മിലൻ കുന്ദേര: ഭൂപടത്തിൽ ഇല്ലാത്ത ഒരു ദേശത്തി​ന്റെ പേര്

മാ​ർ​കേ​സി​നു​നേ​രെ വ​ഴി​ഞ്ഞൊ​ഴു​കി​യ​ത്ര വ​രി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും, മ​ല​യാ​ളി വാ​യ​ന​ക്കാ​രു​ടെ പ്രി​യം ധാ​രാ​ളം ഏ​റ്റു​വാ​ങ്ങി​യ ഒ​രാ​ളാ​യി​രു​ന്നു മി​ല​ൻ കു​ന്ദേ​ര​യും. അ​തി​ശ​യ​മെ​ന്നു പ​റ​യ​ട്ടെ, മ​ല​യാ​ളി മാ​റോ​ട​ണ​ച്ച മാ​ർ​കേ​സ് പു​സ്ത​കം, ‘ഏ​കാ​ന്ത​ത​യു​ടെ നൂ​റു വ​ർ​ഷ​ങ്ങ​ൾ’​ക്ക് സു​ന്ദ​ര​മാ​യൊ​രു നി​രൂ​പ​ണം ച​മ​ച്ച​ത് കു​ന്ദേ​ര​യാ​ണു​താ​നും. മി​ക​ച്ച നോ​വ​ലു​ക​ളി​ലെ നാ​യ​ക​ർ​ക്കാ​ർ​ക്കും മ​ക്ക​ളി​ല്ല എ​ന്ന സ​ത്യം കു​ന്ദേ​ര തി​രി​ച്ച​റി​യു​ന്ന​ത് ‘ഏ​കാ​ന്ത​ത .......’ വാ​യി​ക്കു​മ്പോ​ഴാ​ണ്. സ്റ്റെ​ന്താ​ളി​ന്റെ, ബ​ൽ​സാ​ക്കി​ന്റെ, ദ​സ്ത​യേ​വ്സ്കി​യു​ടെ, കാ​ഫ്ക​യു​ടെ, മാ​ർ​സ​ൽ പ്രൂ​സ്റ്റി​ന്റെ നാ​യ​ക​രെ​ല്ലാം സ​ന്താ​ന​ര​ഹി​ത​രാ​ണ് എ​ന്ന സ​ത്യ​ത്തി​നെ​തി​രെ​യാ​ണ് ‘ഏ​കാ​ന്ത​ത​യു​ടെ നൂ​റു വ​ർ​ഷ​ങ്ങ​ളി’​ലെ മ​ക്ക​ളും പേ​ര​മ​ക്ക​ളും അ​വ​രു​ടെ മ​ക്ക​ളു​മാ​യി പ​ട​ർ​ന്നു​പ​ന്ത​ലി​ച്ച ക​ഥാ​സാ​ര​ത്തെ കു​ന്ദേ​ര നി​ർ​ത്തു​ന്ന​ത്. അ​ങ്ങ​നെ​യാ​ണ് ‘നോ​വ​ലും പു​ന​രു​ൽ​പാ​ദ​ന​വും’ (The Novel and Procreation) എ​ന്ന ലേ​ഖ​നം അ​ദ്ദേ​ഹം ര​ചി​ക്കു​ന്ന​ത്.

അ​ക്കാ​ല​ത്ത് എ​ന്നെ​പ്പോ​ലെ​യു​ള്ള​വ​ർ സാ​ധാ​ര​ണ​യാ​യി വി​ദേ​ശ എ​ഴു​ത്തു​ക​ളു​മാ​യി പ​രി​ച​യം സ്ഥാ​പി​ക്കു​ക എം. ​കൃ​ഷ്ണ​ൻ നാ​യ​രു​ടെ ‘സാ​ഹി​ത്യ​വാ​ര​ഫ​ല’​ത്തി​ലൂ​ടെ​യാ​യി​രു​ന്നു. എ​ന്നാ​ൽ, വി​ചി​ത്ര​മെ​ന്നു പ​റ​യ​ട്ടെ, കു​ന്ദേ​ര എ​ന്ന പേ​ര് ആ​ദ്യം പ​തി​ഞ്ഞ​ത് മ​റ്റൊ​രു വ​ഴി​യി​ലൂ​ടെ​യാ​യി​രു​ന്നു. ആ ​നാ​ളു​ക​ളി​ൽ ടെ​ന്നി​സ് കോ​ർ​ട്ടു​ക​ൾ അ​ട​ക്കി​വാ​ണി​രു​ന്ന​ത് സ്വീ​ഡ​നി​ലെ ബ്യോ​ൺ ബോ​ർ​ഗും ചെ​ക്കോ​സ്ലോ​വാ​ക്യ​യി​ലെ ഇ​വാ​ൻ ലെ​ൻ​ഡ​ലും യു.​എ​സി​ലെ ജോ​ൺ മ​ക്ക​ൻ​റോ​യു​മാ​യി​രു​ന്നു. മ​ല​യാ​ളി ദി​ന​പ​ത്ര​ങ്ങ​ളി​ലെ സ്പോ​ർ​ട്സ് ലേ​ഖ​ക​ർ കൊ​ഴു​പ്പി​ച്ചെ​ഴു​തി​യ വാ​ച​ക​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ അ​വ​ർ ഞ​ങ്ങ​ളു​ടെ കൗ​മാ​ര​ദി​ന​ങ്ങ​ളി​ൽ പാ​ർ​പ്പു​റ​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്നു. ബോ​ർ​ഗി​ന്റെ സൗ​മ്യ​ത​യി​ൽ​നി​ന്നും മ​ക്ക​ൻ​റോ​യു​ടെ ക്രൗ​ര്യ​ത്തി​ൽ​നി​ന്നും ത​ന്റെ ക​ല്ലി​ച്ച മു​ഖ​വു​മാ​യി ലെ​ൻ​ഡ​ൽ വേ​റി​ട്ടു​നി​ന്നു.

പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​ത്തി​ൽ ഞ​ങ്ങ​ളെ അ​ദ്ദേ​ഹം ആ​ക​ർ​ഷി​ച്ചി​രു​ന്നി​ല്ല. എ​ങ്കി​ലും അ​സ്വ​സ്ഥ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന സ്ഥി​ര​സാ​ന്നി​ധ്യ​മാ​യി അ​ദ്ദേ​ഹം അ​വി​ടെ​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. പ്ര​ത്യേ​കി​ച്ചും ക​ളി​മ​ൺ കോ​ർ​ട്ടു​ക​ളി​ൽ. മ​ല​യാ​ള​പ​ത്ര​ങ്ങ​ളു​ടെ പി​ന്നാ​മ്പു​റം വി​ട്ട് അ​വ​രെ അ​റി​യാ​ൻ ഞ​ങ്ങ​ൾ ആ​ശ്ര​യി​ച്ചി​രു​ന്ന​ത് ദ ​ഹി​ന്ദു പ​ത്ര​കു​ടും​ബ​ത്തി​ൽ​നി​ന്ന് ഞ​ങ്ങ​ളു​ടെ വാ​യ​ന​ശാ​ല​യി​ൽ എ​ത്തി​യി​രു​ന്ന ‘സ്പോ​ർ​ട്സ് സ്റ്റാ​ർ’ ദ്വൈ​വാ​രി​ക​യി​ലൂ​ടെ​യാ​യി​രു​ന്നു. അ​തി​ന്റെ ആ​ർ​ട്ട് പേ​പ്പ​ർ പ്ര​ത​ല​ത്തി​ൽ അ​ച്ച​ടി​ച്ചു​വ​ന്നി​രു​ന്ന അ​വ​രു​ടെ ചി​ത്ര​ങ്ങ​ളെ ഞ​ങ്ങ​ൾ ക​ണ്ണി​മ​ക്കാ​തെ നോ​ക്കി​നി​ന്നി​രു​ന്നു. അ​താ​യി​രു​ന്നു അ​ന്ന് ഞ​ങ്ങ​ളു​ടെ ചാ​ന​ൽ ഫോ​റും സ്റ്റാ​ർ സ്പോ​ർ​ട്സും.

ലെ​ൻ​ഡ​ൽ ക​മ്യൂ​ണി​സ്റ്റ് ചെ​ക്കോ​സ്ലോ​വാ​ക്യ വി​ട്ട് യു.​എ​സി​ലേ​ക്കു കു​ടി​യേ​റാ​ൻ നി​ൽ​ക്കു​ന്ന കാ​ല​ത്ത് അ​തി​നെ​പ്പ​റ്റി സ്പോ​ർ​ട്സ് സ്റ്റാ​ർ ഒ​രു ലേ​ഖ​നം പ്ര​സി​ദ്ധീ​ക​രി​ച്ചി​രു​ന്നു. അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഒ​രു അ​ഭി​മു​ഖ സം​ഭാ​ഷ​ണ​വും ഒ​പ്പ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ചെ​ക്കോ​സ്ലോ​വാ​ക്യ​യി​ലെ രാ​ഷ്ട്രീ​യാ​ന്ത​രീ​ക്ഷ​ത്തി​ൽ ശ്വാ​സം​മു​ട്ടു​ന്ന ത​ന്നെ​ക്കു​റി​ച്ച് അ​ദ്ദേ​ഹം വി​ശ​ദീ​ക​രി​ച്ച​ത് ഒ​രു നോ​വ​ലി​നെ മു​റു​കെ പി​ടി​ച്ചാ​യി​രു​ന്നു. ചെ​ക്കോ​സ്ലോ​വാ​ക്യ​യി​ൽ​നി​ന്ന് ഫ്രാ​ൻ​സി​ലേ​ക്ക് കു​ടി​യേ​റി​പ്പാ​ർ​ത്ത ആ ​നോ​വ​ലി​സ്റ്റി​നെ​യും അ​യാ​ളു​ടെ പ്ര​സി​ദ്ധ​മാ​യ നോ​വ​ലി​നെ​യും ആ ​അ​ഭി​മു​ഖ സം​ഭാ​ഷ​ണ​ത്തി​ൽ ലെ​ൻ​ഡ​ൽ മു​ട്ടി​നു മു​ട്ടി​ന് പ​രാ​മ​ർ​ശി​ച്ചി​രു​ന്നു. അ​ങ്ങ​നെ മി​ല​ൻ കു​ന്ദേ​ര ഞ​ങ്ങ​ളി​ലെ​ത്തി; ‘ഉ​ണ്മ​യു​ടെ അ​സ​ഹ​നീ​യ​മാ​യ ല​ഘു​ത്വ’​വും (Unbearable Lightness of Being).

ലെ​ൻ​ഡ​ലി​ന് പി​ന്നീ​ട് അ​മേ​രി​ക്ക​യി​ൽ എ​ന്തു സം​ഭ​വി​ച്ചു എ​ന്ന​ത് വ്യ​ക്ത​മാ​യി അ​റി​ഞ്ഞി​ല്ല. പ​ക്ഷേ, കു​ന്ദേ​ര​യു​ടെ ഓ​രോ യാ​ത്ര​യും ഞ​ങ്ങ​ൾ​ക്ക് ഹൃ​ദി​സ്ഥ​മാ​യി. ‘ലൈ​ഫ് ഈ​സ് എ​ൽ​സ് വേ​റും’ ‘ദി ​ജോ​ക്കും’ ‘ഇ​മ്മോ​ർ​ട്ടാ​ലി​റ്റി’​യും മ​റ്റു നോ​വ​ലു​ക​ളും മാ​റി​യും മ​റി​ഞ്ഞും ഞ​ങ്ങ​ളി​ലെ​ത്തി; ഒ​പ്പം ‘ടെ​സ്റ്റ​മെ​ന്റെ ബി​ട്രേ​യ്ഡും’ ‘ആ​ർ​ട്ട് ഓ​ഫ് നോ​വ​ലും’ പോ​ലു​ള്ള നോ​വ​ലി​ത​ര ഗ​ദ്യ​വും. പ​ല​തി​ന്റെ​യും മ​ല​യാ​ള പ​രി​ഭാ​ഷ​ക​ൾ അ​ക്കാ​ല​ത്തെ സ​മാ​ന്ത​ര പ്ര​സി​ദ്ധീ​ക​ര​ണ​ശാ​ല​ക​ളി​ലൂ​ടെ പു​റ​ത്തി​റ​ങ്ങി. മ​ല​യാ​ള​ത്തി​ലെ സാ​ഹി​ത്യ​ച​ർ​ച്ച​ക​ളി​ലും ലേ​ഖ​ന​ങ്ങ​ളി​ലും കു​ന്ദേ​ര നി​ത്യ​സാ​ന്നി​ധ്യ​മാ​യി. സി.​ആ​ർ. പ​ര​മേ​ശ്വ​ര​ന്റെ ‘പ്ര​കൃ​തി നി​യ​മ​ത്തി’​ന് എ​ഴു​തി​യ അ​വ​താ​രി​ക​യി​ൽ ‘അ​ധി​കാ​ര​ത്തോ​ടു​ള്ള മ​നു​ഷ്യ​രു​ടെ പോ​രാ​ട്ടം എ​ന്ന​ത് മ​റ​വി​ക്കെ​തി​രെ ഓ​ർ​മ ന​ട​ത്തു​ന്ന പോ​രാ​ട്ട​മാ​ണ്’ എ​ന്ന കു​ന്ദേ​രാ​വാ​ച​കം കെ.​സി. നാ​രാ​യ​ണ​ൻ മു​ഖ​ക്കു​റി​യാ​യി എ​ടു​ത്തു​ചേ​ർ​ത്ത​തോ​ടെ ഓ​ർ​മ​യും മ​റ​വി​യും സാ​ധാ​ര​ണ അ​ർ​ഥ​ങ്ങ​ൾ വെ​ടി​ഞ്ഞ് മ​ല​യാ​ള​ത്തി​ൽ ക​ന​മു​ള്ള പ​ദ​ങ്ങ​ളാ​യി, പെ​റ്റു​പെ​രു​കു​ന്ന പ​രി​ക​ൽ​പ​ന​ക​ളാ​യി. മ​ല​യാ​ള​ത്തി​ലെ സി​നി​മാ​പ്പേ​രു​ക​ളി​ൽ ഏ​റ്റ​വും മ​നോ​ഹ​രം എ​ന്ന് ഞാ​ൻ വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്ന ഒ​ന്ന്, ടി.​വി. ച​ന്ദ്ര​ന്റെ ‘ഓ​ർ​മ്മ​ക​ളു​ണ്ടാ​യി​രി​ക്ക​ണം’​പോ​ലും അ​ങ്ങ​നെ വ​ന്ന​താ​കാ​ൻ വ​ഴി​യു​ണ്ട്.

മ​ല​യാ​ളി​യു​ടെ വി​ദേ​ശ നോ​വ​ൽ വാ​യ​ന​ക്ക് പ​ല മാ​ന​ങ്ങ​ളു​ണ്ട്. ടോ​ൾ​സ്റ്റോ​യി​യും ദ​സ്ത​യേ​വ്സ്കി​യും കാ​ഫ്ക​യും കാ​മു​വും സാ​ർ​ത്രും ബൊ​ളാ​ഞ്ഞോ​യും സെ​ബാ​ൾ​ഡു​മൊ​ക്കെ പ​ല കാ​ല​ങ്ങ​ളി​ൽ മ​ല​യാ​ള​ത്തി​ൽ ക​യ​റി​മ​റി​ഞ്ഞി​ട്ടു​ണ്ടെ​ങ്കി​ലും വി​ക്ട​ർ ഹ്യൂ​ഗോ​ക്കും മാ​ർ​കേ​സി​നും കു​ന്ദേ​ര​ക്കും ഒ​ക്കെ കി​ട്ടി​യ മ​ല​യാ​ളി പൗ​ര​ത്വം അ​വ​ർ​ക്ക് അ​ന്യ​മാ​യി​രു​ന്നു എ​ന്നു വേ​ണം ക​രു​താ​ൻ. നോ​വ​ലി​ന്റെ ബ​ലാ​ബ​ല​ങ്ങ​ൾ​ക്ക​പ്പു​റം മ​റ്റു ഘ​ട​ക​ങ്ങ​ളെ​ക്കൂ​ടി ആ​ശ്ര​യി​ച്ചാ​ണ് വാ​യ​ന​ക്കാ​ർ നി​ർ​വ​ഹി​ക്കു​ന്ന ഈ ​പൗ​ര​ത്വ​വി​ത​ര​ണം. കു​ന്ദേ​ര​യു​ടെ കാ​ര്യ​ത്തി​ൽ അ​തി​ന് സ​ഹാ​യി​ച്ച​ത് അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ‘ചി​രി’ ആ​ണ്. ആ ​നോ​വ​ലു​ക​ളു​ടെ ‘ചി​രി’ കു​ഞ്ച​നും ബ​ഷീ​റും വി.​കെ.​എ​ന്നും ന​മു​ക്കു ത​ന്ന പാ​ര​മ്പ​ര്യം​കൊ​ണ്ട് പി​ടി​ച്ചെ​ടു​ക്കാ​വു​ന്ന ഒ​ന്നാ​യി​രു​ന്നു. ര​ണ്ടാ​മ​ത്തെ കാ​ര്യം, കു​ന്ദേ​ര​യു​ടെ ത​ല പു​ക​ച്ചി​രു​ന്ന സ്റ്റാ​ലി​നി​സം മ​ല​യാ​ളി ഭാ​വു​ക​ത്വ​ത്തി​ന്റെ​യും ത​ല​പു​ക​ച്ചി​രു​ന്നു എ​ന്ന​താ​ണ്. അ​ങ്ങ​നെ, ന​മു​ക്കും കു​ന്ദേ​ര​ക്കു​മി​ട​യി​ൽ ര​ണ്ടു പൊ​തു​ഘ​ട​ക​ങ്ങ​ൾ വി​ശാ​ല​മാ​യി നി​വ​ർ​ന്നു. കു​ന്ദേ​ര എ​ഴു​തി​യ ആ ​നാ​ൾ​വ​ഴി​ക്ക​ണ​ക്കു​ക​ൾ ന​മു​ക്കും പ​രി​ചി​ത​മാ​യി​രു​ന്നു. സോ​വി​യ​റ്റ് യൂ​നി​യ​ന്റെ​യും കി​ഴ​ക്ക​ൻ ബ്ലോ​ക്കി​ന്റെ​യും ത​ക​ർ​ച്ച​വ​രെ ചെ​ന്നെ​ത്തി​യ ആ ​ച​രി​ത്ര​ത്തി​ന്റെ ര​ണ്ടു കോ​ണു​ക​ളി​ൽ​നി​ന്നും കു​ന്ദേ​ര​യും ന​മ്മ​ളും നോ​ക്കി​നി​ന്നു. പ്ര​ത്യാ​ശ​ക​ൾ നി​രാ​ശ​ക​ളാ​കു​ന്ന​തും വ​സ​ന്തം ശി​ശി​ര​മാ​കു​ന്ന​തും ആ​ഴ​ത്തി​ൽ നാം ​അ​റി​ഞ്ഞു. അ​ത് പ​റ​യാ​ൻ ന​മു​ക്ക് വാ​ക്കു​ക​ളി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. ന​മ്മെ​ത്ത​ന്നെ പ്ര​കാ​ശി​പ്പി​ക്കാ​ൻ ന​മു​ക്ക് ഇ​ല്ലാ​തെ​പോ​യ വാ​ക്കു​ക​ൾ കു​ന്ദേ​ര​യി​ൽ​നി​ന്ന് സു​ല​ഭ​മാ​യി ല​ഭി​ച്ചു. ര​ണ്ടു ഭൂ​ഖ​ണ്ഡ​ങ്ങ​ളി​ൽ, ര​ണ്ടു ഭാ​ഷ​ക​ളി​ൽ, ര​ണ്ടു സം​സ്കാ​ര​ങ്ങ​ളി​ൽ വ്യാ​പ​രി​ക്കു​മ്പോ​ഴും ഒ​രേ സ്വ​പ്ന​ത്തി​ന്റെ അ​തി​രി​ൽ കു​ന്ദേ​ര​യും നാ​മും കോ​ർ​ത്തി​ണ​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു. ആ ​സ്വ​പ്ന​ത്തി​ന്റെ ക്രൗ​ര്യം കു​ന്ദേ​ര​യും അ​തു​പോ​ലു​ള്ള​വ​രു​മാ​ണ് ഭൗ​തി​ക​വും ശാ​രീ​രി​ക​വു​മാ​യി ഏ​റ്റു​വാ​ങ്ങി​യ​തെ​ങ്കി​ലും ആ ​വേ​ദ​ന അ​റി​യാ​നു​ള്ള മാ​പി​നി​ക​ൾ ന​മ്മു​ടെ മ​ന​സ്സി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. വി​ശ്വാ​സ​ത്ത​ക​ർ​ച്ച​യു​ടെ അ​ഗ്ര​ബി​ന്ദു​വി​ൽ നാം ​കു​ന്ദേ​ര​യു​ടെ പു​സ്ത​ക​ങ്ങ​ൾ നി​വ​ർ​ത്തി. ച​രി​ത്രം ക​ട​ഞ്ഞെ​ടു​ത്ത ആ ‘​ചി​രി’​യി​ൽ ന​മ്മെ​ത്ത​ന്നെ ഒ​ഴു​ക്കി.

ഇ​ത് മ​ന​സ്സി​ലാ​ക്ക​ണ​മെ​ങ്കി​ൽ, ന​മ്മു​ടെ ഒ.​വി. വി​ജ​യ​ൻ വാ​യ​നാ​നു​ഭ​വ​ത്തെ ചേ​ർ​ത്തു​വെ​ച്ചാ​ൽ മ​തി. ഡ്യൂ​ബ്ചെ​ക്കും പ്രാ​ഗ് വ​സ​ന്ത​വും അ​തി​ന്റെ ര​ക്ത​പ​ങ്കി​ല​മാ​യ പ​ര്യ​വ​സാ​ന​വും എ​ഴു​തു​മ്പോ​ൾ വി​ജ​യ​ന്റെ ചേ​ത​ന ക​ട​ന്നു​പോ​യ ക​യ​റ്റി​റ​ക്ക​ങ്ങ​ൾ ചെ​റു​താ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. പ​റ​ഞ്ഞി​ട്ടും പ​റ​ഞ്ഞി​ട്ടും തീ​രാ​തെ വി​ജ​യ​ൻ, ആ ​സ്വ​പ്ന​ത്ത​ക​ർ​ച്ച​യെ​ക്കു​റി​ച്ച് നി​ര​ന്ത​രം എ​ഴു​തി​ക്കൊ​ണ്ടി​രു​ന്നു. ഒ​രു​പ​ക്ഷേ, ഒ​രു ഏ​ഷ്യ​ൻ ഭാ​ഷ​യി​ലും സോ​വി​യ​റ്റ് യൂ​നി​യ​ന്റെ​യും കി​ഴ​ക്ക​ൻ യൂ​റോ​പ്പി​​ന്റെ​യും ത​ക​ർ​ച്ച​യെ​ക്കു​റി​ച്ച് അ​തി​നു മു​മ്പും പി​മ്പും മ​റ്റൊ​രു സ​ർ​ഗാ​ത്മ​ക എ​ഴു​ത്തു​കാ​ര​നും/​കാ​രി​യും ആ​ണ്ടു​മു​ങ്ങി​യി​ട്ടു​ണ്ടാ​കി​ല്ല. ആ ​മ​ന​സ്സും കു​ന്ദേ​ര​യു​ടെ മ​ന​സ്സും ഒ​ന്നാ​യി​രു​ന്നു എ​ന്നു പ​റ​യാ​ൻ​വ​യ്യ. പ​​ക്ഷേ, ഒ​രു അ​യ​ൽ​പ​ക്ക​ബ​ന്ധം തീ​ർ​ച്ച​യാ​യും അ​വി​ടെ​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.

സോ​വി​യ​റ്റാ​ന​ന്ത​ര ജീ​വി​ത​ത്തി​ൽ ചെ​ക്കോ​സ്ലോ​വാ​ക്യ ത​ന്നെ ഇ​ല്ലാ​താ​യി. ഏ​ക​ധ്രു​വ ലോ​കം സ്റ്റാ​ലി​നി​സാ​ന​ന്ത​ര കി​ഴ​ക്ക​ൻ യൂ​റോ​പ്പി​നെ ക​ളി​പ്പാ​ട്ടം​പോ​ലെ ത​ട്ടി​ക്ക​ളി​ച്ചു. തി​രി​ച്ചു​വ​ര​വി​നാ​യി ക​ള​മൊ​രു​ങ്ങി​യി​ട്ടും എ​ഴു​ത്തു​കാ​ര​നാ​യ വാ​ക്ലേ​വ് ഹാ​വേ​ൽ ചെ​ക്ക് റി​പ്പ​ബ്ലി​ക്കി​ന്റെ പ്ര​സി​ഡ​ന്റാ​യി​ട്ടു പോ​ലും ആ ​സാ​ധ്യ​ത​ക്കു​നേ​രെ കു​ന്ദേ​ര ശ​ക്ത​മാ​യ എ​തി​ർ നി​ല​പാ​ടെ​ടു​ത്തു. പ​ക്ഷേ, കു​ന്ദേ​ര​യു​ടെ നോ​വ​ലു​ക​ൾ ചെ​ക്ക് റി​പ്പ​ബ്ലി​ക്കി​ന്റെ അ​തി​ർ​ത്തി​യി​ൽ തി​രി​ച്ചെ​ത്തി. ചോ​ദി​ച്ച​വ​രോ​ട് പ്ര​വാ​സ​മാ​ണ് എ​ന്റെ നാ​ട് എ​ന്ന് നി​ർ​മ​മ​മാ​യി മ​റു​പ​ടി പ​റ​ഞ്ഞു. കൃ​ത്യ​മാ​യി പ​റ​ഞ്ഞാ​ൽ പ്ര​വാ​സം എ​ന്ന​ല്ല കു​ന്ദേ​ര പ്ര​യോ​ഗി​ച്ച​ത്. ത​ന്റെ നോ​വ​ലി​ന്റെ പേ​രി​ൽ​നി​ന്നെ​ടു​ത്ത ‘എ​ൽ​സ് വേ​ർ’ എ​ന്ന പ​ദ​മാ​ണ്. അ​ങ്ങ​നെ ‘വേ​റെ​വി​ടെ​യോ’ എ​ന്ന പ​ദം ഭൂ​പ​ട​ത്തി​ൽ ഇ​ല്ലാ​ത്ത ഒ​രു ദേ​ശ​ത്തി​ന്റെ പേ​രാ​യി മാ​റി.