചെയ്യു​േമ്പാൾ ഉപഭോക്താക്കൾ, പ്രത്യേകിച്ച്​ ചെറിയ ആവശ്യങ്ങൾക്കുപോലും അന്നേവരെ എസ്​.ബി.ടിയെ സമീപിച്ചിരുന്നവർക്ക്​ അന്യതാബോധമാണ്​ പ്രകടമാണ്​.

‘സേവനം മോശമാണ്​ ലയനാനന്തര എസ്​.ബി.ഐ നൽകുന്ന സന്ദേശ’മെന്ന്​ എഴുത്തുകാരൻ കൂടിയായ സൗത്ത്​ ഇന്ത്യൻ ബാങ്ക്​ മുൻ ചെയർമാൻ സേതു പോലും പറയുന്നു. തൊട്ടതിനും പിടിച്ചതിനും സർവീസ്​ ചാർജും ബാങ്ക്​ ശാഖയുടെ പടിവാതിൽ കയറ്റാതെ മാറ്റിനിർത്തുന്ന സമീപനവും എസ്​.ബി.ഐ ഉപഭോക്താക്കളിൽ ഒരു വിഭാഗമെങ്കിലും ഉന്നയിക്കുന്ന പരാതിയാണ്​. ഈ ‘പാൻ ഇന്ത്യ’ പരീക്ഷണമാണ്​ പുതിയ ലയനങ്ങളിലൂടെ വീണ്ടും നടപ്പാക്കുന്നത്​.

പുത്തൻ ബാങ്കുകൾ
പൊതുമേഖലാ ബാങ്കുകളുടെ കാര്യത്തിൽ ഇത്രയധികം ‘ആകുലത’യുള്ള കേന്ദ്ര സർക്കാരിന്​ സ്വകാര്യ ബാങ്കുകളുടെ കാര്യത്തിൽ ഉദാര സമീപനമാണ്​. ശാഖകൾ പൂട്ടിയും സ്വയം വിരമിക്കലിന്​ ജീവനക്കാരെ പ്രേരിപ്പിച്ചും (പാൻ ഇന്ത്യ സ്ഥലംമാറ്റത്തിലൂടെ സമ്മർദം ചെലുത്തിയും) സേവനങ്ങൾക്ക്​ വലിയ ഫീസ്​ ചുമത്തിയും നിയമനങ്ങൾ പാടെ നിർത്തിവെച്ചും പൊതുമേഖലാ ബാങ്കുകളെ ‘കരുത്തരാക്കുന്ന’ കേ​ന്ദ്രം പേമ​​െൻറ്​, സ്​മോൾ ഫിനാൻസ്​ തുടങ്ങിയ പേരുകളിൽപോലും പുതിയ സ്വകാര്യ ബാങ്കുകൾ നിർലോഭം അനുവദിക്കുന്നു. ആദ്യ ഘട്ടത്തിൽ ഇവയുടെ പ്രവർത്തനത്തിന്​ പരിമിത വൃത്തങ്ങൾ നിശ്ചയിക്കുമെങ്കിലും ക്രമേണ അത്​ വലുതാവുകയും പൊതുമേഖലാ ബാങ്ക്​ ‘ഒഴിഞ്ഞുകൊടുത്ത’ ഇടത്തിലേക്ക്​ പ്രതിഷ്​ഠിക്കാൻ ഇത്തരം ബാങ്കുകൾക്ക്​ അവസരം നൽകുകയും ചെയ്യുന്നു. 70 ശതമാനം ഓഹരി റിലയൻസിന്​ നൽകി എസ്​.ബി.ഐ അവരുമായി ചേർന്ന്​ ​പേമ​​െൻറ്​ ബാങ്ക്​ തുടങ്ങാൻ തീരുമാനിച്ചത്​ പൊതു​േമഖലാ ബാങ്കുകൾ എവിടേക്ക്​ എന്നതി​​​െൻറ
സൂചനയാണ്​.

വിമർശിക്കാൻ ആർക്കുണ്ട്​ അവകാശം?
യു.പി.എ സർക്കാരിൽ ധനമന്ത്രിയായിരുന്ന പി. ചിദംബരമാണ്​ പൊതുമേഖലാ ബാങ്കുകളുടെ ലയന പദ്ധതിക്ക്​ വിത്തിട്ടത്​. അക്കാലത്തുതന്നെ നടപ്പാക്കാൻ തുനിഞ്ഞതാണെങ്കിലും പിന്തുണച്ചിരുന്ന പലരുടെയും എതിർപ്പ്​ കാരണം സാധിച്ചില്ല. ഈ മോഹഭംഗം ഇക്കഴിഞ്ഞ പൊതുതെരഞ്ഞെടുപ്പിലെ കോൺഗ്രസ്​ പ്രകടന പത്രികയിലും കാണാം. പൊതുമേഖലാ ബാങ്കുകള​ുടെ ലയനത്തിന്​ അനുകൂലമായ സമീപനമാണ്​ പാർട്ടി സ്വീകരിച്ചത്​. സ്വാഭാവികമായും ഇക്കാര്യത്തിൽ സർക്കാരി​​​െൻറ മനസ്സാക്ഷിക്കുത്തോടെ മാത്രമേ മുഖ്യ പ്രതിപക്ഷമായ കോൺഗ്രസിന്​ വിമർശിക്കാനാവൂ.

ലയനവാദം, മറുവാദം
‘മൂലധനാടിത്തറ വിപുലപ്പെടുത്തി കാര്യശേഷിയും മത്സരശേഷിയും ഉയർത്താൻ’ എന്നാണ്​ ലയനത്തിന്​ കേന്ദ്ര സർക്കാരും അനുകൂലികളും പറയുന്ന ന്യായം. മെച്ചപ്പെട്ട ഉപഭോക്തൃ സേവനം ലഭിക്കും. ജീവനക്കാരെ പിരിച്ചുവിടില്ല, പകരം പുനർവിന്യസിക്കും. ബാങ്ക്​ ബോർഡുകളുടെ അധികാരം വിപുലപ്പെടുത്തുകയും പ്രവർത്തനം മെ​ച്ചപ്പെടുത്താൻ ഉയർന്ന തസ്​തിക സൃഷ്​ടിക്കുകയും ചെയ്യും -ഇങ്ങനെ പോകുന്ന ന്യായീകരണങ്ങൾ. മെച്ചപ്പെട്ട ഉപഭോക്തൃ സേവനം അധിക സേവന നിരക്കുകളും മറ്റുമായിരിക്കും എന്നതാണ്​ എസ്​.ബി.ഐ നൽകിയും ഇനി ബാങ്ക്​ ഓഫ്​ ബറോഡ നൽകാനിരിക്കുന്നതുമായ അനുഭവം. ജീവനക്കാരെ പിരിച്ചു വിടില്ലെന്ന്​ പറയുന്നത്​ വിശ്വസിക്കാം.

രണ്ടാം മോദി സർക്കാരിൽ മുൻപിൻ നോക്കാതെ പിരിച്ചുവിടൽ പോലും തുടങ്ങിയിട്ടുണ്ടെങ്കിലും ലയിപ്പിക്കുന്ന ബാങ്കുകളിലെ അങ്ങനെ ചെയ്യില്ലായിരിക്കാം. പക്ഷെ, ഒരു പ്രദേശത്തി​​​െൻറ പരിധി വിട്ട്​ ഇന്ത്യ മുഴുവൻ പ്രവർത്തന മേഖലയാകുന്നതാണ്​ ലയനത്തി​​​െൻറ സ്വഭാവം. തലങ്ങും വിലങ്ങും വരുന്ന സ്ഥലംമാറ്റത്തിലൂടെ നടപ്പാക്കുന്ന ‘പുനർവിന്യാസ’ത്തിൽ അടിതെറ്റുന്ന ആയിരങ്ങൾ കൊഴിഞ്ഞു പോകുമെന്ന്​ സർക്കാരിന്​ ഉറപ്പുണ്ട്​. ബാങ്കുകളുടെ ബോർഡുകളുടെ അധികാരം വിപുലപ്പെടുത്തുമെന്ന കള്ള പ്രസ്​താവനയാണ്​ അടുത്തത്​. പൊതുമേഖലാ ബാങ്ക്​ ഡയറക്​ടർ ബോർഡുകളിൽ ജീവനക്കാരുടെയും ഓഫീസർമാരുടെയും പ്രതിനിധി വേണമെന്ന്​ വ്യവസ്ഥയുണ്ട്​. എത്രയോ വർഷമായി ഇന്ത്യയിലെ ബാങ്കുകളിൽ ഇത്​ ഒഴിഞ്ഞു കിടക്കുകയാണ്​.

ജീവനക്കാരുടെ സംഘടനകൾ ഇക്കാര്യം പറഞ്ഞ്​ അധികാരികളെ മാത്രമല്ല, കോടതികളെയും സമീപിച്ചു. ആരും ഒന്നും ചെവിക്കൊണ്ടിട്ടില്ല. ഒരുപക്ഷെ എസ്​.ബി.ഐ-​അസോസിയേറ്റ്​ ലയനം മുതൽ സംഭവിച്ച കാര്യങ്ങളിൽ ജീവനക്കാരുടെയും ഓഫീസർമാരുടെ പ്രതിനിധി ഉണ്ടായിരുന്ന ബോർഡുകളിൽനിന്ന്​ എതിർപ്പി​​​െൻറ സ്വരങ്ങൾ ഉയർന്നേനെ. അത്​ ഒഴിവാക്കിയാണ്​ ബോർഡുകളുടെ അധികാരം ‘വിപുലപ്പെടുത്തുന്നത്​’. പ്രവർത്തനം മെച്ചപ്പെടുത്താനുള്ള ഉയർന്ന തസ്​തിക എന്നതി​​​െൻറ മലയാളം കോർപറേറ്റ്​ വായ്​പകളിൽ എത്രയും ​പെ​ട്ടെന്ന്​ തീരുമാനമെടുക്കാനുള്ള ഒരു സംവിധാനം എന്നേ അനുഭവങ്ങളിൽനിന്ന്​ വായിക്കാനാവൂ.

തമസ്​കരിക്കുന്ന കിട്ടാക്കടവും ‘മുടി മുറിക്കലും’
വൻകിട കോർപറേറ്റുകൾക്ക്​ കൊടുത്ത വായ്​പ തിരിച്ചടക്കാതെ ‘നിഷ്​ക്രിയ ആസ്​തി’യെന്ന്​ ഓമനപ്പേരിട്ട്​ കിട്ടാക്കടമാകുന്നതും അത്​ പിന്നീട്​ എഴുതിത്തള്ളുന്നതും ഈ കിട്ടാക്കടത്തിലേക്ക്​ മുതൽകൂട്ടി ബാങ്കുകളുടെ പ്രവർത്തന ലാഭം കൃത്രിമമായി കുറയുന്നതും സമീപകാല ഇന്ത്യൻ ബാങ്കിങി​​​െൻറ സ്വഭാവമാണ്​. അത്​ അനസ്യൂതം തുടരുന്നു കിട്ടാക്കടം പിരിച്ചെടുക്കൽ അധര വ്യായാമമായി മാത്രം ഒതുങ്ങുന്നു. പക്ഷെ, നമ്മൾ അധികം മനസിലാക്കിയിട്ടില്ലാത്ത ഒന്നാണ്​ ‘ഹെയർ കട്ട്​’ (മുടി മുറിക്കൽ). തിരിച്ചടവ്​ ബാധ്യത വരുത്തുന്ന വൻകിട കമ്പനികളെ മറ്റൊരു കമ്പനി ഏറ്റെടുക്കുന്നതാണ്​ ഈ സ​മ്പ്രദായം.

10,000 കോടി രൂപ തിരിച്ചടക്കാനുള്ള കമ്പനി നഷ്​ടത്തിലായെങ്കിൽ അതിനെ ഏറ്റെടുക്കാൻ മറ്റൊരു സ്ഥാപനം വരുന്നു. അവർ 4,000 കോടി രൂപ ബാങ്ക്​ ബാധ്യതയിലേക്ക്​ അടച്ച്​ ഏർപ്പാട്​ അവസാനിപ്പിച്ച്​ കമ്പനിയെ ഏറ്റെടുക്കുന്നു. ‘ഹെയർ കട്ട്​’ 6,000 കോടി. അതായത്​; രാജ്യത്തെ ജനം നിക്ഷേപിച്ച 6,000 കോടി രൂപ ഒരു കോർപറേറ്റ്​ ഭീമൻ കൊണ്ട​ുപോയെന്നർഥം. ഇങ്ങനെ സമീപകാല ഹെയർകട്ടുകളിലൂടെ ബാങ്കുകൾക്ക്​ (ജനത്തിന്​, രാജ്യത്തിന്​) നഷ്​ടമായതും വൻകിടക്കാർക്ക്​ ചുളുവിൽ കിട്ടിയതുമായ കോടികൾ എത്രയെന്നതി​​​െൻറ കൃത്യം കണക്കു പോലുമില്ല. ഇതിനെക്കുറിച്ചൊന്നും കൃത്യമായ കാഴ്​ചപ്പാടോ പരിഹാരമോ പറയാതെയാണ്​ വീണ്ടും ബാങ്ക്​ ലയനം പ്രഖ്യാപിക്കുന്നത്​.

എവിടേക്ക്​?
നാലായി ലയിക്കുന്ന 10 ബാങ്കുകൾക്കും ഒരു പ്രദേശത്ത്​ ശാഖയുണ്ടെന്ന്​ കരുതുക. അതിൽ നാലെണ്ണമേ ഇനി ശേഷിക്കൂ. സ്വാഭാവികമായും ആറ്​ ശാഖ പൂട്ടും. ഇങ്ങനെ ആയിരക്കണക്കിന്​ ​ശാഖകൾ പൂട്ടുമെന്നത്​ എസ്​.ബി.ഐയിലെ അനുഭവമാണ്​. എസ്​.ബി.ഐ ഇതിനകം രണ്ടായിരത്തോളം ശാഖയാണ്​ ലയനശേഷം പൂട്ടിയത്​. ഇത്​ ഒരു ചെറിയ ബാങ്കി​​​െൻറ മൊത്തം ശാഖകളുടെ എണ്ണം വരും. ഇനി ജീവനക്കാരുടെ കാര്യം. നിയമനം പാടെ മരവിപ്പിച്ച ബാങ്കുകളിൽ നിലവിൽ ​േജാലി കഠിനമാണെന്ന്​ പാർലമ​​െൻററി സമിതിതന്നെ കണ്ടെത്തിയതാണ്​. സമ്മർദം കാരണം ബാങ്ക്​ ജീവനക്കാർക്കിടക്ക്​ ആത്മഹത്യ പെരുകുയാണ്​. ലയനം നടക്കുകയും ശാഖകൾ കുറയുകയും ചെയ്യുന്നതോടെ വരുന്ന പുതിയ വാദം ജീവനക്കാർ അധികമാണ്​ എന്നതായിരിക്കും. അത്​ സ്വയം വിരമിക്കല​ിലേക്ക്​ വഴി​ തുറക്കും.

​േജാലിയിൽ തുടരാൻ തീരുമാനിക്കുന്നവർ രാജ്യത്ത്​ എവിടേക്കും എടുത്തെറിയപ്പെടും. സ്വാഭാവികമായും അവർ സ്വയം വിരമിക്കാൻ തീരുമാനിക്കും. എസ്​.ബി.ഐയിൽ ഇതിനകം 3,500ഓളം പേരാണ്​ ഇങ്ങനെ പോയത്​. ബാങ്കുകളിൽ പുതിയ നിയമനം നാമമാത്രമാവും എന്നതാണ്​ ഏറ്റവും ഗുരുതരമായ കാര്യം. അഭ്യസ്​തവിദ്യരായ കോടിക്കണക്കിന്​ യുവാക്കൾ തൊഴിൽ കാത്തിരിക്കുന്ന ഒരു രാജ്യത്ത്​, അതും മാന്ദ്യം കൊടികുത്തി വാഴാനൊരുങ്ങുന്ന സമയത്ത്​ തൊഴിലവസര നിഷേധം എന്ന വലിയ തലംകൂടിയുണ്ട്​, ലയനത്തിന്​.

സ്വകാര്യവത്​കരണം ആരോപണമോ?
വിപ്ലവകരമായ ബാങ്ക്​ ദേശസാത്​കരണത്തിൽനിന്നുള്ള തിരിഞ്ഞു നടത്തം, അഥവാ സ്വകാര്യവത്​കരണമാണ്​ വരാനിരിക്കുന്നതെന്ന വിമർശനം വെറും ആരോപണമായി കാണാനാവുമോ? ട്രില്യൺ ഡോളർ സ്വപ്​നം കാണുന്ന കേന്ദ്ര ധനമന്ത്രി നിർമല സീതാരാമ​​​െൻറ ബജറ്റിൽ ഒരു ലക്ഷത്തി അയ്യായിരം കോടി രൂപ ഓഹരി വിറ്റഴിക്കലിലൂടെ കണ്ടെത്തുമെന്ന്​ പറഞ്ഞിരുന്നു. എൽ.ഐ.സി സ്വകാര്യവത്​കരണത്തി​​​െൻറ ലക്ഷണങ്ങൾ കാണിച്ചു തുടങ്ങി. ലയിച്ച്​ ഒന്നാവുന്ന ബാങ്കുകളുടെ ഓഹരി വിൽപന എളുപ്പമാണ്​. പുതിയ സാഹചര്യത്തിൽ അത്​ വെറുമൊരു ആരോപണമായി കാണാനാവില്ല എന്നുതന്നെ പറയാം.