കാലഘട്ടത്തി​​ന്റെ മിടിപ്പുള്ള കവിത

സമകാലിക കവികളിൽ ​ശ്രദ്ധേയനായ ബി.എസ്. രാജീവി​ന്റെ കവിതകൾ വായിക്കുകയാണ്​ കവി കൂടിയായ ലേഖകൻ. കാവ്യസ്ഥലിയിൽ തന്റേതായ സംഭാവനകൾ നൽകി അവകാശവാദങ്ങളില്ലാതെ നാട്യങ്ങളില്ലാതെ ഒന്നു മാറിനിന്നു നോക്കുന്ന കവിയാണ് ബി.എസ്​. രാജീവ് എന്ന്​ എഴുതുന്നു. 

തൊണ്ണൂറുകൾക്കു ശേഷമുള്ള മലയാള കവിത എന്നത് ഒരു പഴഞ്ചൊല്ലുപോലെ ആയിട്ടുണ്ട്. എങ്കിലും ആ കാലയളവിൽപെട്ട കവികൾ വേണ്ടവിധത്തിൽ അടയാളപ്പെട്ടിട്ടില്ല എന്ന പരാതി വ്യാപകമാണ്‌ (അതുപോലെ തന്നെ, രണ്ടായിരാമാണ്ടിനു ശേഷം, പ്രത്യേകിച്ച് സൈബർ ലോകത്തി​ന്റെ വളർച്ചയോടെ മലയാള കവിതയിൽ പ്രകടമായ മാറ്റങ്ങളും സവിശേഷതകളും സൗന്ദര്യസങ്കൽപങ്ങളും രാഷ്ട്രീയവും വിലയിരുത്തപ്പെട്ടിട്ടില്ല എന്ന പരാതിയും വ്യാപകമാണല്ലോ). തൊണ്ണൂറുകൾക്കു ശേഷമുള്ള കവിതയിൽ വന്ന തുറസ്സിൽ അതുവരെ വിലക്കപ്പെട്ടിരുന്നതോ സാഹിത്യത്തിലേക്കു കടന്നുവരാൻ അറച്ചുനിന്നതോ സാഹിത്യമാവുകയില്ല എന്നു കരുതപ്പെട്ടതോ ആയ നിരവധി പ്രമേയങ്ങൾ കടന്നുവന്നു.

ഈ പ്രമേയങ്ങൾ മിക്കതും പാരിസ്ഥിതികമോ അടിസ്ഥാനവർഗ ജീവിതവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടതോ അരികുവത്കരിക്കപ്പെട്ടതോ നിസ്സാരമായി കരുതി ഒഴിവാക്കിയതോ ലജ്ജകൊണ്ടു മറച്ചുവെക്കപ്പെട്ടതോ ഒക്കെയായിരുന്നു. ആ കാവ്യസ്ഥലിയിൽ തന്റേതായ സംഭാവനകൾ നൽകി അവകാശവാദങ്ങളില്ലാതെ നാട്യങ്ങളില്ലാതെ ഒന്നു മാറിനിന്നു നോക്കുന്ന കവിയാണ് ബി.എസ്​. രാജീവ്. ഇത്തരത്തിൽ അനേകം കവികൾകൂടി ചേർന്നതാണ്‌, അവർ കൂടി വികസിപ്പിച്ചെടുത്തതാണ്‌ തൊണ്ണൂറുകൾക്കു ശേഷമുള്ള മലയാള കവിതയുടെ ഭാവുകത്വ പരിണാമ സന്ദർഭങ്ങൾ.

ബി.എസ്​. രാജീവി​ന്റെ കവിത വായിക്കുമ്പോൾ ഒരു ദേശഭൂപടം വിടർന്നുവരുന്നതു കാണാം. ഏതു കവിയുടെയും ബാല്യകാലാനുഭവങ്ങൾ ഏതു പാരിസ്ഥിതിക പശ്ചാത്തലത്തിലാണോ സംഭവിച്ചത് ആ പ്രദേശത്തി​ന്റെ ശക്തമായ പ്രതിഫലനം ആ കവിതകളിലും കാണാൻ കഴിയും. അങ്ങനെ ഒരു സ്ഥലകാലപശ്ചാത്തലത്തിലാണ്‌ ബി.എസ്​. രാജീവി​ന്റെ കവിതകൾ നിലനിൽക്കുന്നത്. ആ ഭൂപ്രദേശം ബി.എസ്​. രാജീവി​ന്റെ ജീവിതത്തി​ന്റെ ഊടും പാവുമായിത്തീർന്ന നെടുമങ്ങാടാണ്‌. നെടുമങ്ങാടി​ന്റെ കാടും കുന്നും ചതുപ്പും പുഴയും കുളിക്കടവും ബസ് സ്റ്റോപ്പും സ്കൂളും ഗ്രൗണ്ടും വയലും ചെമ്മണ്ണും കോളനിയും ഇടവഴികളും ഈ കവിതയുടെ അടിത്തറയാണ്‌. നെടുമങ്ങാട് എന്ന ചെറുപട്ടണവും ഈ സ്ഥലരാശിയുടെ അകിടിൽനിന്നു കുടിച്ചുവളർന്നതാണ്. ഈ ഭൂമികയിലിരുന്നുകൊണ്ടാണ്‌ മണ്ണിനെ ആശ്രയിച്ചു കഴിയുന്ന സാധാരണ മനുഷ്യരുടെ വ്യഥകളും വേവലാതികളും രാജീവ് കവിതയിലാക്കുന്നത്.

അവിടെ ഉണ്ടായ നാഗരികതയുടെ കടന്നുകയറ്റത്തെ ആശങ്കയോടെ നോക്കിയും അതുവരെ നിലനിന്ന ആദർശാത്മകത നഷ്ടമാകുന്നതിൽ അമ്പരന്നും മനുഷ്യബന്ധങ്ങളിലെ മൂല്യശോഷണത്തിൽ രോഷാകുലനായും ഇനി എന്താണ്‌ എന്ന് ചഞ്ചലനായുമാണ്‌ മനുഷ്യസ്നേഹിയായ ഈ കവി ത​ന്റെ കവിതകൾക്ക് രൂപംനൽകുന്നത്. ഈ ഭൂപ്രദേശവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ആകുലതകൾ കേരളത്തി​ന്റെ ആകുലതയായി, ലോകത്തി​ന്റെ ആകുലതയുടെ ഭാഗമായിത്തീരുന്നു എന്നതാണ്‌ പ്രധാന കാര്യം.

ഈ ദേശകാല പശ്ചാത്തലത്തിലാണ്‌ രാജീവി​ന്റെ കവിത പാരിസ്ഥിതികമായ ഉത്കണ്ഠകൾ സ്വരൂപമാർജിക്കുന്നത്. നാടെങ്ങും വികസനമുന്നേറ്റം നടക്കുമ്പോൾ പരിസ്ഥിതിക്കു പറ്റുന്ന പരിക്കുകളും മനുഷ്യർക്കു സംഭവിക്കുന്ന ദുരിതങ്ങളും കാണാതിരിക്കാൻ കവിക്കു കഴിയുന്നില്ല. വികസനം വരുകയും മനുഷ്യർ കുടിയൊഴിപ്പിക്കപ്പെടുകയുംചെയ്യുമ്പോൾ ഇതൊന്നും ബാധകമല്ലാതെ വികസനത്തി​ന്റെ ഗുണഭോക്താക്കൾ നിസ്സംഗരായി നടന്നുപോവുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്. ഇത്, ‘‘കുടിയൊഴിക്കപ്പെട്ടവർ/ എങ്ങോട്ടു മടങ്ങുമെന്ന ആശങ്ക/ അതിവേഗ നടത്തക്കാർക്കില്ല’’ എന്ന വരികളിൽ രോഷത്തോടെ കവി രേഖപ്പെടുത്തുന്നു. വികസനവും അതിനനുപൂരകമായ മാറ്റങ്ങളും വേണോ എന്ന ചോദ്യത്തെ അഭിമുഖീകരിക്കുമ്പോൾ മാനവികവും പാരിസ്ഥിതികവുമായ ആരോഗ്യത്തിനാണ്‌ കവി മുൻഗണന നൽകുന്നത് എന്നു കാണാം.

ത​ന്റെ ജൈവലോകത്തി​ന്റെ വർണനാത്മകമായ ചിത്രമൊന്നും രാജീവ് കൊത്തിവെക്കുന്നില്ല. ‘‘എല്ലാം മറന്നുള്ള നീന്തൽ / കുന്നിനെ മറികടന്ന ഓട്ടം/ രാവു മറന്നു നിലാവു കാണൽ/ എന്നിൽനിന്നെല്ലാമെടുത്ത്/ കൈവെള്ളയിൽ ചുരുങ്ങിയ/ ഭൂമിയിൽ/ പേടിയോടിഴയുന്ന/ ജന്തുവാക്കിയെന്നെ നീ/ വിസ്മയകാലമേ’’ എന്ന് ‘പുഴ മറന്ന മത്സ്യം’ എന്ന കവിതയിൽ കവി രേഖപ്പെടുത്തിയത് നോക്കൂ. അതിൽ ഒരു പുഴയുണ്ട്, ഒരു കുന്നുണ്ട്/ നിലാവുണ്ട്/ ഒരു ജന്തുവുണ്ട്/ ഒരു ഭയമുണ്ട്/ ഈ വലിയ ഭൂമിയുണ്ട്/ അതി​ന്റെ സങ്കുചിതമായ അവസ്ഥയുണ്ട്/ എല്ലാം വിരൽതുമ്പിൽ എന്ന അവസ്ഥയുണ്ട്/ എല്ലാം മാറ്റിമറിച്ചുകൊണ്ടുപോകുന്ന കാലമുണ്ട്. ഇതിലെ ജന്തുത ഒന്നും ചെയ്യാനാകാതെ പോകുന്ന ഒരവസ്ഥയുടെ മാനുഷികമായ ​െവച്ചുമാറലാണ്. ഇങ്ങനെ അന്തര്യാമിയായ ഒരു പാരിസ്ഥിതിക ചിത്രണമാണ്‌ രാജീവി​ന്റെ കവിതകളിൽ കാണാനാവുക. അത് ത​ന്റെ അനുഭവങ്ങളിൽ ഗാഢമായി ഇഴുകിച്ചേർന്ന ഒന്നാണ്‌. ഒരു അവിച്ഛിന്ന പ്രാപഞ്ചികബോധം എന്നതിനെ വിളിക്കാം. അതിൽ ആകുലതകളുടെ ഒരു ലോകംകൂടി വെളിവാകുന്നുമുണ്ട്.

ഒഴിയാബാധപോലെ ഈ കവിയെ പിന്തുടരുന്ന പ്രമേയമാണ്‌ കുട്ടികളും സ്ത്രീകളും. ശലഭ ഭാഷ, ആൽക്കഹോളിക്, ഐസ്ക്രീം, ജപ്തി, ചേരി, ഒറ്റാൽ, നിലപാട്, മടവീഴ്ച, റിസോർട്ടിലെ പെൺകുട്ടി തുടങ്ങിയ കവിതകളിൽ ഈ മനുഷ്യാവസ്ഥകളുടെ തീവ്രമായ സാന്നിധ്യമുണ്ട്. അതു സൗമ്യതയെയോ, ലാളിത്യത്തെയോ, കുട്ടികളുടെ ശൈശവ നിഷ്കളങ്കതയുടെ സൗന്ദര്യത്തെയോ ആവിഷ്കരിക്കുകയല്ല ചെയ്യുന്നത്. അവരുടെ സുരക്ഷിതത്വത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ആധികളാണ്‌, നിലനിൽപിനെക്കുറിച്ചുള്ള അമ്പരപ്പുകളാണ്‌ കവിക്ക് ആവിഷ്കരിക്കാനുള്ളത്.

നിഷ്കളങ്കതയും നിസ്സഹായതകളും ചൂഷണംചെയ്യപ്പെടുന്നതിനോടുള്ള പ്രതിഷേധവും രോഷവുമാണ്‌ രാജീവ് അവതരിപ്പിക്കുന്നത്. ലോകം മാറുമ്പോഴും മാനവികബോധ്യങ്ങൾ വികസിക്കുമ്പോഴും ഈ മനുഷ്യജന്മങ്ങൾക്കു നേരിടേണ്ടിവരുന്നത് നിർദയമായ സാഹചര്യങ്ങളാണല്ലോ എന്ന വേദന രാജീവ് അനുഭവിപ്പിക്കുന്നു. കുട്ടികളും സ്ത്രീകളും സുരക്ഷിതരല്ലാത്ത ലോകം എന്തു ലോകമാണ്‌ എന്നും അങ്ങനെയൊരു കാലമാണ്‌ നമ്മുടേതെങ്കിൽ അതെന്തു കാലമാണ്‌ എന്നും ബി.എസ്​. രാജീവ് ചോദിക്കുന്നത് ഈ കവിതകളിൽ കേൾക്കാം. അതോടൊപ്പം അരികുകളിൽ പെട്ടുപോയവരും നിസ്സഹായരും നിരാലംബരും അരക്ഷിതരുമായ മനുഷ്യരെക്കുറിച്ചുള്ള ആധികളാണ്‌, അവർക്ക് നിഷേധിക്കപ്പെടുന്ന നീതിയെക്കുറിച്ചുള്ള ചിന്തകളാണ് രാജീവി​ന്റെ കവിതകളെ നയിക്കുന്നത്.

നഷ്ടങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട വിഷാദഭാവമാണ്‌ രാജീവി​ന്റെ കവിതകളിൽ പൊതുവെ കാണുന്നത്. വിഷാദസ്ഥായിയിലാണ്‌ അതി​ന്റെ ലയം. പാരിസ്ഥിതികമായ പ്രമേയങ്ങൾ കൈകാര്യം ചെയ്യുമ്പോൾ ഒരു നല്ലകാലം പൊയ്പോയി എന്ന തോന്നലാണ്‌ ഉണ്ടാവുക. ആ അർഥത്തിൽ കൈമോശം വന്ന നല്ല കാലത്തെക്കുറിച്ചുള്ള വിങ്ങൽ കേൾക്കാം. തേടിപ്പുറപ്പെട്ട നല്ലകാലമല്ലല്ലോ ഇത്, യോജിക്കാൻ കഴിയാത്ത മാറ്റങ്ങളാണല്ലോ വന്നുചേരുന്നത്, ഈ മാറ്റങ്ങൾ നിഷ്ഫലമാണല്ലോ എന്നിങ്ങനെ നിരാശയും രോഷവും കവിതയിൽ നീറിനിൽക്കുകയാണ്‌. അങ്ങനെ കവിതയുടെ ആന്തരികലോകം കലങ്ങിമറിഞ്ഞതാണ്. രോഷാകുലനായൊരു മനുഷ്യ​ന്റെ പ്രതിഷേധങ്ങളാണ്‌ മുഴങ്ങുന്നത്.

ഉള്ളവർ കൂടുതൽ ഉള്ളവരായും ഇല്ലാത്തവർ കൂടുതൽ ഇല്ലാത്തവരായും മാറുന്ന മുതലാളിത്തത്തി​ന്റെ യുക്തിയാണ്‌ ഇവിടെ എല്ലാം നിശ്ചയിക്കുന്നതും ഭരിക്കുന്നതും എന്നിടത്താണ്‌ കവിത അതി​ന്റെ രാഷ്ട്രീയപ്രസക്തി കൈവരിക്കുന്നത്. ഒപ്പം, മാനവികമൂല്യങ്ങൾക്കായുള്ള ഒരു രോദനവും ഈ കവിതകളിൽ നിലനിൽക്കുന്നു. എങ്ങോട്ടെന്നില്ലാത്ത ഈ പരക്കം പാച്ചിലിൽ സാരവത്തും സൗന്ദര്യവത്തുമായ പലതും നഷ്ടപ്പെടുകയാണെന്ന ചിന്ത കവിയെ മഥിക്കുന്നുണ്ട്. ‘‘പണ്ടു മറന്ന/ ഒരു വരി പെട്ടെന്ന്/ കയറിവരുമ്പോൾ/ ഇപ്പോൾ പരിചിതരല്ലാത്തവരുടെ/ പഴയ മുഖങ്ങളിലെ/ നിലാവ് തോൽക്കുന്ന തെളിച്ചം/ കണ്ടിരിക്കണം’’ (ഒറ്റയ്ക്കിരിക്കൽ) എന്ന് വായിക്കുമ്പോൾ മനുഷ്യസ്നേഹത്തി​ന്റെ സ്വരമാണ്‌ കേൾക്കുന്നത്.

മൗലികവും തീവ്രവുമായ കൽപനകളെ ബി.എസ്​. രാജീവി​ന്റെ കവിതകളിൽ കാണാൻ കഴിയും. കെട്ടിത്തൂങ്ങി ചത്തുകളയുമെന്ന നാടൻപറച്ചിലിനെ ‘ജപ്തി’യെന്ന കവിതയിൽ രാജീവ് ആവിഷ്കരിക്കുന്നത് അതുവരെ അപരിചിതമായിരുന്ന ഒരു ഇമേജിലൂടെയാണ്‌. ‘‘അനിയത്തി പറയുന്നു: അവളൊരു ദിനം/ കാറ്റിലാടുന്ന പ്രതിമയാകുമെന്ന്.’’ ഇത് ഹൃദയത്തെ നുറുക്കിക്കളയുന്ന ഒരു വിഷ്വൽ ഇമേജാണ്‌. വായിക്കുമ്പോൾ ഭയം നിറഞ്ഞ ഒരു ഭാരം അനുഭവപ്പെടാതിരിക്കില്ല. ‘‘പഴയ പത്തായം/ കട്ടിലായപ്പോൾ/ ഉറക്കം വരുന്നില്ല/ പതുക്കെ കണ്ണടയുമ്പോൾ/ നെല്ലിളകുന്ന ശബ്ദം’’ (കർഷക കേരളം) എന്ന കൽപനയിലൂടെ സഞ്ചരിക്കുമ്പോൾ ഒരു കാലഘട്ടം വെളിപ്പെട്ടുവരും. നെല്ലിളകുന്ന ശബ്ദം ഒരു ശാരീരികാനുഭവമായി മാറുകയും ഒരു അസ്വസ്ഥത വലിഞ്ഞുമുറുകുകയും ചെയ്യും.

‘പുഴ മറന്ന മത്സ്യം’ എന്ന കവിതയുടെ ശീർഷകം രാജീവി​ന്റെ കവിതകളിലെ സ്വഭാവം അടയാളപ്പെട്ടു കിടക്കുന്ന ഒരു കൽപനയാണ്. മുന്നിലേക്കും പിന്നിലേക്കും വായിക്കാവുന്ന ഒരു വാക്യമാണിത്. പുഴയാണോ മത്സ്യമാണോ മറന്നത് എന്ന പ്രശ്നത്തോടൊപ്പം ഒരു ആവാസവ്യവസ്ഥയുടെ പാരസ്പര്യത്തെയും ആ വാക്യം ഉൾക്കൊള്ളുന്നുണ്ട്. രാജീവി​ന്റെ മുഴുവൻ കവിതകളിലും ഈ അങ്ങോട്ടുമിങ്ങോട്ടുമുള്ള ഒഴുക്ക്, നീന്തൽ കാണാവുന്നതാണ്‌. പുഴ ഒരു ആവാസവ്യവസ്ഥയും മത്സ്യം അതിലെ ജീവിയും മറവി അതിലെ നിരന്തരപ്രശ്നവുമായി വായിക്കാൻ കഴിയും. ഭൂതകാലവും വർത്തമാനകാലവും ഭാവിയും സന്ധിക്കുന്നിടമാണ്‌ ഈ ആവാസവ്യവസ്ഥ. എന്നാൽ, ഭൂതകാലമോ അതി​ന്റെ ഉള്ളടക്കമോ ഇന്നൊരു പ്രശ്നമാവാതിരിക്കുകയും കേവലജീവികളും ഉപരിതലജീവിതവുമായി മനുഷ്യാവസ്ഥ മാറുകയും ചെയ്യുന്നതിലെ പൊള്ളത്തരമാണ്‌ രാജീവി​ന്റെ കവിതകളിലെ കാതൽ. അതാണ്‌ ഈ കവിതകളിലെ ശക്തിയും സൗന്ദര്യവും.

സാമൂഹികവും രാഷ്ട്രീയവും സാമ്പത്തികവുമായ നിരവധി മാറ്റങ്ങൾക്ക് സാക്ഷ്യംവഹിച്ച കാലവും അത് മനുഷ്യജീവിതത്തെയും ആവാസവ്യവസ്ഥയെയും എങ്ങനെ ബാധിച്ചു എന്ന അനുഭവവും ആ മാറ്റങ്ങൾ സൃഷ്ടിച്ച വൈകാരികാഘാതങ്ങൾ, ആശങ്കകൾ, ഭയങ്ങൾ, നിരാശകൾ എന്തൊക്കെയായിരുന്നുവെന്നും പുതിയകാലത്തെ സംബന്ധിച്ചു സൂക്ഷിച്ച സ്വപ്നങ്ങളും സ്വപ്നഭംഗങ്ങളും എന്തെല്ലാമാണെന്നും ബി.എസ്​. രാജീവി​ന്റെ കവിതകളിൽ കാണാം. ആ അർഥത്തിൽ ഒരു കാലഘട്ടത്തി​ന്റെ കവിതയാണ് ബി.എസ്​. രാജീവിന്റേത്.