ഒരു ബോസ്നിയൻ അപാരത

ഇ​ന്ത്യ​യി​ൽ​നി​ന്ന് വി​നോ​ദ സ​ഞ്ചാ​രി​ക​ൾ അ​ധി​ക​മൊ​ന്നും എ​ത്തി​ച്ചേ​രാ​ത്ത യൂ​റോ​പ്പി​ലെ ഒ​രു കു​ഞ്ഞു രാ​ജ്യ​മാ​ണ് ബോ​സ്നി​യ. യൂ​റോ​പ്പി​ൽ മു​സ്​​ലിം ജ​ന​സം​ഖ്യ കൂ​ടു​ത​ലു​ള്ള രാ​ജ്യം. ഒ​രേ സ്ഥ​ല​ത്ത് ജൂ​ത സി​ന​ഗോ​ഗും ക്രി​സ്ത്യ​ൻ ദേ​വാ​ല​യ​വും മു​സ്‌​ലിം മ​സ്ജി​ദും അ​ടു​ത്ത​ടു​ത്താ​യി നി​ല​കൊ​ള്ളു​ന്ന​യി​ടം, ഒ​ന്നാം മ​ഹാ​ലോ​ക യു​ദ്ധ​ത്തി​ന് കാ​ര​ണം കു​റി​ച്ച സ്ഥ​ലം…. അ​ങ്ങ​നെ വി​ശേ​ഷ​ണ​ങ്ങ​ൾ നി​ര​വ​ധി​യാ​ണ് ബോ​സ്നി​യ​ക്ക്.

വം​ശീ​യ ക​ലാ​പ​ത്തി​ന്‍റെ മു​റി​വു​ണ​ങ്ങാ​ത്ത ക​ഥ​ക​ളും ഈ ​മ​ണ്ണി​ൽ നി​ന്നാ​ൽ കാ​തു​ക​ളി​ൽ അ​ല​യ​ടി​ക്കും. ഉ​പ​രോ​ധം മൂ​ലം പ​ട്ടി​ണി​ക്കി​ട്ട് കൊ​ല്ലാ കൊ​ല ചെ​യ്യ​പ്പെ​ട്ട ജ​ന​ത​കൂ​ടി​യാ​ണ്​ ബോ​സ്നി​യ​യി​ലേ​ത്. എ​ങ്കി​ലും ഒ​രൊ​റ്റ ശ്മ​ശാ​ന​ത്തി​ൽ മു​സ്​​ലി​മും ക്രി​സ്ത്യാ​നി​യും അ​ന്തി​യു​റ​ങ്ങു​ന്ന​ത് കാ​ണാ​ൻ പ​റ്റു​ന്നി​ട​വും കൂ​ടി​യാ​ണി​ത്.

അ​ബൂ​ദ​ബി​യി​ൽ നി​ന്ന്​ അ​ഞ്ച് മ​ണി​ക്കൂ​ർ നീ​ണ്ട യാ​ത്ര​ക്കൊ​ടു​വി​ൽ സ​ര​ജി​വോ വി​മാ​ന​ത്താ​വ​ള​ത്തി​ൽ ഞ​ങ്ങ​ളെ​യുംകൊണ്ട് വി​സ് എ​യ​ർ ലാ​ൻ​ഡ്​ ചെ​യ്ത​പ്പോ​ൾ പ്രാ​ദേ​ശി​ക സ​മ​യം വൈ​കി​ട്ട്​ 4.30 ആ​യി​രു​ന്നു. ആ ​നേ​ര​ത്ത് ത​ന്നെ​ ബോ​സ്നി​യ​ൻ ന​ഗ​ര​ങ്ങ​ളെ ഇ​രു​ട്ട്​ പു​ത​ച്ചി​രു​ന്നു. എ​മി​ഗ്രേ​ഷ​ൻ ക​ഴി​ഞ്ഞ് ഒ​രു സിം​കാ​ർ​ഡ് എ​ടു​ത്ത് കു​റ​ച്ച് ബോ​സ്നി​യ​ൻ ക​റ​ൻ​സി​യും വാ​ങ്ങി മു​ൻ​കൂ​ട്ടി ബു​ക്ക് ചെ​യ്ത റൂ​മി​ലെ​ത്തി. യാ​ത്രാ​ക്ഷീ​ണം തെ​ല്ലൊ​ന്ന് മാ​റി​യ​പ്പോ​ൾ ഓ​ൾ​ഡ് ടൗ​ണി​ലൂ​ടെ രാ​ത്രി സ​ഞ്ചാ​ര​ത്തി​നാ​യി ഇ​റ​ങ്ങി. ഏ​റെ കേ​ട്ട​റി​ഞ്ഞ പ്ര​സി​ദ്ധ​മാ​യ ബോ​സ്നി​യ​ൻ ക​ബാ​ബും ക​ഴി​ച്ചാ​ണ്​ അ​ന്ന്​ റൂ​മി​ലേ​ക്ക് മ​ട​ങ്ങി​യ​ത്. അ​തി​രാ​വി​ലെ എ​ണീ​റ്റ് ‘മീ​റ്റ് ബോ​സ്നി​യ’ ടൂ​ർ ഏ​ജ​ൻ​സി​യു​മാ​യി ബ​ന്ധ​പ്പെ​ട്ട് സി​റ്റി ടൂ​ർ ബു​ക്ക് ചെ​യ്തു. ആ​ദ്യം സ​ന്ദ​ർ​ശി​ച്ച​ത് ഒ​ന്നാം ലോ​ക മ​ഹാ​യു​ദ്ധം തു​ട​ങ്ങു​വാ​ൻ കാ​ര​ണ​മാ​യ സ്ഥ​ല​മാ​ണ്. ര​ണ്ടാ​മ​ത്, ഡി​ഫ​ൻ​റേ​സ് സെ​മി​ത്തേ​രി​യും. ഉ​പ​രോ​ധ​ത്തി​ൽ ജീ​വ​ൻ​വെ​ടി​ഞ്ഞ​വ​രും ചെ​റു​ത്തു​നി​ന്ന് മ​ര​ണ​മ​ട​ഞ്ഞ​വ​രു​ടേ​യും കൂ​ട്ട ക​ബ​റി​ട​മാ​ണി​ത്. നാ​ലു വ​ർ​ഷ​ത്തെ സ​ർ​ബി​യ​ൻ ഉ​പ​രോ​ധ​ത്തി​ൽ (1992 ഏ​പ്രി​ൽ 5 മു​ത​ൽ 1996 ഫെ​ബ്രു​വ​രി 29വ​രെ) സ​ര​ജി​വോ​യെ​യി​ൽ മ​ര​ണ​മ​ട​ഞ്ഞ​വ​രെ ഫു​ട്​​ബാ​ൾ ഗ്രൗ​ണ്ടു​ക​ളി​ലും പാ​ർ​ക്കു​ക​ളി​ലും മ​റ​വ് ചെ​യ്യു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. സി​റ്റി​യി​ൽ ഇ​ത്ര​യ​ധി​കം ശ​വ​ക​ല്ല​റ​ക​ളു​ള്ള സ്ഥ​ലം കൂ​ടി​യാ​ണ്​ സ​ര​ജി​വോ. ഉ​പ​രോ​ധം മൂ​ലം മ​റ്റ് സ്ഥ​ല​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്ക് കൊ​ണ്ട് പോ​വാ​ൻ ക​ഴി​യാ​തെ വ​ന്ന​ത്കൊ​ണ്ടാ​ണ് ഇ​ത്ര​യ​ധി​കം സെ​മി​ത്തേ​രി​ക​ൾ സി​റ്റി​യി​ൽ ഉ​ണ്ടാ​യ​ത്. ഒ​ട്ടു​മി​ക്ക കെ​ട്ടി​ട​ങ്ങ​ളി​ലും ദ്വാ​ര​ങ്ങ​ളും വെ​ടി​യു​ണ്ട​ക​ളു​ടെ പാ​ടു​ക​ളും കാ​ണാം. ചി​ല​കെ​ട്ടി​ട​ങ്ങ​ൾ ഇ​ന്നും പൊ​ളി​ക്കാ​തെ ആ​ളൊ​ഴി​ഞ്ഞ യു​ദ്ധ സ്മാ​ര​ക​ങ്ങ​ളാ​യി നി​ല​നി​ൽ​ത്തി​യി​ട്ടു​ണ്ട്. സെ​ർ​ബി​യ​ൻ ക്രൂ​ര​ത​ക​ൾ ലോ​ക​ത്തോ​ട് വി​ളി​ച്ച്പ​റ​യാ​നാ​യി. കു​ട്ടി​ക​ളു​ടെ ആ​ശു​പ​ത്രി​ക​ൾ വ​രെ​ അ​ന്ന്​ സെ​ർ​ബി​യ​ൻ പ​ട്ടാ​ള​ത്തി​ന്‍റെ റോ​ക്ക​റ്റാ​ക്ര​മ​ണ​ത്തി​ൽ ത​ക​ർ​ന്ന​ടി​ഞ്ഞി​രു​ന്നു. അ​വി​ടെ നി​ന്ന്​ സ​ര​ജി​വോ സി​റ്റി ഹാ​ളി​ലേ​ക്കാ​യി​രു​ന്നു യാ​ത്ര. സ​ര​ജി​വോ​യി​ലെ ഓ​സ്‌​ട്രോ-​ഹം​ഗേ​റി​യ​ൻ കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തി​ലെ ഏ​റ്റ​വും വ​ലു​തും പ്രാ​തി​നി​ധ്യ​മു​ള്ള​തു​മാ​യ കെ​ട്ടി​ട​മാ​യി​രു​ന്നു ഇ​ത്.

സെ​ർ​ബി​യ​ൻ ഷെ​ല്ലാ​ക്ര​മ​ണ​ത്തി​ൽ ലൈ​ബ്ര​റി​യി​ൽ ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന 1.5 ദ​ശ​ല​ക്ഷം വാ​ല്യ​ങ്ങ​ളും 155,000ല​ധി​കം അ​പൂ​ർ​വ പു​സ്ത​ക​ങ്ങ​ളും അ​ഗ്‌​നി​ക്കി​ര​യാ​യി​രു​ന്നു. ഒ​ളി​ഞ്ഞി​രു​ന്ന് സാ​ധാ​ര​ക്കാ​രെ വെ​ടി വെ​ച്ചി​ട്ടി​രു​ന്ന സ്ഥ​ല​മാ​യി​രു​ന്ന സ്നെ​പ​ർ അ​ലൈ​യാ​യി​രു​ന്നു പി​ന്നീ​ട് സ​ന്ദ​ർ​ശി​ച്ച​ത്. മ​ല​യാ​ൽ ചു​റ്റ​പ്പെ​ട്ട പ്ര​ദേ​ശ​ത്തെ ആ​ളു​ക​ൾ ഉ​പ​രോ​ധ​സ​മ​യ​ത്ത് ഭ​ക്ഷ​ണ​മോ മ​റ്റോ ശേ​ഖ​രി​ക്കാ​ൻ ഇ​റ​ങ്ങി​യാ​ൽ വെ​ടി​വെ​ച്ചി​ടു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു അ​ന്ന് സെ​ർ​ബ് സൈ​ന്യം ചെ​യ്തി​രു​ന്ന​ത്. എ​ന്നാ​ൽ സെ​ർ​ബി​യ​ക്ക് കി​ഴ​ട​ങ്ങാ​തെ നാ​ലു വ​ർ​ഷം ഉ​പ​രോ​ധ​ത്തെ പ്ര​തി​രോ​ധി​ച്ച് ബോ​സ്നി​യ​ൻ ജ​ന​ത സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യം നേ​ടി​യെ​ടു​ത്തു.

ഹോ​പ് ട​ണ​ൽ

പ​ട്ടി​ണി​യി​ൽ​നി​ന്ന് ര​ക്ഷ​നേ​ടാ​ൻ ഒ​രു വീ​ടി​ന്‍റെ ഡൈ​നി​ങ് ഹാ​ളി​ൽ നി​ന്ന് തു​ട​ങ്ങി സ​ര​ജി​വോ വി​മാ​ന​ത്താ​വ​ള റ​ൺ​വേ​ക്ക് അ​ടി​യി​ലൂ​ടെ 800 മീ​റ്റ​ർ ദൂ​രം തു​ര​ങ്ക​മു​ണ്ടാ​ക്കി ഭ​ക്ഷ​ണ സാ​ധ​ന​ങ്ങ​ളും മ​റ്റ് ആ​വ​ശ്യ​വ​സ്തു​ക്ക​ളും നാ​ലു വ​ർ​ഷം മു​ട​ങ്ങാ​തെ ആ​ളു​ക​ളി​ലേ​ക്ക് എ​ത്തി​ച്ച് ഉ​പ​രോ​ധം മ​റി​ക​ട​ന്നു. 1993ൽ ​നി​ർ​മി​ച്ച ഈ ​ട​ണ​ൽ ഇ​ന്നും യു​ദ്ധ സ്മാ​ര​ക​മാ​യി സൂ​ക്ഷി​ച്ച് പോ​രു​ക​യാ​ണ് ബോ​സ്നി​യ​ൻ സ​ർ​ക്കാ​ർ. നാ​ല് മാ​സം കൊ​ണ്ടാ​ണ​ത്രെ ട​ണ​ൽ പൂ​ർ​ത്തി​ക​രി​ക്കാ​ൻ ക​ഴി​ഞ്ഞ​ത്. ബോ​സ്നി​യ സ​ന്ദ​ർ​ശി​ക്കു​ന്ന​വ​ർ ക​ണ്ടി​രി​ക്കേ​ണ്ട ഒ​രു ഇ​ട​മാ​ണ് ഹോ​പ് ട​ണ​ൽ. പ്ര​തി​സ​ന്ധി​ക​ളി​ൽ ചെ​റു​ത്ത് നി​ൽ​പ്പി​ന്‍റെ ബാ​ല​പാ​ഠ​ങ്ങ​ൾ അ​റി​യാ​ത്ത​വ​ർ​ക്ക് ഇ​ത് ഉ​പ​കാ​ര​പ്പെ​ടും.

വാ​ർ മ്യൂ​സി​യം

പ​ഴ​യ​കാ​ല യു​ദ്ധ ഉ​പ​ക​ര​ണ​ങ്ങ​ളും മ​റ്റും പ്ര​ദ​ർ​ശി​പ്പി​ക്കു​ക​യും യു​ദ്ധ​ത്തി​ന്‍റെ ആ​ഘാ​ത​ങ്ങ​ൾ ജ​ന​ങ്ങ​ൾ​ക്ക് മ​ന​സ്സി​ലാ​ക്കി​ക്കൊ​ടു​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്ന ഒ​രു പ​ഠ​ന​ശാ​ല​യാ​ണ് വാ​ർ മ്യൂ​സി​യം. ഇ​ത്ര​യും സ​ന്ദ​ർ​ശി​ച്ച് അ​ന്ന​ത്തെ യാ​ത്ര അ​വ​സാ​നി​പ്പി​ച്ചു. അ​ടു​ത്ത ദി​വ​സ​ത്തെ ആ​ദ്യ സ​ന്ദ​ർ​ശ​ന സ്ഥ​ലം ബ്യൂ​ട്ടി​ഫു​ൾ കോ​ൻ​ജി​ക് ഓ​ൾ​ഡ് ബ്രി​ഡ്ജാ​യി​രു​ന്നു. കൂ​ടാ​തെ മോ​സ്റ്റ​ർ എ​ന്ന അ​തി​പു​രാ​ധ​ന ന​ഗ​ര​വും ലി​സ്റ്റി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. സ​ര​ജി​വോ ന​ഗ​ര​ത്തി​ൽ നി​ന്നും ര​ണ്ട് മ​ണി​ക്കൂ​റി​ല​ധി​കം ദൂ​ര​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു മോ​സ്റ്റ​റി​ലേ​ക്ക്. നീ​ല നി​റ​മു​ള്ള ന​ദി​ക്ക​ര​യി​ലൂ​ടെ​യു​ള്ള യാ​ത്ര വി​വ​ര​ണാ​തീ​ത​മാ​ണ്. മോ​സ്‌​റ്റ​ർ ബ്രി​ഡ്ജി​ന​ടി​യി​ലൂ​ടെ ഒ​ഴു​കു​ന്ന ബോ​സ്നി​യ​യി​ലെ നെ​ര​റ്റെ​വ ന​ദി​യാ​ണ് കോ​ൾ​ഡ​സ്റ്റ്​ റി​വ​ർ ഇ​ൻ ദി ​വേ​ൾ​ഡ്​ ആ​യി അ​റി​യ​പ്പെ​ടു​ന്ന​ത്. ചൂ​ടു​കാ​ല​ത്ത് 7-8 ഡി​ഗ്രി​യാ​ണ് അ​തി​ന്‍റെ ത​ണു​പ്പ് ക​ണ​ക്കാ​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന​ത്.

പി​ന്നീ​ട് ലോ​ക​ത്തി​ലെ മ​നോ​ഹ​ര​മാ​യ വെ​ള്ള​ച്ചാ​ട്ട​ങ്ങ​ളി​ൽ ഒ​ന്നാ​യ ക്രാ​വി​ക വെ​ള്ള​ച്ചാ​ട്ട​ത്തി​ന്‍റെ മ​നോ​ഹാ​രി​ത ആ​സ്വ​ദി​ക്കാ​നാ​യി പോ​യി. പാ​ൽ ഒ​ഴു​കും​പോ​ലെ​യു​ള്ള വെ​ള്ള​ച്ചാ​ട്ടം കാ​ണാ​ൻ സ​ഞ്ചാ​രി​ക​ളു​ടെ ഒ​ഴു​ക്കാ​ണ്.

ട്രാം ​റൈ​ഡ്

1895 ൽ ​ന​ഗ​ര​ത്തി​ലൂ​ടെ മു​ഴു​വ​ൻ സ​മ​യ ഇ​ല​ക്ട്രി​ക് ട്രാം ​ശൃം​ഖ​ല​യു​ള്ള ലോ​ക​ത്തി​ലെ ര​ണ്ടാ​മ​ത്തെ ന​ഗ​ര​മാ​ണ് സ​ര​ജി​വോ. യൂ​റോ​പ്പി​ൽ നി​ത്യ​ജീ​വി​ത​ത്തി​ൽ ഒ​ഴി​ച്ചു കൂ​ടാ​നാ​വാ​ത്ത​താ​ണ് ട്രാം. ​ചി​ല​വ് കു​റ​ഞ്ഞ​തും വ​ള​രെ ഏ​ളു​പ്പ​ത്തി​ൽ ജോ​ലി​സ്ഥ​ല​ത്തേ​ക്കും വീ​ടു​ക​ളി​ലേ​ക്കും എ​ത്തി​ച്ചേ​രാ​ൻ ആ​ളു​ക​ൾ ഇ​ത് ഉ​പ​യോ​ഗ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നു.

കേ​ബി​ൾ കാ​റി​ലെ മ​ട​ക്ക​യാ​ത്ര

നാ​ലാം ദി​വ​സം ദു​ബൈ​യി​ലേ​ക്ക് മ​ട​ങ്ങേ​ണ്ട നേ​രം റൂം ​വെ​ക്കേ​റ്റ് ചെ​യ്ത് നേ​രെ പോ​യ​ത് സ​ര​ജി​വോ​യി​ലെ പ്ര​ശ​സ്ത​മാ​യ കേ​ബി​ൾ കാ​റി​ലേ​ക്കാ​ണ്. 1959ൽ ​നി​ർ​മി​ച്ച ഈ ​കേ​ബി​ൾ കാ​ർ ഉ​പ​രോ​ധ സ​മ​യ​ത്ത് ത​ക​ർ​ക്ക​പ്പെ​ട്ടെ​ങ്കി​ലും വീ​ണ്ടും തു​റ​ക്ക​പെ​ട്ട​ത് 2018ലാ​ണ്. അ​തി​ൽ ക​യ​റി മ​ല​യു​ടെ മു​ക​ളി​ൽ നി​ന്ന് താ​ഴെ​യു​ള്ള സ​ര​ജി​വോ​യു​ടെ കാ​ഴ്ച്ച ന​മ്മെ അ​ത്ഭു​ത​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​താ​ണ്. ആ ​കാ​ഴ്ച്ച​ക​ൾ ആ​സ്വ​ദി​ച്ച ശേ​ഷം വി​മാ​ന​ത്താ​വ​ള​ത്തി​ലേ​ക്ക് പോ​യി. തി​രി​കെ ദു​ബൈ​യി​ലേ​ക്ക്​ വി​മാ​നം പ​റ​ക്കു​മ്പോ​ൾ സ​ന്തോ​ഷ​വും സ​ങ്ക​ട​വും നി​റ​ഞ്ഞ ഓ​ർ​മ​ക​ളു​ടെ മേ​ഘ​ങ്ങ​ൾ ഹൃ​ദ​യ​ത്തി​ൽ ത​ങ്ങി നി​ൽ​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. എ​ങ്കി​ലും നാ​ല് ദി​വ​സ​ത്തെ ബോ​സ്നി​യ​ൻ അ​പാ​ര​ത ആ​സ്വ​ദി​ച്ച്, സ്വ​ദേ​ശി​ക​ളു​ടെ ആ​തി​ഥ്യ​മ​ര്യാ​ദ​ക​ൾ ആ​വോ​ളം അ​നു​ഭ​വി​ച്ചാ​യി​രു​ന്നു​ മ​ട​ക്ക​മെ​ന്ന​ത്​